Yeni İran Cumhurbaşkanının özgeçmişinde her şey var “diploma” yok

Muhabir

New member
İran’da, 1979’daki İslam İhtilalinden bu yana en düşük iştirakin öngörüldüğü cumhurbaşkanlığı seçimlerini yaklaşık yüzde 62 oy oranıyla, muhafazakar aday İbrahim Reisi kazandı.

Seçim öncesi, yenilikçi kanattan kimi adayların müracaatlarının rejimin sadık koruyucusu ‘Anayasa Müdafaa Konseyi’ tarafınca reddedilmesi, İran halkının ekonomik kriz ve siyasi baskıların gölgesinde yeşerttiği değişim umutlarını bir kere daha suya düşürdü.

Seçim münazaralarında, İran nüfusunun kayda kıymet bir kısmını oluşturan “İran Türkleri ve Türkçe” üzerine demeçleriyle dikkatleri üzerine çeken yenilikçi aday Muhsin Mihralizade, bir öbür yenilikçi aday olan Abdunnasır Himmeti lehine yarıştan çekilmişti. Lakin yenilikçi kanattaki konsolidasyon gayretleri kararı değiştirmeye yetmedi.

İKİNCİ DENEME ZAFERİ GETİRDİ

İran’ın 8. cumhurbaşkanı olmaya hak kazanan 61 yaşındaki Reisi daha evvel başta ülkenin en üst hukuk kurumu olan Yargı Erki’nin başkanlığı olmak üzere bir fazlaca kritik konumda bakılırsav aldı. Ayrıyeten, 2006 seçimlerinde birinci defa Güney Horasan Eycihazından, Dini Başkanı atamaya yetkili bir cins üst istişare organı olan ‘Uzmanlar Meclisi’ üyeliğine seçildi. Bir devir İran’ın gelecekteki dini başkanı olarak gösterildi.

Reisi 2017’de, ‘İslam İhtilali Güçleri Halk Cephesi‘nin cumhurbaşkanı adayı oldu. Bu seçimde oyların yüzde 38,3’ünü almasına rağmen yüzde 57 oy oranına ulaşan yenilikçi önder Hasan Manevî karşısında mağlup oldu.

Reisi’nin hayatı, İslam İhtilali’nin sadık ve şiddetli bir destekçisi olduğunun ıspatı niteliğinde bir fazlaca ayrıntıyla dolu. Lakin ortalarında en dikkat cazibeli olanı elbet, 1988’de İran’da binlerce rejim zıddının infazından sorumlu tutulan ‘ölüm komitesi’ndeki dört şahıstan biri olması.

DİPLOMA TARTIŞMASI

1960 yılında, Meşhed’in Nogan semtinde, din adamları yetiştiren bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Reisi’nin eğitim kaydını doğrulayan muteber bir kaynak yok. Seçim kampanyasına ait hazırlanan web sitesindeki biyografisinde yalnızca ilkokul eğitiminden bahsediliyor, lise eğitimiyle ilgili bilgilere yer verilmemiş olması ise dikkat çekiyor. Reisi ise Tahran’daki Motahari Üniversitesi’nden hukuk alanında ‘doktora derecesi’ aldığını sav ediyor.

İranlı siyasetçi Muhsin Mehralizade, cumhurbaşkanlığı tartışmalarına ait bir canlı yayında, Reisi’nin örgün eğitim alanındaki eksikliğine dikkat çekerek, “Yalnızca altı yıllık klasik eğitimin var ve senin ilahiyat eğitimine hürmet duymakla birlikte şunu söylemeliyim ki bu kadar eğitimle iktisat yönetilemez, ülke için plan yapılamaz” dedi. Lakin Gözetici Kurul, Reisi’nin katıldığı dini seminer çalışmalarının yüksek lisans derecesine muadil olduğunu ilan ederek cumhurbaşkanlığına aday olmaya hak kazandığını duyurdu.

Eğitim ömrü yüklü olarak ‘resmi olmayan’ dini eğitim kuruluşlarında geçtiği varsayım edilen Reisi, şahsi web sitesinde kendisinden bir süre ‘Ayetullah’ olarak bahsetti, lakin İran medyasında çıkan haberler üzerine unvanını daha düşük düzeyde bir konum olan “Hüccetül İslam” ile değiştirdi. Fakat bu tartışmalar kamuoyu üzerinde pek bir tesir yaratmamış olacağa benziyor ki rekor sayılabilecek bir oy oranıyla İran’ın yeni cumhurbaşkanı olmaya hak kazandı.

“KATİL AYETULLAH”

İran’da, rejim aykırısı hareketlerin yükseldiği 1988 yılı, temmuz ayından başlamak üzere 5 ay sürdüğü varsayım edilen ve binlerce rejim tersinin infazıyla sonuçlanan karanlık bir surece sahne oldu. Öldürenlerin birden fazla başta Halkın Mücahitleri olmak üzere komünist TUDEH örgütü ve çeşitli sol örgütlere mensuptu. Milletlerarası raporlara göre, ülke genelinde binlerce rejim tersi gözaltı merkezlerinde sistematik olarak azaba tabi tutuldu ve bir kısmı da Dini Başkan tarafınca yayınlandığı öne sürülen bir buyruk uyarınca yargısız bir biçimde infaz edildi.

Savlara bakılırsa, İran’ın yeni cumhurbaşkanı Reisi, rejim terslerinin infazlarını organize eden dört bireyden bir tanesiydi. Reisi, hususla ilgili kamuoyuna rastgele bir açıklamada bulunmadı, lakin ismi bu olaydan dolayı “Katil Ayetullah” olarak anıldı. Toplu cinayetler, kapsamları açısından, “İran tarihinde emsali olmayan bir siyasi tasfiye operasyonu” olarak tanımlandı.

DIŞ SİYASETTE “İSRAİL” VURGUSU

Önümüzdeki dört yıl boyunca İran’ı yönetecek olan Reisi, ‘cinsiyet ayrımcılığı’nın sıkı bir destekçisi olarak biliniyor. İran merkezli ISNA haber ajansında yer alan bir habere göre, 2014 tarihindeki bir röportajında, bu ayrımı, “Bence çok yeterli bir hareket, zira bayanların çoğunluğu büsbütün rahat bir ortamda daha uygun iş çıkarıyor” kelamlarıyla destekledi. Bunun yanı sıra, üniversitelerin ‘İslamileştirilmesi’, internet üstündeki denetimin artırılması ve Batı külçeşidinin sansürlenmesine dönük kararlara da faal dayanak verdi. ABD ve öbür Batılı devletler tarafınca uygulanan yaptırımları ise “birer fırsat” olarak nitelendirdi.

ABD Yabancı Varlıklar Denetim Ofisi‘nin 13876 sayılı Yürütme Buyruğu uyarınca yaptırıma tabi tutulan Reisi’nin, dış siyaset alanındaki vaatleri ise çok kısa ve net:

“İşe, İsrail hariç tüm ülkelerle bağlantı kurarak başlayacağız…”

İRAN’DA CUMHURBAŞKANI OLMAK


Direkt oylama ile dört yıllık bir periyot için seçilen cumhurbaşkanı İran’daki en üst seviye yetkilidir, fakat bu durum, Dini önder tarafınca bakılırsavden alınmasına pürüz değildir. Dini Lider’in denetimi altında olan cumhurbaşkanı, hükümet üzerinde tam denetime sahip değildir. Seçimlerdilk evvel aday adayı olan gönüllülerin, Anayasa Muhafaza Kurulu tarafınca onaylanması gerekmektedir; gözetici kurulun üyeleri de dini önder tarafınca seçilmektedir. Genel manada, Dini Öndere bağlı bir yürütme organı olarak işleyen cumhurbaşkanının nazaranvleri içinde, yabancı ülkeler ve milletlerarası kuruluşlarla muahedeler imzalamak; ulusal planlama, bütçe ve kamusal istihdam işlerini yönetmek gelmektedir.
 
Üst