Muhabir
New member
Memleketler arası siyasi literatüre 19. yüzyılın başlarında giren tarafsızlık, neredeyse bütün Batı lisanlarında birebir sözle isimlendiriliyor. Almancası “neutralität”, İngilizcesi “neutral”, Fransızcası “neutralité” olan tarafsızlık sözünün kökeni Latince “hiç biri” ya da “iki taraftan da değil” manasına gelen “neuter”e dayanıyor.
Tarafsızlık prensibini, dünya genelinde en uzun mühlet uygulayan ve bu prensibi dış siyasetinin değişmeyen ögesi bakılırsan İsviçre, 1815’den bu yana hiç bir savaşa katılmadı, savaşan taraflardan rastgele birinin yanında yer almadı ve hatta Rusya-Ukrayna savaşına kadar kınama dahil, çatışan taraflara yönelik bir tavır sergilemedi.
Bu küçük orta Avrupa ülkesine bilhassa İkinci Dünya Savaşı daha sonrasında Avusturya, İsveç ve Finlandiya da katıldı.
Dünya genelinde Türkiye dahil biroldukça ülke, birtakım devirlerde tarafsız kalmayı tercih etmişse de Avusturya, İsviçre ve İsveç bu prensibi dış siyasetlerinin değişmezi gördü.
Birinci Dünya Savaşı öncesinde Avrupa’nın en geniş topraklarına sahip imparatorluklarından biri pozisyonundaki Avusturya, İkinci Dünya Savaşı daha sonrasında kaybeden tarafta yer aldığı için 10 yıl boyunca ortalarında eski Sovyetler Birliği’nin de bulunduğu galip ülkelerin işgali altında kaldı.
AVUSTURYA’NIN TARAFSIZLIK KARARI
Avusturya, ikinci sefer bağımsızlığına kavuştuğu 1955’de İkinci Cumhuriyet olarak isimlendirilen yeni devletin anayasasında, daimi tarafsızlık hususuna yer vermesiyle artık ülke haricindeki rastgele bir silahlı çatışmada taraf olmayacağını ilan etti.
Tarafsızlık unsurunu anayasaya koyarak tüzel bir tabana oturtan Avusturya, o devirde bu ülkede temsilciliği bulunan 65 ülkenin de Viyana idaresinin tarafsızlık prensibini kabul etmesi sağlandı. bu biçimdelikle Avusturya hem anayasası birebir vakitte milletlerarası hukuk nezdinde tarafsızlık statüsünü elde etti.
Kendi isteği ile tarafsızlığı benimseyen Avusturya, silahlı çatışmalarda taraflardan rastgele birinin yanında yer almayacağı, askeri ittifak kurmayacağı, savaşan taraflara askeri yardımda bulunmayacağı ve üçüncü ülkelerin askeri varlıklarına topraklarında kalma müsaadesi vermeyeceği üzere tarafsızlık prensibinin kırmızı çizgilerini de kabul etmiş oldu.
Avusturya, başta Soğuk Savaş periyodu olmak üzere daha sonraki vakit içinderda her ne kadar tarafsız olsa da iktisattan yasal düzenlemelere kadar biroldukca alanda Batılı pahaları benimsedi.
AB ÜYELİĞİYLE DEĞİŞEN TARAFSIZLIK
Ülkede tarafsızlık prensibi bugün olduğu üzere evvelki periyotlarda de tartışma konusu olarak öne çıkarken Avusturya’nın, tarafsızlık anlayışı Avrupa Birliği (AB) üyeliği ya da Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu kararlarına nazaran değişime uğradı.
Avusturyalı yetkililer, daimi tarafsızlık unsurunun dış siyasetteki belirleyiciliğine her fırsatta işaret ederken “tarafsızlığın olup bitene kayıtsız kalmak manasına gelmediğini, bilhassa milletlerarası hukukun ihlal edildiği durumlarda her vakit mazlumdan yana tavır sergilediklerini, Birlik üyeliğinden ötürü de AB’nin aldığı kararları yerine getirdiklerine” dikkati çekiyor.
Rusya-Ukrayna savaşında Kiev’den yana tavır sergileyen ve çeşitli yaptırımları uygulayan Avusturya’yı tarafsızlık unsuruna riayet etmediği sebebi öne sürülerek eleştiren Moskova’nın, Kiev’e, tarafsız Avusturya’yı örnek alabileceği istikametindeki önerisi, tarafsızlık unsurunu bir sefer daha gündeme taşıdı.
İŞGALDEN KURTULMANIN YOLU TARAFSIZLIK
Viyana Üniversitesi İrtibat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Milletlerarası Barış Enstitüsü (IIP) Müşavere Heyeti Lideri Prof. Dr. Heinz Gartner, Rusya’nın önerisi ve Avusturya’nın tarafsızlığına ait AA muhabirinin sorularını yanıtladı.
Gartner, Avusturya’nın tarafsızlık sonucunın ardında yatan niçinlere değinerek ülkenin yabancı askerlerin işgali altında olduğunu, bölünme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu için askeri bir ittifaktan kaçınarak kelam konusu işgalci askerlerin ülkeden çekilmelerinin sağlandığını söz etti.
Avusturya ve İsveç’in tarafsızlık anlayışında farklılıklar bulunduğuna işaret eden Gartner, İsveç’in tarafsızlığının milletlerarası hukuka dayanmadığını, daha çok tarihi ve siyasi bir tavır olduğunu, bu niçinle 1907 Lahey Mukavelesi‘nin tarafsız ülkelere yönelik düzenlemelerine bu ülkenin tabi olmak üzere bir zorunluluğunun bulunmadığını söz etti.
Gartner, Avusturya’nın ise hem kendi hukuku birebir vakitte milletlerarası hukuk açısından tarafsızlık statüsüne sahip olduğunun altını çizdi.
TARAFSIZ UKRAYNA
Rusya’nın, Ukrayna’ya yönelik teklifine ait Gartner, “Avusturya stili tarafsızlık tek mümkünlük. Şayet Ukrayna, NATO üyeliğinden vazgeçerse Rusya birliklerini geri çeker. Aksi takdirde Ukrayna, Soğuk Savaş periyodunda Almanya yahut Kore’de olduğu üzere kalıcı işgal yahut kalıcı bölünme tehdidi altındadır” değerlendirmesinde bulundu.
Öte yandan İsveç, 1814’te komşu ülke Norveç ile yaptığı savaş daha sonrası dış siyaset anlayışını, ülkeyi savaşların yıkıcı neticelerindan uzak tutmak gayesiyle tarafsızlık siyaseti etrafında şekillendirdi.
Bu tarihten itibaren rastgele bir savaşa etkin olarak katılmayan İsveç, Birinci Dünya Savaşı’nda Rus tehdidine karşı yüzünü Almanya’ya çevirmesi, iki savaş ortası devirde Milletler Cemiyeti’nin faal bir üyesi olması, İkinci Dünya Savaşı’nda bir taraftan Nazi Almanyası’na kendi tren yollarını kullandırmak üzere imtiyazlarla mümkün bir taarruzdan kurtulmaya çalışırken öbür taraftan Sovyetlere karşı savaşan Finlandiya’ya örtülü dayanak vermesi dikkati çekti.
AB’nin müdahil olduğu memleketler arası krizlerin büyük bir çoğunluğunda İsveç, gerek planlama kademesinde gerekse direkt alanda askeri olarak varlığını sürdürdü. Buna karşı askeri ittifaklara katılmayan ülke NATO üyeliğine sıcak bakmadı.
Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla İsveç’in NATO’ya katılmasına yönelik baskıların artması niçiniyle İsveç Başbakanı Magdalena Andersson, NATO üyeliğini düşünmediklerini bir sefer daha lisana getirdi.
İSVEÇ’İN UKRAYNA TAVRINA TENKİT
Stockholm Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Jonathan Feldman, Ukrayna-Rusya savaşında İsveç’in tarafsızlık statüsünü “Türkiye ve İsrail’e kaptırdığını” söylemiş oldu.
İsveç’in Ukrayna’ya silah göndermesini eleştiren Feldman, “Ukrayna’ya silah göndermeden tarafsız bir rol izleyebilirdik. Savaşta arabuluculuk rolümüzü kaybederek bu rolü Türkiye ve İsrail’e kaptırdık” sözünü kullandı.
Doğu Avrupa Araştırmaları Uzmanı Jakob Hedenskog, İsveç’in tarafsız bir ülke olmadığını lisana getirdi.
İsveç’in, AB üyesi ülkelerle askeri muahedeleri bulunduğuna işaret eden Hedenskog, “Anlaşma gereği AB ülkelerinden birine akın gerçekleştiğinde, İsveç’in askeri yardım sağlaması lazım. İsveç’e hücum olduğunda da AB ülkelerinin İsveç’i müdafaası lazım” diye konuştu.
Tarafsızlık prensibini, dünya genelinde en uzun mühlet uygulayan ve bu prensibi dış siyasetinin değişmeyen ögesi bakılırsan İsviçre, 1815’den bu yana hiç bir savaşa katılmadı, savaşan taraflardan rastgele birinin yanında yer almadı ve hatta Rusya-Ukrayna savaşına kadar kınama dahil, çatışan taraflara yönelik bir tavır sergilemedi.
Bu küçük orta Avrupa ülkesine bilhassa İkinci Dünya Savaşı daha sonrasında Avusturya, İsveç ve Finlandiya da katıldı.
Dünya genelinde Türkiye dahil biroldukça ülke, birtakım devirlerde tarafsız kalmayı tercih etmişse de Avusturya, İsviçre ve İsveç bu prensibi dış siyasetlerinin değişmezi gördü.
Birinci Dünya Savaşı öncesinde Avrupa’nın en geniş topraklarına sahip imparatorluklarından biri pozisyonundaki Avusturya, İkinci Dünya Savaşı daha sonrasında kaybeden tarafta yer aldığı için 10 yıl boyunca ortalarında eski Sovyetler Birliği’nin de bulunduğu galip ülkelerin işgali altında kaldı.
AVUSTURYA’NIN TARAFSIZLIK KARARI
Avusturya, ikinci sefer bağımsızlığına kavuştuğu 1955’de İkinci Cumhuriyet olarak isimlendirilen yeni devletin anayasasında, daimi tarafsızlık hususuna yer vermesiyle artık ülke haricindeki rastgele bir silahlı çatışmada taraf olmayacağını ilan etti.
Tarafsızlık unsurunu anayasaya koyarak tüzel bir tabana oturtan Avusturya, o devirde bu ülkede temsilciliği bulunan 65 ülkenin de Viyana idaresinin tarafsızlık prensibini kabul etmesi sağlandı. bu biçimdelikle Avusturya hem anayasası birebir vakitte milletlerarası hukuk nezdinde tarafsızlık statüsünü elde etti.
Kendi isteği ile tarafsızlığı benimseyen Avusturya, silahlı çatışmalarda taraflardan rastgele birinin yanında yer almayacağı, askeri ittifak kurmayacağı, savaşan taraflara askeri yardımda bulunmayacağı ve üçüncü ülkelerin askeri varlıklarına topraklarında kalma müsaadesi vermeyeceği üzere tarafsızlık prensibinin kırmızı çizgilerini de kabul etmiş oldu.
Avusturya, başta Soğuk Savaş periyodu olmak üzere daha sonraki vakit içinderda her ne kadar tarafsız olsa da iktisattan yasal düzenlemelere kadar biroldukca alanda Batılı pahaları benimsedi.
AB ÜYELİĞİYLE DEĞİŞEN TARAFSIZLIK
Ülkede tarafsızlık prensibi bugün olduğu üzere evvelki periyotlarda de tartışma konusu olarak öne çıkarken Avusturya’nın, tarafsızlık anlayışı Avrupa Birliği (AB) üyeliği ya da Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu kararlarına nazaran değişime uğradı.
Avusturyalı yetkililer, daimi tarafsızlık unsurunun dış siyasetteki belirleyiciliğine her fırsatta işaret ederken “tarafsızlığın olup bitene kayıtsız kalmak manasına gelmediğini, bilhassa milletlerarası hukukun ihlal edildiği durumlarda her vakit mazlumdan yana tavır sergilediklerini, Birlik üyeliğinden ötürü de AB’nin aldığı kararları yerine getirdiklerine” dikkati çekiyor.
Rusya-Ukrayna savaşında Kiev’den yana tavır sergileyen ve çeşitli yaptırımları uygulayan Avusturya’yı tarafsızlık unsuruna riayet etmediği sebebi öne sürülerek eleştiren Moskova’nın, Kiev’e, tarafsız Avusturya’yı örnek alabileceği istikametindeki önerisi, tarafsızlık unsurunu bir sefer daha gündeme taşıdı.
İŞGALDEN KURTULMANIN YOLU TARAFSIZLIK
Viyana Üniversitesi İrtibat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Milletlerarası Barış Enstitüsü (IIP) Müşavere Heyeti Lideri Prof. Dr. Heinz Gartner, Rusya’nın önerisi ve Avusturya’nın tarafsızlığına ait AA muhabirinin sorularını yanıtladı.
Gartner, Avusturya’nın tarafsızlık sonucunın ardında yatan niçinlere değinerek ülkenin yabancı askerlerin işgali altında olduğunu, bölünme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu için askeri bir ittifaktan kaçınarak kelam konusu işgalci askerlerin ülkeden çekilmelerinin sağlandığını söz etti.
Avusturya ve İsveç’in tarafsızlık anlayışında farklılıklar bulunduğuna işaret eden Gartner, İsveç’in tarafsızlığının milletlerarası hukuka dayanmadığını, daha çok tarihi ve siyasi bir tavır olduğunu, bu niçinle 1907 Lahey Mukavelesi‘nin tarafsız ülkelere yönelik düzenlemelerine bu ülkenin tabi olmak üzere bir zorunluluğunun bulunmadığını söz etti.
Gartner, Avusturya’nın ise hem kendi hukuku birebir vakitte milletlerarası hukuk açısından tarafsızlık statüsüne sahip olduğunun altını çizdi.
TARAFSIZ UKRAYNA
Rusya’nın, Ukrayna’ya yönelik teklifine ait Gartner, “Avusturya stili tarafsızlık tek mümkünlük. Şayet Ukrayna, NATO üyeliğinden vazgeçerse Rusya birliklerini geri çeker. Aksi takdirde Ukrayna, Soğuk Savaş periyodunda Almanya yahut Kore’de olduğu üzere kalıcı işgal yahut kalıcı bölünme tehdidi altındadır” değerlendirmesinde bulundu.
Öte yandan İsveç, 1814’te komşu ülke Norveç ile yaptığı savaş daha sonrası dış siyaset anlayışını, ülkeyi savaşların yıkıcı neticelerindan uzak tutmak gayesiyle tarafsızlık siyaseti etrafında şekillendirdi.
Bu tarihten itibaren rastgele bir savaşa etkin olarak katılmayan İsveç, Birinci Dünya Savaşı’nda Rus tehdidine karşı yüzünü Almanya’ya çevirmesi, iki savaş ortası devirde Milletler Cemiyeti’nin faal bir üyesi olması, İkinci Dünya Savaşı’nda bir taraftan Nazi Almanyası’na kendi tren yollarını kullandırmak üzere imtiyazlarla mümkün bir taarruzdan kurtulmaya çalışırken öbür taraftan Sovyetlere karşı savaşan Finlandiya’ya örtülü dayanak vermesi dikkati çekti.
AB’nin müdahil olduğu memleketler arası krizlerin büyük bir çoğunluğunda İsveç, gerek planlama kademesinde gerekse direkt alanda askeri olarak varlığını sürdürdü. Buna karşı askeri ittifaklara katılmayan ülke NATO üyeliğine sıcak bakmadı.
Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla İsveç’in NATO’ya katılmasına yönelik baskıların artması niçiniyle İsveç Başbakanı Magdalena Andersson, NATO üyeliğini düşünmediklerini bir sefer daha lisana getirdi.
İSVEÇ’İN UKRAYNA TAVRINA TENKİT
Stockholm Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Jonathan Feldman, Ukrayna-Rusya savaşında İsveç’in tarafsızlık statüsünü “Türkiye ve İsrail’e kaptırdığını” söylemiş oldu.
İsveç’in Ukrayna’ya silah göndermesini eleştiren Feldman, “Ukrayna’ya silah göndermeden tarafsız bir rol izleyebilirdik. Savaşta arabuluculuk rolümüzü kaybederek bu rolü Türkiye ve İsrail’e kaptırdık” sözünü kullandı.
Doğu Avrupa Araştırmaları Uzmanı Jakob Hedenskog, İsveç’in tarafsız bir ülke olmadığını lisana getirdi.
İsveç’in, AB üyesi ülkelerle askeri muahedeleri bulunduğuna işaret eden Hedenskog, “Anlaşma gereği AB ülkelerinden birine akın gerçekleştiğinde, İsveç’in askeri yardım sağlaması lazım. İsveç’e hücum olduğunda da AB ülkelerinin İsveç’i müdafaası lazım” diye konuştu.