Muhabir
New member
ABD askerleri, 20 yıldır savaştığı Taliban’la anlaşarak, birinci basamakta belirtilen kurallar da yerine getirilmeden Afganistan’dan çekilmesini tamamlamak üzere. Bu çekilmeyi fırsat olarak bakılırsan Taliban da, hayli kısa müddette vilayet merkezlerini ele geçirdi ve 15 Ağustos’ta pek bir direnişle müsabakadan Kabil’e girmesi ve Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin diğer yetkililerle ülkeyi terk etmesiyle tam denetimi bir daha elde etmiş oldu.
Taliban, ele geçirdiği yerlerde hükümete bağlı okulları, hastaneleri ve mahkemeleri de kapatarak kendi acımasız kurallarını uygulamaya koydu.
2001’de ABD’nin Afganistan işgali başladığında idareden düşen lakin vakit ortasında kimi bölgelere geri dönen ve bugün ülkede “katılımcı bir İslami hükümet kuracaklarını” söyleyen Taliban’ın oluşumunu ve bugüne nasıl geldiğini inceledik.
AFGANİSTAN: İMPARATORLUKLAR MEZARLIĞI
GETTY IMAGES | Afganistan’da çatışmalar ve işgaller, yıllar ortasında milyonlarca insanın konutlarını terk etmesine yol açtı
Bugünlerde ABD işgalini ve çekilmesini konuşsak da Afganistan, on yıllardır biroldukca ülkenin işgaline maruz kaldı. Fakat hiç biri kuvvetli bir merkezi idare oluşturmakta başarılı olamadı.
O denli ki, Afganistan için kullanılan bir tabir var: İmparatorluklar mezarlığı.
Bu söz ne manaya geliyor? Ülke, Çin, İran ve Orta Asya üzere kuvvetli devletlerin bulunduğu bir coğrafyanın tam ortasında, göç ve ticaret yollarının ortasında kalmış; epeyce sayıda farklı aşiret, etnik küme ve farklı lisanların konuşulduğu, farklı kültürlerin oluşturduğu bir yapıya sahip.
bu biçimde bir coğrafyada, kanunsuz bir devlet yapısında, sıklıkla birbirine rakip hatta düşman olan her aşiret ya da etnik küme, kimliğini korumak için kendi bölgesinde sağlam yapılar, meskenler, fizikî manada kale üzere korunan köyler inşa etmiş ya da dağları siper almış durumda.
Bu yapıdaki bir ülkeye girip merkezi idare oluşturmak da kolay olmamış.
Sovyetler Birliği’nin 1979’da başlayan işgali de kuvvetli bir merkezi idare kurmaya yetmedi. Üstelik bu kere, ülkenin bu durumundan faydalanan bir de küme ortaya çıktı: Taliban.
Lakin Taliban’ın temelleri Sovyet işgalinin fazlaca öncesinde yatıyor.
GETTY IMAGES | Eğitim kampında mücahitler
PAKİSTAN’IN AYRILIKÇI PEŞTU HAREKETLERE KARŞI DESTEKLEDİĞİ İSLAMCI KÜMELER
Afganistan’ın yüzde 84’ü Sünni Müslümanlardan oluşuyor. Ülkenin karışık etnik yapısında en kalabalık nüfusu, yüzde 38’le Peştular oluşturuyor. Birden fazla da ülkenin güneyi ve doğusunda bulunuyor. Yaklaşık tıpkı sayıda, yani 15 milyon civarında Peştu da ülkenin güneydeki komşusu olan Pakistan’ın kuzeyinde yaşıyor.
Bölgedeki İngiliz idaresi 1947’de sona erip Pakistan bağımsız bir ülke olduğunda, ülkedeki Peştular Afganistan’daki Peştularla birleşerek “Peştunistan” isimli bağımsız bir ülke kurma taleplerini gündeme getirdi.
Pakistan’la bölgedeki Peştular içinde tansiyon sürerken 1971’de Bangladeş, yıllar evvel İslami bir beraberlik altında kurulmuş olan Pakistan’dan ayrılarak bağımsız bir ülke oldu. Bu ayrılık, Pakistan idaresi için etnik farklılıkların dinin birleştiriciliğinden üstün geldiğinin göstergesi oldu. Ve Afganistan’daki Peştuların etnik kimlik savunuculuğu, Pakistan için daha önemli bir güvenlik tehdidi olmaya başladı.
bu biçimde bir ortamda Pakistan, Afganistan’da Peştular içinde İslami bir hareketin yayılması için dayanak vermeye başladı. bu biçimdece etnik milliyetçi hislerin bastırılması hedeflendi.
Pakistan İstihbarat Servisi (ISI), bu hedef doğrultusunda bölgeden getirdiği biroldukça “mücahite” kendi topraklarında, hudut bölgelerinde dini ve askeri eğitim verdi. Bu öğrenciler, yıllar daha sonra Taliban’ın temelini oluşturacaktı. Taliban, Peştuca “talebeler” manasına geliyor.
Pakistan, eğitimler sırasında öne çıkan, başarılı ve cesaretli gördüğü öğrencileri de ABD’nin bölgedeki yetkililerine tanıttı.
GETTY IMAGES | Mücahitler, işgalci güçlerden ele geçirilen tankların üzerinde
SOVYET İŞGALİNE KARŞI DESTEKLENEN KÜMELER
1978’de sol görüşlü ve Sovyet dayanaklı askerler darbeyle iktidara geldiğinde, bu İslamcı muhalefet, Pakistan ve ABD’nin takviyesiyle ülkeye girerek silahlı bir isyan başlattı.
Aralık 1979’da Sovyet başkan Leonid Brejnev, direkt bir müdahaleyle Kızıl Ordu’yu Afganistan’a gönderdi.
Sovyet işgali, Pakistan’dan gelerek silahlı isyan başlatan ‘mücahitler’e halk dayanağını artırarak daha fazla büyümelerine yol açtı. Büyümelerinin tek niçini bu değildi; ABD ve Suudi Arabistan’dan gelen yüklü ölçüdeki maddi yardımlar da, halihazırda Pakistan’da oluşturulup bekleyen hareketin güçlenmesine yol açtı.
GETTY IMAGES | Sovyet askerleri Afganistan’da
Bu ortada, Pakistanlı araştırmacı gazeteci Ahmed Rashid’e bakılırsa, 1971’de 900 olan Pakistan’daki medrese sayısı 1988’de 8 binin üzerine çıkmıştı. Hudutlarda kayıt dışı 25 bin okul daha vardı.
Afganistan üzerine çalışan ve bu hususta biroldukça kitabı da bulunan Amerikalı akademisyen Barnett Rubin’in araştırmalarına göre; 1980’de ABD, Sovyetlere karşı savaşan bu mücahitlere 30 milyon dolarlık yardım gönderdi. Sovyet ordusunun istikrarı sağlayamamasında başarılı oldukları görüldüğünde, mücahitlere ABD’den giden yardım yalnızca 1985’te 250 milyon dolara ulaşmıştı. Suudi Arabistan da her yıl birebir ölçülerde yardım gönderiyordu.1980’lerin ikinci yarısında yalnızca ABD’den giden yardım yıllık 630 milyon dolara ulaşmıştı. Bu ölçüye Suudi Arabistan, İsrail ve Çin’den gelen yardımlar dahil değil…
1985’te ABD Lideri Ronald Reagan, mücahitlere Stinger uçaksavar füzesi verilmesine karar verdi. Stingerlar ve öteki silahların dağıtımından ise Pakistan sorumluydu. Karaçi ya da İslamabad havalimanlarına getirilen silahlar, ISI aracılığıyla Afganistan hududundaki radikal İslamcı muhalif kümelere dağıtıldı.
1989’da Sovyetler çekildikten daha sonra ABD’nin mücahitlere yardımı bir daha yıllık 250 milyon dolara indi. bir süre daha sonra da büsbütün kesildi.
GETTY IMAGES | Mücahitler, Sovyet ordusundan geriye kalanlarla – 1988
Fakat artık ellerinde kuvvetli ağır silahlar olan bir küme, vakit ortasında katliamlar düzenleyen, çocukları ve gençleri zorla silah altına alan, Afgan halkının günlük ömrüne kısıtlamalar getiren, bayanların biroldukca hakkını elinden alan ve kurallara uymayanları yırtıcı bir biçimde cezalandıran bir güce dönüştü.
İŞGAL daha sonraSI TALİBAN’IN İDAREYE GELİŞİ
Sovyet işgalinin akabinde komünist idare 1992’ye kadar iktidarda kalabildi.
Akabinde dış güçlerce desteklenen ve gereğince silahla donatılan “mücahit gruplar” alan hengamesine başladı. Bu esnada insan kaçırmalar, cinayetler, hırsızlık, tecavüz ve sokak çatışmaları, Afgan sivillerin günlük hayatının kesimi haline geldi.
Hem mücahit kümelerin hem aşiretlerin çabası sebebiyle 1992-1996 içinde güzelce artan kaos ortamında Taliban, istikrarı bir daha sağlayacağı kelamıyla gitgide daha fazla aşiret tarafınca desteklendi.
Taliban’ın 1990’ların başında, muhtemelen 1993’te Peştuların Ghilzai ve onların da Hotak aşiretinden gelen, Sovyetlere karşı savaşırken yaralanmış da olan Molla Muhammed Ömer tarafınca kurulduğu varsayım ediliyor.
Bu esnada Molla Ömer’in, iki aşiret ortası uğraşta kaçırılan iki temiz genç hanımı kurtarıp aşiretlerine teslim ettiğine yönelik efsaneler Afganistan’da yayılmaya başladı.
GETTY IMAGES | Moskova, Sovyetlerin müdahalesi sırasında dünyayla Afganistan’daki günlük hayattan fotoğraflar da paylaştı – 1981
İdaresini ele geçirdiği birinci büyük kent, son senelerda kabahat merkezi haline dönüşmüş olan ve Peştuların çoğunlukta olduğu Kandahar oldu. 1994’te iki gün ortasında tamamını ele geçirdiği Kandahar’da cürüm oranlarının düştüğü söylentileri süratle yayıldı. Burada ordudan ve Sovyetlerden kalan biroldukça ağır silahı da ele geçiren Taliban, Pakistan’la hudut kapısının denetimini de aldı. Birkaç ay ortasında İran hududundaki Herat’a girdiler. 1995’te Afganistan’ın 30 bölgesinden dokuzu, Taliban denetimine girmişti.
Eylül 1996’da Başşehir Kabil’e giren Taliban, Peştu aykırısı olarak gördüğü ve yozlaşmanın niçini olarak ilan ettiği Tacik kökenli devlet lideri Burhanettin Rabbani’yi bakılırsavden aldığını ve idaresi ele geçirdiğini duyurdu.
Lakin yayılan bu efsanelerin sert uygulamalarla sağlanan “istikrarın” gerisindeki gerçekle Afgan halkı, vakit ortasında karşılaştı.
TALİBAN’IN UYGULAMALARI VE HALK DAYANAĞI
Taliban, medreselerdeki Suudi-Vahabi öğretisiyle şekillenen şeriat kuralları ve daha fazla toprak sahibi olmayı önceleyen İslamiyet öncesi Peştu hukukunun iç içe geçtiği bir tertibi benimsemişti.
“Adaleti sağladığı ve zalim ağaların korkusu olduğu”na dair söylentiler yayılırken 1997’de, kentteki silahlı kümeler Mezar-ı Şerif’ten Taliban’ı çıkarmayı başardı. Taliban yaklaşık bir buçuk yıl daha sonra kente bir daha girdiğinde, ortalarında sivillerin de olduğu binlerce kişiyi öldürerek bilinen birinci katliamını gerçekleştirdi.
Bunlara karşın her yeni kenti ele geçirdiğinde Taliban’ın savaşçıları ve gücü arttı. Mahallî seviyede birbiriyle savaşan aşiretler ya da kümeler içinden kuvvetli olana dayanak verip karşılığında yeni üyeler edindi. Kimi gençleri ve çocukları da zorla silah altına aldı.
“Burada akşam 8’e, kimi vakit 9’a kadar dükkanımı açık tutabiliyorum. Taliban’ın olmadığı yerlerde hava karardıktan daha sonra inançlı olmaz, dükkanınızı açık tutamazsınız.”
O periyot memleketler arası basının girdiği Afganistan’da, Herat’taki bir bakkal sahibi bu biçimde söylüyordu.
Lakin akşam 9’a kadar açık olan o dükkana yalnızca muhakkak bir uzunlukta latifeli olan erkekler ya da yanında erkek bir refakatçisi olan burkalı bayanlar gidebiliyordu.
GETTY IMAGES | Taliban, ele geçirdiği kimi yerlerde aşiretlerden dayanak görürken kimi yerlerde halk, baskılara dayanamayarak etraf ülkelere göç etti
Birinci başlarda sokaklarda çatışmaların olmadığı ve ticaretin bir daha başlayabildiği ortamda bu işleyiş, çoğunluğu Müslüman olan bir toplumda bir ölçü karşılık bulmuşa benziyor.
Lakin Taliban sert uygulamalarını artırdıkça durum değişti.
10 yaşından büyük kızların ve bayanların eğitim hakkının olmadığı, bedenlerinin hiç bir yeri görünmeyecek biçimde burka giymek zorunda oldukları Taliban denetimindeki bölgelerde, “meşru sayılmayan” bir erkekle konuştuğu anlaşılan bayanlar taşlama, kırbaç üzere cezalara çarptırılıyordu. Latifeli “yeterince uzun olmayan” erkekler de mahpusa atılıyor, hırsızların elleri kesiliyordu. Müzik dinlemek, televizyon izlemek yasaklandı. Farklı fikirdeki beşerler ve farklı dini azınlıklara yönelik cezalar da baş keserek öldürmeye kadar katılaştı. Sünni Müslümanlara ilişkin olmayan ibadet yerleri yerle bir edildi.
Asya Vakfı isimli ABD merkezli vakfın 2009’da yaptığı araştırmada, çoğunluğu Peştular ve kırsal kesimde yaşayan Afganlar olmak üzere halkın yarısına yakını, Taliban’a sempati duyuyordu. O devir halk, ABD askerlerinin sivil kayıplara da yol açan operasyonlarına da tepkiliydi.
Birebir vakfın Birleşmiş Milletler’in de takviyesiyle 2019’da yaptığı araştırmaya göre ise Taliban’a duyulan sempati yüzde 13,4’e inmişti.
ABD İŞGALİ daha sonraSI TALİBAN: DÜŞÜŞ VE GÜÇLENEREK GERİ DÖNÜŞ
2001’de İkiz Kuleleri ve Pentagon’u amaç alan ataklardan El Kural’ı sorumlu tutan ABD’deki George Bush idaresi, Taliban’dan El Kural önderlerini istedi. Taliban ise suçlulukları kanıtlanırsa cezalarını İslami biçimde vereceklerini açıklayınca, ABD’nin Afganistan müdahalesi başladı.
O sırada Taliban, ülkenin yüzde 90’ını denetim ediyordu. 2001’in sonunda ise Kabil’i ve biroldukça yerde idaresi bırakıp sıklıkla Pakistan’a kaçtılar. yıllardır örgütün yönetildiği yerlerden biri olan Kandahar hududundaki Quetta’da bir daha bir ortaya geldiler.
GETTY IMAGES | ABD askeri birinci vakit içinderda 2001’in sonunda Afganistan’a indi
Afganistan’da ABD ve NATO öncülüğündeki birliklerin takviyesiyle yeni bir hükümet kurulsa da, hava operasyonları, sivil kayıplara yol açan konut baskınları ve mahallî aşiretler içinde bir daha başlayan gayret, halkın Taliban’a olan sempatisinin kimi bölgelerde artmasına yol açtı.
bir süre daha sonra Taliban geri dönecek ve yabancı askerlere karşı akınlara başlayacaktı.
O denli ki 2012’de Başşehir Kabil’de ve NATO’nun kuvvetli üslerinde epeyce geniş çaplı taarruzlar düzenleyecek güce erişti.
GETTY IMAGES | Afgan ordusunda bayan askerler de eğitim alıyor
2014’te ABD ve NATO artık Afgan ordusunun eğitileceğini ve kendilerinin direkt savaşa katılmayacağını duyurduktan daha sonra Taliban, en kanlı akınlarını düzenlemeye başladı. Bu taarruzların akabinde kırsalda birtakım bölgelerin denetimini de bir daha eline aldı.
“İşgalci güç” olarak tanımladığı ABD ile çeşitli devirlerde masaya oturan Taliban, nihayet Şubat 2020’de ABD’nin çekilmesi karşılığında birtakım kaideleri yerine getireceğine dair taahhütler verdi.
Bu basamakta Afgan hükümetiyle oturduğu müzakere masasını “ABD’nin kukla hükümeti olduğu” nedeni öne sürülerek hiç bir vakit sonlandırmadı.
ABD’nin 20 yılın sonunda amaçlarına ulaşamadan ve hangi kural altında olursa olsun ayrılacağının farkında olan Taliban, Afganistan’ın idaresini bir daha ele geçirmeye ve memleketler arası alanda da tanınmaya çalışıyor. Bu sebeple Rusya, Çin, Orta Asya ülkeleri, Arap ülkeleri, Katar, Pakistan ve Türkiye üzere devletlerle temasını sürdürüyor.
Bu evrede eski katı uygulamalarının kimilerini da yumuşattığını savunuyor. Örneğin kız çocuklarının bayan öğretmenlerden ders alabildiği birtakım okullara müsaade verdiğini tez ediyor.
ABD müdahalesi daha sonrası kentlerde eğitim bakılırsarek hekim olan bayanların kadın hastanelerinde çalışmasına ve periyot dönem kırsal kesite giderek bayanları tedavi etmesine müsaade verdiğini, ülkeye giren gazetecilere anlatıyor.
Bunların ne kadarı gerçek, ne kadarı imaj verme gayreti, Taliban’ın ele geçirdiği yerlerden kaçan binlerce Afgan mülteciye bakarak anlaşılabilir.
TALİBAN’I KİM YÖNETİYOR, GELİRLERİ NEREDEN GELİYOR?
Taliban’ın yönetici takımının birçok Sovyet müdahalesi vakti Kızıl Ordu’yla savaşan mücahitlerden oluşuyor.
Kurucu önder, ABD işgali öncesi Afganistan’ı da yönetmiş olan Molla Muhammed Ömer.
Ömer’in 2013 yılında ömrünü kaybettiği, 2015’te Taliban tarafınca belirtildi. Ağustos 2015’te örgütün başına Molla Ömer’in sağ kolu Molla Muhammed Mansur getirildi.
Molla Mansur’un 2016’da Pakistan’da ABD’nin düzenlediği bir hava atağında hayatını kaybetmesi daha sonrası Mevlevi Haybatullah Akhunzade geldi. Akhunzade’nin siyasi, dini ve askeri kararlarda son kelamı söyleyecek mutlak otoritesi var.
GETTY IMAGES | 2001 daha sonrası Taliban zıddı kimi mücahit kümeler, ABD ile anlaşarak silahlarını teslim etti
Başkanın çabucak altındaki Rahbari Şurası ise 26 üyeden oluşuyor. Bu şura da tüm askeri ve siyasi kararların verildiği ana merci.
Şura’da Akhunzade’nin üç yardımcısı var: Kurucu önderlerden Molla Ömer’in oğlu Molla Muhammed Yakup, Taliban’ın kurucularından Molla Abdulgani Baradar ve El Esas’la de epey yakın bağları bulunan Hakkani Ağı’nın başındaki Siraceddin Hakkani.
Molla Abdul Hakim de, Taliban’ın “adalet yapısının” yani yargının başındaki isim, bu sebeple kendisine “başsavcı” da deniliyor.
Şura’nın ortasında 17 kurul bulunuyor. Bunlar eğitim, sıhhat, askeri hususlar, istihbarat, iç siyaset, iktisat üzere konulardan sorumlu “bakanlıklar” olarak nazaranv yapıyor.
İdare ünitesinin haricinde bölgesel yapılanmalar var. Burada da uzlaşılan aşiretlerin önderleri, 1980’lerde ülkeden mülteci olarak kaçan lakin çabucak sonrasında Taliban çatısı altında savaşmak için ülkeye dönen savaşçılar var.
Birleşmiş Milletler raporlarında mahallî seviyede en tehlikeli ve “tahmin edilemeyen” küme olarak görünen en alt seviyede ise, Taliban’ın gelirlerini büyük oranda sağlayan haşhaş tohumlarının ekilmesinden, afyon üretiminden ve bu tarlalarla ticaret yollarının güvenliğinden sorumlu eğitimsiz, birçok okuma yazma bilmeyen silahlı gençler var.
Ülkede, dünya afyon üretiminin yüzde 90’dan fazlasının yapıldığı varsayım ediliyor. Afganistan’da, Birleşmiş Milletler’in 2018 raporunda da, Taliban’ın bir yılda bu yasa dışı uyuşturucu trafiğinden 400 milyon dolar kazandığı kestirimi yer alıyor. bununla birlikte idaresi ele aldığı yerlerde zorla topladığı ‘vergi’ gelirleri, yer altı kaynaklarının çıkarılıp satılması ve memleketler arası yardımlardan da gelir elde ediyor.
GETTY IMAGES | ABD işgali sırasında Taliban, kimi bölgelerde Sovyet işgalinin sona erişinin yıldönümünde kutlama yaparak güç gösterisine devam etti – 2003
El Esas’la bağlara gelirsek; örgütün birinci başkanı Molla Muhammed Ömer’in El Esas sempatisi, yalnızca ideolojik bir yakınlıktan kaynaklanmıyordu. 1996’da Usame bin Ladin’in Afganistan’a sığınması, birlikteinde El Kural’dan biroldukça silah, mühimmat ve para yardımı gelmesini sağladı. Taliban bu sebeple milletlerarası tanınırlık için çabalarken bile El Kural üyeleri için inançlı bir liman olmaya devam etti. 2020’deki bir Birleşmiş Milletler (BM) raporuna nazaran, El Esas hâlâ Taliban’a kaynak ve eğitim sağlamaya devam ediyordu.
TALİBAN’IN MEMLEKETLER ARASI İŞBİRLİKLERİ VE 20 YILIN SONUNDA TANINMA ARAYIŞI
AFP
Afganistan’ı yönettiği devirde Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’yle yakın teması olan Taliban, 2013’te Katar’ın başşehri Doha’da bir ofis açtı.
Bugün ülkenin kimi kıymetli kentlerini denetim eden ve NATO’nun iddialarına nazaran 85 binden çok savaşçısı olan küme, 2015’te Rusya ve Çin’le temasa başladı.
Çin’le, ülkenin doğu hududunda bulunan El Düstur üyelerinin burada barınmasına müsaade vermeme ve Çin’e buradan taarruz düzenlenmemesi konusunda muahedeye vardı. Çin, Sincan Özerk Bölgesi’ndeki Uygurları sonda El Esas’la işbirliği yapmakla suçluyor.
Bunun karşılığında Pekin idaresi, Afgan hükümetiyle kimi altyapı yatırımları ve maden ocaklarında çalışmak üzere muahedeler yaptı. Mutabakat yapılan yerlerin bir kısmında Taliban denetimi var.
Rusya da, her ne kadar Sovyetlere karşı savaşan “mücahitler”den oluşmuş olsa da, yıllar daha sonra güçlenen Taliban’la 2017’de direkt temas kurarak yeni periyotta bölgede kelam sahibi olma bahtını kaybetmemeye çalıştı. Temaslar daha sonrası, kimi Taliban yöneticilerini yaptırım listesinden çıkardı. Örgüt, Rusya arabuluculuğunda Orta Asya ülkeleriyle de temas kurdu.
BM’nin Taliban’a ve biroldukca yöneticisiyle üyesine karşı alınmış yaptırım kararları bulunuyor.
Taliban, Suudi Arabistan’la birtakım tansiyonlar yaşadığı 2015’ten bu yana İran’la da temas halinde ve Afganistan’da güçlenen IŞİD’in ülkeye bir tehdit oluşturmaması tabanında görüşmeler yürütüyor.
GETTY IMAGES | Katar’da Taliban’la görüşmelere katılan heyette ABD, Rusya, Çin ve Pakistan’dan yetkililer vardı
Doha’daki ofis üzerinden Taliban’ın biroldukca Avrupa ülkesiyle de dolaylı teması var: Almanya, Fransa, Norveç ve Türkiye de bunların içinde.
Afganistan’da NATO kapsamında hudutlu bir askeri birlik bulunduran Türkiye, Taliban’a karşı direkt savaşa hiç katılmadı. Kimi Taliban yöneticilerinin vakit zaman Türkiye’ye gittiğine yönelik argümanlar da Batı basınında yer aldı.
Bugün Kabil’deki Hamid Karzai Milletlerarası Havalimanı’nın güvenliğini sağlama planları yapan Türkiye, Taliban’la temas halinde.
Hindistan da kısa bir süre evvel, yeni devirde Afganistan’da gücü eline alan Taliban’la temas kurulduğunu deklare etti.
Son olarak Taliban’ın ilerleyişi karşısında, Afganistan’daki güçlerini ABD ile birlikte geri çeken İngiltere’den de dikkat çeken bir açıklama geldi. İngiliz Genelkurmay Lideri Sir Nick Carter, Taliban’ın bugün 2001’dekine bakılırsa “daha açık fikirli olduğunu” söylemiş oldu.
14 Temmuz’da Daily Telegraph gazetesine bir röportaj veren İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace da, Taliban’ın hükümete girmesi ihtimali sorulduğunda “Hükümette kim olursa olsun, muhakkak memleketler arası normları karşılıyorsa, İngiltere o hükümetle çalışacaktır” diyerek Taliban’ın tanınması istikametinde bir ileti vermiş oldu.
Taliban, ele geçirdiği yerlerde hükümete bağlı okulları, hastaneleri ve mahkemeleri de kapatarak kendi acımasız kurallarını uygulamaya koydu.
2001’de ABD’nin Afganistan işgali başladığında idareden düşen lakin vakit ortasında kimi bölgelere geri dönen ve bugün ülkede “katılımcı bir İslami hükümet kuracaklarını” söyleyen Taliban’ın oluşumunu ve bugüne nasıl geldiğini inceledik.
AFGANİSTAN: İMPARATORLUKLAR MEZARLIĞI
GETTY IMAGES | Afganistan’da çatışmalar ve işgaller, yıllar ortasında milyonlarca insanın konutlarını terk etmesine yol açtı
Bugünlerde ABD işgalini ve çekilmesini konuşsak da Afganistan, on yıllardır biroldukca ülkenin işgaline maruz kaldı. Fakat hiç biri kuvvetli bir merkezi idare oluşturmakta başarılı olamadı.
O denli ki, Afganistan için kullanılan bir tabir var: İmparatorluklar mezarlığı.
Bu söz ne manaya geliyor? Ülke, Çin, İran ve Orta Asya üzere kuvvetli devletlerin bulunduğu bir coğrafyanın tam ortasında, göç ve ticaret yollarının ortasında kalmış; epeyce sayıda farklı aşiret, etnik küme ve farklı lisanların konuşulduğu, farklı kültürlerin oluşturduğu bir yapıya sahip.
bu biçimde bir coğrafyada, kanunsuz bir devlet yapısında, sıklıkla birbirine rakip hatta düşman olan her aşiret ya da etnik küme, kimliğini korumak için kendi bölgesinde sağlam yapılar, meskenler, fizikî manada kale üzere korunan köyler inşa etmiş ya da dağları siper almış durumda.
Bu yapıdaki bir ülkeye girip merkezi idare oluşturmak da kolay olmamış.
Sovyetler Birliği’nin 1979’da başlayan işgali de kuvvetli bir merkezi idare kurmaya yetmedi. Üstelik bu kere, ülkenin bu durumundan faydalanan bir de küme ortaya çıktı: Taliban.
Lakin Taliban’ın temelleri Sovyet işgalinin fazlaca öncesinde yatıyor.
GETTY IMAGES | Eğitim kampında mücahitler
PAKİSTAN’IN AYRILIKÇI PEŞTU HAREKETLERE KARŞI DESTEKLEDİĞİ İSLAMCI KÜMELER
Afganistan’ın yüzde 84’ü Sünni Müslümanlardan oluşuyor. Ülkenin karışık etnik yapısında en kalabalık nüfusu, yüzde 38’le Peştular oluşturuyor. Birden fazla da ülkenin güneyi ve doğusunda bulunuyor. Yaklaşık tıpkı sayıda, yani 15 milyon civarında Peştu da ülkenin güneydeki komşusu olan Pakistan’ın kuzeyinde yaşıyor.
Bölgedeki İngiliz idaresi 1947’de sona erip Pakistan bağımsız bir ülke olduğunda, ülkedeki Peştular Afganistan’daki Peştularla birleşerek “Peştunistan” isimli bağımsız bir ülke kurma taleplerini gündeme getirdi.
Pakistan’la bölgedeki Peştular içinde tansiyon sürerken 1971’de Bangladeş, yıllar evvel İslami bir beraberlik altında kurulmuş olan Pakistan’dan ayrılarak bağımsız bir ülke oldu. Bu ayrılık, Pakistan idaresi için etnik farklılıkların dinin birleştiriciliğinden üstün geldiğinin göstergesi oldu. Ve Afganistan’daki Peştuların etnik kimlik savunuculuğu, Pakistan için daha önemli bir güvenlik tehdidi olmaya başladı.
bu biçimde bir ortamda Pakistan, Afganistan’da Peştular içinde İslami bir hareketin yayılması için dayanak vermeye başladı. bu biçimdece etnik milliyetçi hislerin bastırılması hedeflendi.
Pakistan İstihbarat Servisi (ISI), bu hedef doğrultusunda bölgeden getirdiği biroldukça “mücahite” kendi topraklarında, hudut bölgelerinde dini ve askeri eğitim verdi. Bu öğrenciler, yıllar daha sonra Taliban’ın temelini oluşturacaktı. Taliban, Peştuca “talebeler” manasına geliyor.
Pakistan, eğitimler sırasında öne çıkan, başarılı ve cesaretli gördüğü öğrencileri de ABD’nin bölgedeki yetkililerine tanıttı.
GETTY IMAGES | Mücahitler, işgalci güçlerden ele geçirilen tankların üzerinde
SOVYET İŞGALİNE KARŞI DESTEKLENEN KÜMELER
1978’de sol görüşlü ve Sovyet dayanaklı askerler darbeyle iktidara geldiğinde, bu İslamcı muhalefet, Pakistan ve ABD’nin takviyesiyle ülkeye girerek silahlı bir isyan başlattı.
Aralık 1979’da Sovyet başkan Leonid Brejnev, direkt bir müdahaleyle Kızıl Ordu’yu Afganistan’a gönderdi.
Sovyet işgali, Pakistan’dan gelerek silahlı isyan başlatan ‘mücahitler’e halk dayanağını artırarak daha fazla büyümelerine yol açtı. Büyümelerinin tek niçini bu değildi; ABD ve Suudi Arabistan’dan gelen yüklü ölçüdeki maddi yardımlar da, halihazırda Pakistan’da oluşturulup bekleyen hareketin güçlenmesine yol açtı.
GETTY IMAGES | Sovyet askerleri Afganistan’da
Bu ortada, Pakistanlı araştırmacı gazeteci Ahmed Rashid’e bakılırsa, 1971’de 900 olan Pakistan’daki medrese sayısı 1988’de 8 binin üzerine çıkmıştı. Hudutlarda kayıt dışı 25 bin okul daha vardı.
Afganistan üzerine çalışan ve bu hususta biroldukça kitabı da bulunan Amerikalı akademisyen Barnett Rubin’in araştırmalarına göre; 1980’de ABD, Sovyetlere karşı savaşan bu mücahitlere 30 milyon dolarlık yardım gönderdi. Sovyet ordusunun istikrarı sağlayamamasında başarılı oldukları görüldüğünde, mücahitlere ABD’den giden yardım yalnızca 1985’te 250 milyon dolara ulaşmıştı. Suudi Arabistan da her yıl birebir ölçülerde yardım gönderiyordu.1980’lerin ikinci yarısında yalnızca ABD’den giden yardım yıllık 630 milyon dolara ulaşmıştı. Bu ölçüye Suudi Arabistan, İsrail ve Çin’den gelen yardımlar dahil değil…
1985’te ABD Lideri Ronald Reagan, mücahitlere Stinger uçaksavar füzesi verilmesine karar verdi. Stingerlar ve öteki silahların dağıtımından ise Pakistan sorumluydu. Karaçi ya da İslamabad havalimanlarına getirilen silahlar, ISI aracılığıyla Afganistan hududundaki radikal İslamcı muhalif kümelere dağıtıldı.
1989’da Sovyetler çekildikten daha sonra ABD’nin mücahitlere yardımı bir daha yıllık 250 milyon dolara indi. bir süre daha sonra da büsbütün kesildi.
GETTY IMAGES | Mücahitler, Sovyet ordusundan geriye kalanlarla – 1988
Fakat artık ellerinde kuvvetli ağır silahlar olan bir küme, vakit ortasında katliamlar düzenleyen, çocukları ve gençleri zorla silah altına alan, Afgan halkının günlük ömrüne kısıtlamalar getiren, bayanların biroldukca hakkını elinden alan ve kurallara uymayanları yırtıcı bir biçimde cezalandıran bir güce dönüştü.
İŞGAL daha sonraSI TALİBAN’IN İDAREYE GELİŞİ
Sovyet işgalinin akabinde komünist idare 1992’ye kadar iktidarda kalabildi.
Akabinde dış güçlerce desteklenen ve gereğince silahla donatılan “mücahit gruplar” alan hengamesine başladı. Bu esnada insan kaçırmalar, cinayetler, hırsızlık, tecavüz ve sokak çatışmaları, Afgan sivillerin günlük hayatının kesimi haline geldi.
Hem mücahit kümelerin hem aşiretlerin çabası sebebiyle 1992-1996 içinde güzelce artan kaos ortamında Taliban, istikrarı bir daha sağlayacağı kelamıyla gitgide daha fazla aşiret tarafınca desteklendi.
Taliban’ın 1990’ların başında, muhtemelen 1993’te Peştuların Ghilzai ve onların da Hotak aşiretinden gelen, Sovyetlere karşı savaşırken yaralanmış da olan Molla Muhammed Ömer tarafınca kurulduğu varsayım ediliyor.
Bu esnada Molla Ömer’in, iki aşiret ortası uğraşta kaçırılan iki temiz genç hanımı kurtarıp aşiretlerine teslim ettiğine yönelik efsaneler Afganistan’da yayılmaya başladı.
GETTY IMAGES | Moskova, Sovyetlerin müdahalesi sırasında dünyayla Afganistan’daki günlük hayattan fotoğraflar da paylaştı – 1981
İdaresini ele geçirdiği birinci büyük kent, son senelerda kabahat merkezi haline dönüşmüş olan ve Peştuların çoğunlukta olduğu Kandahar oldu. 1994’te iki gün ortasında tamamını ele geçirdiği Kandahar’da cürüm oranlarının düştüğü söylentileri süratle yayıldı. Burada ordudan ve Sovyetlerden kalan biroldukça ağır silahı da ele geçiren Taliban, Pakistan’la hudut kapısının denetimini de aldı. Birkaç ay ortasında İran hududundaki Herat’a girdiler. 1995’te Afganistan’ın 30 bölgesinden dokuzu, Taliban denetimine girmişti.
Eylül 1996’da Başşehir Kabil’e giren Taliban, Peştu aykırısı olarak gördüğü ve yozlaşmanın niçini olarak ilan ettiği Tacik kökenli devlet lideri Burhanettin Rabbani’yi bakılırsavden aldığını ve idaresi ele geçirdiğini duyurdu.
Lakin yayılan bu efsanelerin sert uygulamalarla sağlanan “istikrarın” gerisindeki gerçekle Afgan halkı, vakit ortasında karşılaştı.
TALİBAN’IN UYGULAMALARI VE HALK DAYANAĞI
Taliban, medreselerdeki Suudi-Vahabi öğretisiyle şekillenen şeriat kuralları ve daha fazla toprak sahibi olmayı önceleyen İslamiyet öncesi Peştu hukukunun iç içe geçtiği bir tertibi benimsemişti.
“Adaleti sağladığı ve zalim ağaların korkusu olduğu”na dair söylentiler yayılırken 1997’de, kentteki silahlı kümeler Mezar-ı Şerif’ten Taliban’ı çıkarmayı başardı. Taliban yaklaşık bir buçuk yıl daha sonra kente bir daha girdiğinde, ortalarında sivillerin de olduğu binlerce kişiyi öldürerek bilinen birinci katliamını gerçekleştirdi.
Bunlara karşın her yeni kenti ele geçirdiğinde Taliban’ın savaşçıları ve gücü arttı. Mahallî seviyede birbiriyle savaşan aşiretler ya da kümeler içinden kuvvetli olana dayanak verip karşılığında yeni üyeler edindi. Kimi gençleri ve çocukları da zorla silah altına aldı.
“Burada akşam 8’e, kimi vakit 9’a kadar dükkanımı açık tutabiliyorum. Taliban’ın olmadığı yerlerde hava karardıktan daha sonra inançlı olmaz, dükkanınızı açık tutamazsınız.”
O periyot memleketler arası basının girdiği Afganistan’da, Herat’taki bir bakkal sahibi bu biçimde söylüyordu.
Lakin akşam 9’a kadar açık olan o dükkana yalnızca muhakkak bir uzunlukta latifeli olan erkekler ya da yanında erkek bir refakatçisi olan burkalı bayanlar gidebiliyordu.
GETTY IMAGES | Taliban, ele geçirdiği kimi yerlerde aşiretlerden dayanak görürken kimi yerlerde halk, baskılara dayanamayarak etraf ülkelere göç etti
Birinci başlarda sokaklarda çatışmaların olmadığı ve ticaretin bir daha başlayabildiği ortamda bu işleyiş, çoğunluğu Müslüman olan bir toplumda bir ölçü karşılık bulmuşa benziyor.
Lakin Taliban sert uygulamalarını artırdıkça durum değişti.
10 yaşından büyük kızların ve bayanların eğitim hakkının olmadığı, bedenlerinin hiç bir yeri görünmeyecek biçimde burka giymek zorunda oldukları Taliban denetimindeki bölgelerde, “meşru sayılmayan” bir erkekle konuştuğu anlaşılan bayanlar taşlama, kırbaç üzere cezalara çarptırılıyordu. Latifeli “yeterince uzun olmayan” erkekler de mahpusa atılıyor, hırsızların elleri kesiliyordu. Müzik dinlemek, televizyon izlemek yasaklandı. Farklı fikirdeki beşerler ve farklı dini azınlıklara yönelik cezalar da baş keserek öldürmeye kadar katılaştı. Sünni Müslümanlara ilişkin olmayan ibadet yerleri yerle bir edildi.
Asya Vakfı isimli ABD merkezli vakfın 2009’da yaptığı araştırmada, çoğunluğu Peştular ve kırsal kesimde yaşayan Afganlar olmak üzere halkın yarısına yakını, Taliban’a sempati duyuyordu. O devir halk, ABD askerlerinin sivil kayıplara da yol açan operasyonlarına da tepkiliydi.
Birebir vakfın Birleşmiş Milletler’in de takviyesiyle 2019’da yaptığı araştırmaya göre ise Taliban’a duyulan sempati yüzde 13,4’e inmişti.
ABD İŞGALİ daha sonraSI TALİBAN: DÜŞÜŞ VE GÜÇLENEREK GERİ DÖNÜŞ
2001’de İkiz Kuleleri ve Pentagon’u amaç alan ataklardan El Kural’ı sorumlu tutan ABD’deki George Bush idaresi, Taliban’dan El Kural önderlerini istedi. Taliban ise suçlulukları kanıtlanırsa cezalarını İslami biçimde vereceklerini açıklayınca, ABD’nin Afganistan müdahalesi başladı.
O sırada Taliban, ülkenin yüzde 90’ını denetim ediyordu. 2001’in sonunda ise Kabil’i ve biroldukça yerde idaresi bırakıp sıklıkla Pakistan’a kaçtılar. yıllardır örgütün yönetildiği yerlerden biri olan Kandahar hududundaki Quetta’da bir daha bir ortaya geldiler.
GETTY IMAGES | ABD askeri birinci vakit içinderda 2001’in sonunda Afganistan’a indi
Afganistan’da ABD ve NATO öncülüğündeki birliklerin takviyesiyle yeni bir hükümet kurulsa da, hava operasyonları, sivil kayıplara yol açan konut baskınları ve mahallî aşiretler içinde bir daha başlayan gayret, halkın Taliban’a olan sempatisinin kimi bölgelerde artmasına yol açtı.
bir süre daha sonra Taliban geri dönecek ve yabancı askerlere karşı akınlara başlayacaktı.
O denli ki 2012’de Başşehir Kabil’de ve NATO’nun kuvvetli üslerinde epeyce geniş çaplı taarruzlar düzenleyecek güce erişti.
GETTY IMAGES | Afgan ordusunda bayan askerler de eğitim alıyor
2014’te ABD ve NATO artık Afgan ordusunun eğitileceğini ve kendilerinin direkt savaşa katılmayacağını duyurduktan daha sonra Taliban, en kanlı akınlarını düzenlemeye başladı. Bu taarruzların akabinde kırsalda birtakım bölgelerin denetimini de bir daha eline aldı.
“İşgalci güç” olarak tanımladığı ABD ile çeşitli devirlerde masaya oturan Taliban, nihayet Şubat 2020’de ABD’nin çekilmesi karşılığında birtakım kaideleri yerine getireceğine dair taahhütler verdi.
Bu basamakta Afgan hükümetiyle oturduğu müzakere masasını “ABD’nin kukla hükümeti olduğu” nedeni öne sürülerek hiç bir vakit sonlandırmadı.
ABD’nin 20 yılın sonunda amaçlarına ulaşamadan ve hangi kural altında olursa olsun ayrılacağının farkında olan Taliban, Afganistan’ın idaresini bir daha ele geçirmeye ve memleketler arası alanda da tanınmaya çalışıyor. Bu sebeple Rusya, Çin, Orta Asya ülkeleri, Arap ülkeleri, Katar, Pakistan ve Türkiye üzere devletlerle temasını sürdürüyor.
Bu evrede eski katı uygulamalarının kimilerini da yumuşattığını savunuyor. Örneğin kız çocuklarının bayan öğretmenlerden ders alabildiği birtakım okullara müsaade verdiğini tez ediyor.
ABD müdahalesi daha sonrası kentlerde eğitim bakılırsarek hekim olan bayanların kadın hastanelerinde çalışmasına ve periyot dönem kırsal kesite giderek bayanları tedavi etmesine müsaade verdiğini, ülkeye giren gazetecilere anlatıyor.
Bunların ne kadarı gerçek, ne kadarı imaj verme gayreti, Taliban’ın ele geçirdiği yerlerden kaçan binlerce Afgan mülteciye bakarak anlaşılabilir.
TALİBAN’I KİM YÖNETİYOR, GELİRLERİ NEREDEN GELİYOR?
Taliban’ın yönetici takımının birçok Sovyet müdahalesi vakti Kızıl Ordu’yla savaşan mücahitlerden oluşuyor.
Kurucu önder, ABD işgali öncesi Afganistan’ı da yönetmiş olan Molla Muhammed Ömer.
Ömer’in 2013 yılında ömrünü kaybettiği, 2015’te Taliban tarafınca belirtildi. Ağustos 2015’te örgütün başına Molla Ömer’in sağ kolu Molla Muhammed Mansur getirildi.
Molla Mansur’un 2016’da Pakistan’da ABD’nin düzenlediği bir hava atağında hayatını kaybetmesi daha sonrası Mevlevi Haybatullah Akhunzade geldi. Akhunzade’nin siyasi, dini ve askeri kararlarda son kelamı söyleyecek mutlak otoritesi var.
GETTY IMAGES | 2001 daha sonrası Taliban zıddı kimi mücahit kümeler, ABD ile anlaşarak silahlarını teslim etti
Başkanın çabucak altındaki Rahbari Şurası ise 26 üyeden oluşuyor. Bu şura da tüm askeri ve siyasi kararların verildiği ana merci.
Şura’da Akhunzade’nin üç yardımcısı var: Kurucu önderlerden Molla Ömer’in oğlu Molla Muhammed Yakup, Taliban’ın kurucularından Molla Abdulgani Baradar ve El Esas’la de epey yakın bağları bulunan Hakkani Ağı’nın başındaki Siraceddin Hakkani.
Molla Abdul Hakim de, Taliban’ın “adalet yapısının” yani yargının başındaki isim, bu sebeple kendisine “başsavcı” da deniliyor.
Şura’nın ortasında 17 kurul bulunuyor. Bunlar eğitim, sıhhat, askeri hususlar, istihbarat, iç siyaset, iktisat üzere konulardan sorumlu “bakanlıklar” olarak nazaranv yapıyor.
İdare ünitesinin haricinde bölgesel yapılanmalar var. Burada da uzlaşılan aşiretlerin önderleri, 1980’lerde ülkeden mülteci olarak kaçan lakin çabucak sonrasında Taliban çatısı altında savaşmak için ülkeye dönen savaşçılar var.
Birleşmiş Milletler raporlarında mahallî seviyede en tehlikeli ve “tahmin edilemeyen” küme olarak görünen en alt seviyede ise, Taliban’ın gelirlerini büyük oranda sağlayan haşhaş tohumlarının ekilmesinden, afyon üretiminden ve bu tarlalarla ticaret yollarının güvenliğinden sorumlu eğitimsiz, birçok okuma yazma bilmeyen silahlı gençler var.
Ülkede, dünya afyon üretiminin yüzde 90’dan fazlasının yapıldığı varsayım ediliyor. Afganistan’da, Birleşmiş Milletler’in 2018 raporunda da, Taliban’ın bir yılda bu yasa dışı uyuşturucu trafiğinden 400 milyon dolar kazandığı kestirimi yer alıyor. bununla birlikte idaresi ele aldığı yerlerde zorla topladığı ‘vergi’ gelirleri, yer altı kaynaklarının çıkarılıp satılması ve memleketler arası yardımlardan da gelir elde ediyor.
GETTY IMAGES | ABD işgali sırasında Taliban, kimi bölgelerde Sovyet işgalinin sona erişinin yıldönümünde kutlama yaparak güç gösterisine devam etti – 2003
El Esas’la bağlara gelirsek; örgütün birinci başkanı Molla Muhammed Ömer’in El Esas sempatisi, yalnızca ideolojik bir yakınlıktan kaynaklanmıyordu. 1996’da Usame bin Ladin’in Afganistan’a sığınması, birlikteinde El Kural’dan biroldukça silah, mühimmat ve para yardımı gelmesini sağladı. Taliban bu sebeple milletlerarası tanınırlık için çabalarken bile El Kural üyeleri için inançlı bir liman olmaya devam etti. 2020’deki bir Birleşmiş Milletler (BM) raporuna nazaran, El Esas hâlâ Taliban’a kaynak ve eğitim sağlamaya devam ediyordu.
TALİBAN’IN MEMLEKETLER ARASI İŞBİRLİKLERİ VE 20 YILIN SONUNDA TANINMA ARAYIŞI
AFP
Afganistan’ı yönettiği devirde Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’yle yakın teması olan Taliban, 2013’te Katar’ın başşehri Doha’da bir ofis açtı.
Bugün ülkenin kimi kıymetli kentlerini denetim eden ve NATO’nun iddialarına nazaran 85 binden çok savaşçısı olan küme, 2015’te Rusya ve Çin’le temasa başladı.
Çin’le, ülkenin doğu hududunda bulunan El Düstur üyelerinin burada barınmasına müsaade vermeme ve Çin’e buradan taarruz düzenlenmemesi konusunda muahedeye vardı. Çin, Sincan Özerk Bölgesi’ndeki Uygurları sonda El Esas’la işbirliği yapmakla suçluyor.
Bunun karşılığında Pekin idaresi, Afgan hükümetiyle kimi altyapı yatırımları ve maden ocaklarında çalışmak üzere muahedeler yaptı. Mutabakat yapılan yerlerin bir kısmında Taliban denetimi var.
Rusya da, her ne kadar Sovyetlere karşı savaşan “mücahitler”den oluşmuş olsa da, yıllar daha sonra güçlenen Taliban’la 2017’de direkt temas kurarak yeni periyotta bölgede kelam sahibi olma bahtını kaybetmemeye çalıştı. Temaslar daha sonrası, kimi Taliban yöneticilerini yaptırım listesinden çıkardı. Örgüt, Rusya arabuluculuğunda Orta Asya ülkeleriyle de temas kurdu.
BM’nin Taliban’a ve biroldukca yöneticisiyle üyesine karşı alınmış yaptırım kararları bulunuyor.
Taliban, Suudi Arabistan’la birtakım tansiyonlar yaşadığı 2015’ten bu yana İran’la da temas halinde ve Afganistan’da güçlenen IŞİD’in ülkeye bir tehdit oluşturmaması tabanında görüşmeler yürütüyor.
GETTY IMAGES | Katar’da Taliban’la görüşmelere katılan heyette ABD, Rusya, Çin ve Pakistan’dan yetkililer vardı
Doha’daki ofis üzerinden Taliban’ın biroldukca Avrupa ülkesiyle de dolaylı teması var: Almanya, Fransa, Norveç ve Türkiye de bunların içinde.
Afganistan’da NATO kapsamında hudutlu bir askeri birlik bulunduran Türkiye, Taliban’a karşı direkt savaşa hiç katılmadı. Kimi Taliban yöneticilerinin vakit zaman Türkiye’ye gittiğine yönelik argümanlar da Batı basınında yer aldı.
Bugün Kabil’deki Hamid Karzai Milletlerarası Havalimanı’nın güvenliğini sağlama planları yapan Türkiye, Taliban’la temas halinde.
Hindistan da kısa bir süre evvel, yeni devirde Afganistan’da gücü eline alan Taliban’la temas kurulduğunu deklare etti.
Son olarak Taliban’ın ilerleyişi karşısında, Afganistan’daki güçlerini ABD ile birlikte geri çeken İngiltere’den de dikkat çeken bir açıklama geldi. İngiliz Genelkurmay Lideri Sir Nick Carter, Taliban’ın bugün 2001’dekine bakılırsa “daha açık fikirli olduğunu” söylemiş oldu.
14 Temmuz’da Daily Telegraph gazetesine bir röportaj veren İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace da, Taliban’ın hükümete girmesi ihtimali sorulduğunda “Hükümette kim olursa olsun, muhakkak memleketler arası normları karşılıyorsa, İngiltere o hükümetle çalışacaktır” diyerek Taliban’ın tanınması istikametinde bir ileti vermiş oldu.