The Investigation: Bir Nordik muamma daha

Morgoth

New member
Nordik polisiyeler, son senelerda beğenilen bir alt cins olarak dikkat çekiyor. Kuzey Avrupa coğrafyasında esasen “pek ender karşılaşılan” kabahatler etrafında dönen bu üretimler olağan olarak cinsin aslı olan cinayet soruşturmalarına odaklanıyor. Fakat dizinin final kısmında, Danimarka’da senede ortalama elli cinayet işleniyor oluşunun söz edildiği üzere hani kendi izleyicisine salt cinayet soruşturması yürüterek bile sürpriz hazırlayabilen bu alt cins, polisiye ortasında de farklı bir yere konumlanıyor. Çünkü anılan sayı, cinsin suratına ayak uyduramıyor. Örneğin bu sayı bizim memleketin bir gününe denk olsa gerek!

Tobias Lindholm’un yazıp yönettiği, BluTV’de izleyebileceğiniz “The Investigation” da soruşturma örgüsünü ismine kadar taşıyan dizilerden… Gerçek bir hadiseden esinlenen üretim 2017’de Danimarkalı Peter Madsen tarafınca Nautilus isimli denizaltıda öldürülen İsveçli gazeteci Kim Wall’un hikayesine eğiliyor. Madsen’in kendi tasarımı denizaltı, başarılı gazeteci Wall’un ilgisini çekiyor, bir röportaj yapmak için anlaşıp denize açılıyorlar ama saatler süren bir seyahatin akabinde yalnız Madsen dönüyor.

NORDİK POLİSİYELERE NASIL BAKIYORUZ?

HBO imali “The Investigation”ı birkaç açıdan değerlendirmeye çalışacağım lakin evvela Nordik polisiyelerin çizgisine değinmek yerinde olacaktır. Polisiyenin sansasyonel hadiseden beslenip fazlaca istikametli soruşturma ile daima desteklenen, diğer bir deyişle ateşi ha teğe harlanan klasik yapısından farklı düşmese de Nordik alt çeşidin, komiseri yıldızlaştırdığı ve tahlili aklın daha fazlaca da parlak zekanın egemenliğine terk ettiği söylenemez. Grup işinin, hatalı kent anlatısının, öteki bir deyişle iyi-kötü sınırının ortadan kalkıp tüm toplumun çeşitli ölçülerde kabahat ve cezada taraf olması halinin, öbür yandan ise kolay (veya günümüzde artık kolay bulunan) olaylara gerçekçi bir bakışla eğilme anlayışının Nordik tıpta öne çıktığı görülüyor. Bu tavır polisiyede ezelden beri devam eden pozitivist-mucizeci ikilemi ne ölçüde yansıtıyor, bir aykırılığın varılmış bir noktasını mı temsil ediyor kuşkusuz farklı bir yazının konusu…

Sıkıntıyı detaylandırmadan Nordik polisiyeler bizim seyircimize ne mana tabir ediyor, kabaca bir bakalım isterim. Doğrusu bu toprakların polisiye istikametinden çorak kaldığını söylemek haksızlık olur. Vakti vaktinde epey fazla taklit hikayeye, edebiyattan sinemaya biroldukça alanda kopya serilere rastlansa dahi belirli bir özgünlüğe ulaştığımız yadsınamaz. bir daha bu özgünlüğün “dijitale iş yapma” pratiğiyle birlikte artık yeni bir evreye geçtiğini, yeni arayışları yansıttığını görüyoruz. Ama… Bir fakat var… Son senelerda “aşırı biz/bizden” bildirisi veren “lümpen gerçekçi” örnek Behzat Ç. ve ona reaksiyon olarak doğmasa da enikonu karşısına konumlanan, fazla Amerikanvari çizilmiş uyduruk cinayet amirleri terazimizi şaşırttı! Bu istikrarsız durum seyircimizin Nordik polisiyeye uzak kalmasına yol açıyor. Kelam gelimi “The Investigation”ın naif polis amiri Moller bize gerçekçi gelmiyor! halbuki birçok vakit Behzat Ç.’nin bir karikatürden ibaret olduğunu, “defolarıyla insan” betiminin uçlaştırıldığını atlıyoruz.

Ayrıyeten Nordik polisiyeleri kavrayış kademesinde, öncedena kültürel iklimimizin devreye girdiğini belirtmeliyiz. İnsan canının ucuz olduğu memleketimizde rastgele bir cinayetin araştırılması için olağanüstü uğraş sarf edilmesi bize biraz mantıksız geliyor. Yani aslında temelden bir uyuşmazlık kelam konusu… “Ölen ölmüştür, öldüğü gün bitmiştir” hukuku hükümran bu topraklara. Meyyitin gerisinden konuşmayı da sevmiyoruz! Hatta birçok vakit konuşturmayı da… şüphesiz iki kültürü, iki adalet sistemini ve demokrasi yaklaşımını göz önüne almakta yarar var. Kuzeyde cinayetten fazla intihar hadiselerinin öne çıktığı biliniyor. Doğuya kıyasla ömrün uzun ve sağlıklı geçtiği Batı, onun da refah seviyesi, bilumum indeksler bakımından tepesi sayılabilecek Kuzey’de bir cinayetin dönüp dolaşıp ruhsal problemlere bağlanması şaşırtan değil. Kıskançlık, dışlanma üzere cinayet motiflerinin davadan elenmesi bile ülkedeki cinsel özgürlüğü ve toplumsal doyum ortamını tabir ediyor.

BİR DENİZ POLİSİYESİNDE DENİZİN ALTINA İNEMEMEK!

Nordik polisiyelere bakışımızı kabaca ele aldığımıza göre dizinin teknik altyapısına geçebiliriz. “The Investigation”, kamuoyunun yakından takip ettiği gerçek olayları işlediğinden anlatısını aralıklı kuruyor. Zanlıyı, kurbanı hiç görmüyor ve bunun ötesinde denizaltına hiç inmiyoruz. Kabahatin taraflarını ve mahallini saklayan bu tercih, bir bakıma dizinin teknik altyapısını ve telaffuzunu de belirliyor. “The Investigation” tam manasıyla bir deniz polisiyesi! Batıkların peşinde heder olunan bir öykü! Karadan uzaklık ise hikayenin gidişatından komiserin tavrına biroldukca şeyi belirliyor. Cinayeti kanıtlama gayreti karada sürdürüldüğünden bir istikametiyle boşa kürek çekme tabirini anıyoruz. Kanıtlar devamlı denizde aranıyor. Akıntı, rüzgâr, gelgit, tuzluluk ve tüm bunları belirleyen mevsimsel şartlar… Akla gelebilecek her coğrafik öge kanıtların bulunmasını güçleştiriyor, üstüne bir de devletin koca bir dalgıç timinin aylarca meşgul etmesini ekleyin! Gerçek hadiselerden esinlenen dizi, kanıt arama tansiyonu yaratmak için mevcut durumu (davayı) biraz daha dramatize etme gereksinimi duymuş ve dalgıçların hummalı çalışma sürecini olabildiğince uzatmış.

Denizaltının radar takip sisteminde bıraktığı izler, şahit sözleri, kıyı komşusu İsveç polisinin kadavra köpekleri ile sağladığı dayanak dramatik yapıyı güçlendirip bir polisiyeye lazım gelen minimum çatışmayı tamamlıyor. Buna rağmen “The Investigation”ın soğuk bir polisiye olduğunu vurgulamalıyız. Üstelik bu soğukluğa birkaç sebep sunabiliriz. Üstte değindiğim deniz-kara ayrımı değerli bir rol oynuyor lakin başka taraftan sorgu etabının hayli yavan aktarıldığını görüyoruz. Fail aşikâr, hata belli… Haydi “aşağı üst belli” diyelim zira birinci kısımlarda cinayet ihtimali çabucak hemen güçlü kuşku uyandırıyordu. Dizi boyunca aranan tek şey delil… Zanlı daima öyküsünü değiştiriyor ama bu durum arayışın değerini artırsa bile kanıt bulma gayretindeki heyecanı da erteliyor, törpülüyor. Yani bir bakıma getirisi kadar gdolayısü de var. Bu soğukluğun dizinin polisiye tesirini kırdığını ve giderek bir olay belgeseline, dahası bir toplumsal çözümleme hikayesine çevirdiğini gözlemliyoruz.

“The Investigation”da bir parantez de amirin bağlarına açmak gerekiyor. Amir Jens Moller Jensen (Soren Malling) karakteri, dizideki ilgi trafiğini sağlayan kişi bununla birlikte. Ailesiyle sıkıntılar yaşıyor, kurbanın ailesiyle duygusal bağı o geliştiriyor, savcı Jacob’la bir daha Nikolaj (Hans Henrik Clemensen), Musa (Dulfi Al-Jabouri) ve Maibritt (Laura Christensen)’ten oluşan takımıyla, dahası basın mensuplarıyla daima o ilgileniyor. Hal bu biçimde olunca dizinin kurmaca yükünü sırtlanıyor. Pekala, bu yüke dair neler söyleyebiliriz? Moller, olayların seyrine hakim kılınmış soğuk atmosferi donuk yüzüyle pekiştiriyor, dahası o yüzde cisimleştiriyor adeta. Hislerini yansıtmayan, gülmeyen, üzülmeyen, hırçınlaşması beklenirken sineye çekip sabır taşını çatlatmayan biri o. Gülmesi de, birini tebrik etmesi de, birini alttan alması da işinin daima bir modülü, yöneldiği gayenin uğraşı güya. Moller, katıksız bir profesyonel imajında. Profesyonelliği özel hayatla karşı karşıya getiren dizi, “ne acılar var” minvalinde bir ailevi sorunu de art plana yerleştiriyor. Moller, kızının gebelik sürecinde yanında olamıyor. “Bir bayan öldürüldü, denize atıldı” diye savunuyor kendini. İdealist kolluk kuvvetinin vazgeçilmez argümanı: “Toplum güç durumda”! Moller’e kim kızabilir? Senede elli cinayetin işlendiği bir ülkede insan sadece maaşını hak etmek için hiç değilse birkaçına ağırlaşır, namus davası haline getirir, şahsileştirir yahu! Dizide cinayetin sarsıcı boyutu, tam 168 davada çalışmış Moller’in davadan kısa bir süre daha sonra cinayet büroyu bırakıp emekli olmasıyla ortaya çıkıyor. Anlaşılan birtakım dersler alıyor Moller, ailesiyle daha epey vakit geçirmek istiyor. Öte yandan savcının da probleme özel bir mana atfetmesi, sanığın cezasını ağırlaştırmak için her yolu denemesi, bu cinayetin toplumsal huzuru önemli manada kaçırdığını gösteriyor. Herkes çok tepkili… Ekseriyetle soğuk dursalar, sakin kalsalar da öyle! Basın mensupları ise işleri gereği ilgiyi doruğa vardırmış, katilin Noel yemeğini bile haberleştiriyorlar! Onlara haber olsun!

KANITLARIN VE TARAFLARIN SAKLANDIĞI BİR DAVA OTOPSİSİ

Yazıyı dizinin polisiye usulüne bir kere daha değinerek bağlamak istiyorum. Gerçek bir dava işlendiğinden yüzlerin görülmeyişi, şahısların karakterize edilmeyişi anlaşılır. Kurbana hürmet ve davaya bağlılık açısından makul bir tercih. Yanı sıra katilin cinayete sapkın bir ruh haliyle yeltendiği dikkate alınırsa aksiyonunu olumlamamak ismine fotoğrafına dahi yer verilmeyişi, sorgu sahnelerinin canlandırılmayışı politik bir istikamet de taşıyor. Lakin benim bir daha de anlayamadığım dizinin baştan sona dipsizlik, sonsuzluk telaffuzunu öne çıkarırken bununla çatışması bakımından nimet sayılabilecek denizaltını es geçmesi yahut bize o “sonsuzu” dalgıçlar marifetiyle hiç tattırmayışı… Denizaltına girilmediği üzere hiç bir dalgıçtan manzara de alamıyoruz. Bu noktada olay örgüsünü izleyiciye açmayan, renklendirmeyen ve hızlandırmayan yiğit bir yaklaşımdan kelam edilebilir. Nedir ki “The Investigation” bu hasılatını bana kalırsa iki yanılgıyla heba ediyor. Bunlardan birincisi, idealist takım, pozitivist formül ve “yüksek sezi” işbirliğiyle yürütülen soruşturmada düğümün bir daha bir mucizeyle çözülmesi. Bayan polis Maibritt, kahvesini isimli tıp raporuna döküp ayrıntıyı fark etmese sanık tahminen ömür uzunluğu mahpus cezasına çarptırılmayacak. Birebir polisin “kusursuz kabahat yoktur” vurgusu da sırıtıyor. Karşımızda kusursuz suça kalkışan bir katil yok ki! Bir seri katil, bir kiralık katil falan değil, kanıtların bulunamayacağını ummuş bir zavallı… Ona rağmen en azından elimizdeki olayda hatanın kusurlarını vurgulayan şu itici slogana prestij etmek ne derece yanlışsız bilemedim.

HAYATTA KALMA MOTİFİ OLARAK AİLE

Sonuçta “The Investigation”, Nordik alt cinsin çizgisine yerleşen bir polisiye, bir manada bir dava otopsisi… Daima “cinayet motifi” aranan dizide “hayatta kalma motifi” olarak ailenin işaret edilmesiyse son derece manidar. Cinayet soruşturmasıyla eş vakitli ilerleyen Moller’in dedeliğe hazırlık hikayesi, ailesiyle alakasını bu cinayet yardımıyla düzeltmesi, elbette kurbanın ailesi üzerinden tek çocuğun ve sıcak ilgilerin, saadetin yüceltilmesi dizinin alt metnini kuruyor. Son kısımda dizi boyunca soruşturma seyrine dair bilgi alıp vermek haricinde bir vasfı olmayan savcının ailesini dahi görüyoruz. Eşi, çocuğu… aslında bir hayatta kalma motifi olarak sunuluyor aile. Evliliğin arifesinde katledilen gazeteci, emekli olup ailesine dönen bir amir ve çocuğuna davanın değerinden bahseden idealist savcı… Vefatla açılan “The Investigation”, ailenin ömürle özdeşleştirildiği öğretici bir çerçevede sona eriyor.
 
Üst