Morgoth
New member
Netflix’in bir müddetdir beklenen yerli dizisi Pera Palas’ta Gece Yarısı 8 kısmıyla birden yayınlandı. Charles King’in tıpkı isimli kitabından uyarlanan diziyi Emre Şahin ile Nisan Dağ yönetirken başrolleri Hazal Kaya, Selahattin Paşalı ve Tansu Biçer paylaşıyorlar. Fantastik bir periyot işi olan Pera Palas’ta Gece Yarısı otelin efsanelerinden de yararlanarak seyirciyi 1919 İstanbul’una yani işgal senelerına götürmekte…
BİR GAZETECİ BÜYÜK ŞEYLERİN ORTASINA IŞINLANIRSA!
Olayların geçtiği atmosfer çok buruk… Sonunun âlâ bittiğini bildiğimiz için gönlümüz biraz olsun ferahlasa da 1892’de hizmete giren meşhur Otel Pera Palas’ın gölgesinde işgal gemilerinin demirlediği, İngiliz askerlerinin cirit attığı bir İstanbul dolduruyor fonu. bir daha de hikayeyi özetlemek gerekirse anabilmek için biraz başa sarmakta fayda var.
Esra mefkuresini arayan bir gazetecidir. İdealist değildir ancak büyük şeyler başarmanın peşindedir, hayalperest karakterinden dolayı konsantre bir iş çıkaramıyordur. Haber konusu onun zihninde her daim dağınıktır. Vakit kavramıyla bir kederi olduğu daha en başta, mecmua toplantısına geç kaldığında anlaşılan Esra yayın direktörü tarafınca Pera Palas’a dair magazin içerik hazırlamakla nazaranvlendirilir. “Pera Palas’ta kalmak için 130 niçin” yazacaktır.
Otelin müdürü Ahmet (Tansu Biçer) genç hanımı karşılar ve yapının tarihini anlatır, Agatha Christie’nin kaldığı odayı gezdirir. Esra işi bitip de ayrılacağı sıra olumsuz hava şartlarından dolayı otelde konuk edilir. Ahmet yönettiği işletmeye benzeyen, gizemli, görmüş geçirmiş centilmen bir beyefendidir, otelle o denli bütünleşmiştir ki üç haftalık müsaadeye çıkacağı için üzülmektedir. Bu sıradışı adam konuk ettiği Esra ile barda bir içki içip son talimatları da vermenin rahatlığıyla ayrılır otelden. Fakat ne olursa o gece yarısı olur ve vaktin kapıları açılır. Yatağında bir parmağı morarmış biçimde uyanan Ahmet panikle otele döner. Esra 1919 İstanbul’una dönmüş, büyük büyük annesi Peride ile tıpkı vakte sıkışıp kalmıştır.
Peşinden giden Ahmet Esra’yı bulur. Artık tek bir amaçları vardır: İşbirlikçi savaş tüccarı Halit (Selahattin Paşalı) ve İngiliz kumandan George ile gayret ederek işgal kuvvetlerinin Mustafa Kemal’e suikast düzenlemesini engellemek. Doğal öteki yandan Ahmet varoluşunu tehlikeye atan sorunu çözecek, vaktin akışına müdahale etmeksizin geri döneceklerdir.
WATTPAD HİKAYESİ TADINDA SENARYO
Pera Palas’a senaryosundan başlayacağım zira vakit içinder ortası seyahat ve siyasi nostalji temalarına ayrıyeten değinmek istiyorum. Elif Usman’ın kaleme aldığı uyarlama birinci sahnesinden son sahnesine klişelerden, şablonlardan bir kare ayrılmadığı üzere hikaye de açıkçası bir wattpad havası estirmekte…
“Modern İstanbul’un doğuşu” üzere argümanlı bir alt başlık taşıyan romanı okumadım ama olaylar uyarlandığı formda gelişiyorsa bestseller anlayışının esaretinde üretildiğini kestirmek güç değil. Tanıtımında Troçki’nin peşindeki ajanlarda bahsediliyor. İstanbul siyasi karmaşaya beşiklik ediyor özetlemek gerekirsesı. Bu mevzu seçimi anlaşılır, siyaset-kent münasebeti casusluk faaliyetlerine geniş bir alan açtığından her daim polisiye müelliflerinin elinin altında olmuştur. Ne var ki beşiği sallayan el bu sefer biraz hoyrat davranmış! Hikaye tam da gelgitler üzerinden ilerliyor ve “saatlere bağlı” temasına ironik bir benzerlikle o denli mekanik kurulmuş, o derece bölünmüş ki bütünlüğünü yitirmiş. Yanı sıra dizide birinci birkaç kısım diğer bir tarafa (siyasi gerilime) giderken polisiyede karar kılındığını görüyoruz. Ama polisiye de büsbütün fantastik ve romantik bir tabana oturtulunca ortaya vasat bir iş çıkıyor.
öncedena Pera Palas’ta Gece Yarısı’nın yetersiz bir polisiye olduğunu ve tıbbın gereksinimlerini karşılayamadığını söylemek lazım. Agatha Christie, isminin geçtiği bu diziyi izlese elbet kahrederdi! Zira dizide dişe dokunur daha doğrusu “çözüme hazırlanan” bir gizem ögesi yok, onun yerine seyircinin üzerine rastgele savrulmuş bir sis perdesi var. Hal bu biçimde olunca beşik tıngırtısına ayrılmış, maksadını yitirmiş bir olay örgüsüyle, bir bulamaçla başbaşa kalıyoruz. aslına bakarsanız Pera Palas’ta bocalayış hali polisiye olmayı başaramadığında göze batmaya başlıyor. Polisiye o derece baskın bir cins ki ona ucundan kıyısından dokunan bir olay örgüsü fazlaca geçmeden bağımsızlığını yitiriyor. Özetle dizinin geneline senaryodan kaynaklı bir derdin hâkim olduğunu, sahneler ortası ahengin birden fazla kere yitirildiğini ve fabrikasyon bir hikaye transferinin yeğlendiğini söyleyebiliriz.
TARİHİ ELE ALIRKEN ROMANTİK BİR CİDDİYET TAKINMAK
Pera Palas’ta Gece Yarısı imal kademesinde nasıl bir yol izledi, bilemeyiz şüphesiz lakin akla yatkını “hazır İstanbul’un tarihi bir yerinde geçen ve çetrefilli siyasi bağlantıları öne çıkaran bir roman bulmuşuz, birkaç dönem senaryolaştıralım, nasılsa seyirci bulur” görüşünü benimsedikleri…
Pera Palas bilhassa Agatha Christie’nin “Şark Ekspresinde Cinayet” romanını yazdığı yer olarak bilinmekte. Başka yandan 1919’da, işgal altında İstanbul, ismi haritada güç bulunan ülkelerin dahi casuslarına cirit attırdığı bir siyasal ortam sunuyor. Günümüzde muadili Antep olabilir. İstanbul ve Antep’in ortak noktası ise elbet savaşın sürdüğü coğrafyalara yakın, stratejik bir pozisyonda bulunmaları ve rejim değişikliğinin veyahut kuvvetli bir siyasi buhranın emarelerini taşımaları diyebiliriz.
İşgal, direnişe hazırlık, Rusya’da rejim değişikliği… Ne ararsanız var! İşte bu şartlar Pera Palas’ta Gece Yarısı’na siyasi bir art plan kazandırıyor. Lakin Esra’nın çılgın tabiatına yorulan çok halleri dinamizmi ve gerçekçiliği zedelemiş. Esra İngiliz kumandan karşısına çıkıp nara atıyor, adeta Tarkan’ın “Geççek Geççek” müziğini seslendiriyor!
Yahut toplumsal medyada gündeme geldiği üzere Mustafa Kemal’in yüzü birtakım kısımlarda net gösterilmiyor. Çoğunlukla profilden ve yüzü gölgede bırakan çekimler tercih edilmiş. Bu vurgulara gerek var mıydı? Tartışılır… Dönüp dolaşıp tıpkı sonuca varıyoruz. Dizi polisiyesini güzel kuramadığı için bu stil bir takviyeye gereksinim duyuyor ve sahicilikten (tutarlılıktan) giderek uzaklaşıyor.
Pera Palas’ta Gece Yarısı direniş-sömürge çatışmasını, işbirlikçilik hareketlerini ve karşı saflara sızma pratiğini öne çıkarırken apolitizme meyilli özünü de siyasi bir çıkmaza sürüklemiş. halbuki bu dizinin bu kadar siyaset kaldırmayacağı gün üzere açık. Fazlasını yüklemek hem diziye hem izleyiciye yazık değil mi?
VAKİT ZAMAN İÇİNDE, ANAHTAR KİMİN CEBİNDE?
Pera Palas’ta Gece Yarısı zati bir vakitte seyahat öyküsü… Birinci dönemin neredeyse tamamının eski İstanbul’da geçmesi diziyi bir periyot işine çeviriyor. Lakin devrinin altını siyasi tansiyon ve casusluğun alengirli dünyasıyla âlâ berbat doldurmaya çalışırken vakit içinder ortası seyahat fikrine birebir hassasiyetle eğilmiyor. Diziyi izlerken “bu sineması daha evvel görmüştük” hissine kapılıyoruz! Üstelik hangi diziden/filmden hangi sahneyi anımsamamız da detay… ötürüsıyla bir şablonla karşı karşıya kalışımız biraz da seyircinin hafifçee alındığını göstermekte… “Ne versek yer, ne göstersek izler” üzere bir mantığa başvurulduğu ortada…
Anahtar problemine değinmek istiyorum. Kahramanımız elindeki anahtarla geçmişe gidiyor. vakit içinder ortası bir geçidin anahtarı bu… daha sonra onlarca yeni anahtar ve geçit çıkıyor. Odalar bu geçitlere açılıyor. Saat gece yarısını vurduğunda “bir saat boyunca” vakit içinder ortası seyahate çıkılabiliyor. Kâğıt üzerinde, fantastik bir anlatı için son derece anlaşılır duran bu işleyiş pratiğe döküldüğünde, can sıkıcı bir çabukla özümsenmeden geçiliyor. Fantastik bir olay örgüsü her ne kadar kolay tüketilir bir formda sunulsa dahi aşikâr bir tutarlılık ve şüphesiz bunu tamamlayacak ölçüde anlaşılırlık içermek durumunda… Yoksa dünya yıldızları da oynasa çarpıcı sahneler de izlesek bir şeyler eksik kalmaya mahkûm…
Pera Palas’ta Gece Yarısı’nda vakit seyahatine ait sahneler o denli süratli geçilmiş ki seyirci ile olayları ayıran bir çizgi olduğu unutulmuş! Seyirci “her şeyi bilmek” zorunda bırakılmış. Bu ezayı dizinin gizeme dayalı yapısı veya polisiyeye yakınlığıyla açıklayamayız. Zira izleyiciye yaşatılan his meraktan çok şaşkınlık… Öteki bir deyişle bizden her kareyi bir çırpıda geçip kahramanların gerisi sıra sürüklenmemiz isteniyor.
BU KARAKTERLERİ UYGUN ÇİZİN, daha sonra BAŞINIZA İŞ AÇAR BRE!
Dizide dikkat çeken bir öteki eksiklik ise karakterler… İki dönem daha çekilmesi olası dizide baş kahramanlar derinleşecektir lakin yan rollerde şahit olduğumuz sefalet için tıpkı iyimserliği taşımıyorum. Örneğin daima olarak etrafta “bre bre” diye dolanan felaket tellalı Dmitri (Ahmet Varlı)… “Onu yapmayın, şunu yapmayın” diye ortalığı velveleye vermek haricinde vasfı bulunmayan bu adama daha sonraki dönemlerde öykü yazsalar ne yarar, kartona çevirmişler bir sefer… İşbirlikçi Naim Efendi (Osman Albayrak), aşkı uğruna bir anda çark etme kabiliyetine sahip Reşat (Engin Hepileri), hırsı ve imanı tıpkı vücutta buluşturan Osman (Murat Kılıç), randevu meskeni işleten Madam Eleni (Nergis Öztürk) hatta Ekim ihtilalinden daha sonra Beyaz Rusya’dan kaçıp gelmiş devrik prenses Sonja (Yasemin Szawlowski)… Bu kompozisyonlardan kimilerinin önemli bir yükü var. İşbirlikçilik, devriklik, savaş fırsatçılığı üzere problemler geçtiği anlatı hangi tıpta ve tartıda olursa olsun ehemmiyet taşıyan sorunlar ama dizide bir aşkın gölgesine terk edildiklerini görüyoruz. Üstelik o aşk da zayıf kalıyor!
AŞK, İHANET VE HAZAL KAYA OYUNCULUĞU
Siyaset, entrika, aşk, ihanet, casusluk, polisiye ne ararsanız Pera Palas’ta! Osmanlı’nın çöküşü ve bir ulusun küllerinden doğuşu, eski ile yeniye dair ne var ise Pera’da kesişmiş. Daha epey gayrimüslimler ve cümbüş hayatıyla anılan bu semtin dokusu dizide muvaffakiyetle aktarılmış ki Netflix’in periyot işlerinde bir standart tutturduğunu söyleyebiliriz. Bir pazarlama taktiği seziliyor. Her odanın balkonuna bir kahraman çıkardıkları afiş platformun nostaljik ögelere yaklaşımını da özetler nitelikte. Birbirine uzak olay ve şahısları tıpkı çatı altında toplayarak aşikâr bir bölüme seslenen platform siyasi ve tarihi olaylara yaklaşımında popülist, kolaycı bir telaffuz tutturuyor. olağan olarak bu popülist gemiyi karadan yürütürken aşkı kızak namına kullanmaları şaşırtan değil.
Pera Palas’ta Gece Yarısı da vatan haini görünümlü, “zor kurallarda pişmiş” genç ile bir daha kendisi üzere yaralı, kimsesiz büyümüş gazeteci Esra’yı buluşturuyor. Birkaç farklı vakitte görüşüyor, türlü maceralara katılıyorlar falan fakat imkânsız aşklarının gücünden kelam edemeyiz. Veyahut o aşkı doldurabildiklerinden… Bir uyumsuzluk var ortalarında… Bu noktada Hazal Kaya’nın oyunculuğuna değinmeli… Ahmet Hakan yazısında nefret dolu sözler geçirdi. “Hazal Kaya oyunculuğundan nefret edişinin” niçinlerini sıraladı. hiç bir oyuncunun oyunculuğunu sevmek zorunda değiliz lakin “profesyonel emeğe yönelik beğeni” hissinden uzaklaşıp işi düşmanlığa dökmek, eleştireceğim diye saldırmak çok berbat… Kaya ise Ahmet Hakan’a karşılık vererek rolünün dezavantajlarından da bahsetti ve “zamanda seyahat yapıp yüz yıl öncesine giden bir bayan nasıl doğal olabilir” diye sordu. Haklı bir soru ama Hazal Kaya’nın “geçmişe giden genç bayanın uyumu-uyumsuzluğu” noktasında da uygun bir performans sergilemediğini belirtmek gerekiyor. Onu aşan bir senaryo sorunu var, es geçmeyelim. Hazal Kaya değil oburu olsa bile sonuç değişmeyebilirdi.
SANA FERDÂ VEDİADIR!*
Pera Palas’ta Gece Yarısı aslında güzel bir noktadan ilerliyor. Dizi ‘büyükler’in bahtını ‘küçükler’e bırakan, istikbali gelecekte goren, nesiller ortası ilgiyi fantastik bir çizgide sorgulayan bir yere basıyor. Nedir ki bu alan başta da belirtmeye çalıştığım wattpadvari bir senaryo ile heba edilmiş. Bir manada fırsat tepilmiş. Hani anlatı popülist aşırılıklarından az modül temizlense ve tüm çabalara karşın bir türlü beklenen etkiyi yaratamayan çift gücü doğal akışına bırakılsaydı daha sade, daha olgun bir dizi izlerdik. Bu haliyle maalesef janjanlı bir pakete sarılmış Hakan Muhafız’ı andırıyor.
* “Gelecek sana emanettir”. Saltanatın çözülüş senelerına tanıklık eden şair Tevfik Fikret hem de çağının değerli aydınları içindedır. “Ferda” şiirinde geleceği gençliğe emanet ederken geleceğin her vakit geçmişe dönüşeceğini ve toplumsal muhasebenin sürekliliğini vurgulayarak “sana ferda vediadır, her şey vediadır sana, ey genç, unutma ki senden de bir hisab arar at-i müşteki” dizelerini kaleme almıştır.
Haydar Ali Albayrak
BİR GAZETECİ BÜYÜK ŞEYLERİN ORTASINA IŞINLANIRSA!
Olayların geçtiği atmosfer çok buruk… Sonunun âlâ bittiğini bildiğimiz için gönlümüz biraz olsun ferahlasa da 1892’de hizmete giren meşhur Otel Pera Palas’ın gölgesinde işgal gemilerinin demirlediği, İngiliz askerlerinin cirit attığı bir İstanbul dolduruyor fonu. bir daha de hikayeyi özetlemek gerekirse anabilmek için biraz başa sarmakta fayda var.
Esra mefkuresini arayan bir gazetecidir. İdealist değildir ancak büyük şeyler başarmanın peşindedir, hayalperest karakterinden dolayı konsantre bir iş çıkaramıyordur. Haber konusu onun zihninde her daim dağınıktır. Vakit kavramıyla bir kederi olduğu daha en başta, mecmua toplantısına geç kaldığında anlaşılan Esra yayın direktörü tarafınca Pera Palas’a dair magazin içerik hazırlamakla nazaranvlendirilir. “Pera Palas’ta kalmak için 130 niçin” yazacaktır.
Otelin müdürü Ahmet (Tansu Biçer) genç hanımı karşılar ve yapının tarihini anlatır, Agatha Christie’nin kaldığı odayı gezdirir. Esra işi bitip de ayrılacağı sıra olumsuz hava şartlarından dolayı otelde konuk edilir. Ahmet yönettiği işletmeye benzeyen, gizemli, görmüş geçirmiş centilmen bir beyefendidir, otelle o denli bütünleşmiştir ki üç haftalık müsaadeye çıkacağı için üzülmektedir. Bu sıradışı adam konuk ettiği Esra ile barda bir içki içip son talimatları da vermenin rahatlığıyla ayrılır otelden. Fakat ne olursa o gece yarısı olur ve vaktin kapıları açılır. Yatağında bir parmağı morarmış biçimde uyanan Ahmet panikle otele döner. Esra 1919 İstanbul’una dönmüş, büyük büyük annesi Peride ile tıpkı vakte sıkışıp kalmıştır.
Peşinden giden Ahmet Esra’yı bulur. Artık tek bir amaçları vardır: İşbirlikçi savaş tüccarı Halit (Selahattin Paşalı) ve İngiliz kumandan George ile gayret ederek işgal kuvvetlerinin Mustafa Kemal’e suikast düzenlemesini engellemek. Doğal öteki yandan Ahmet varoluşunu tehlikeye atan sorunu çözecek, vaktin akışına müdahale etmeksizin geri döneceklerdir.
WATTPAD HİKAYESİ TADINDA SENARYO
Pera Palas’a senaryosundan başlayacağım zira vakit içinder ortası seyahat ve siyasi nostalji temalarına ayrıyeten değinmek istiyorum. Elif Usman’ın kaleme aldığı uyarlama birinci sahnesinden son sahnesine klişelerden, şablonlardan bir kare ayrılmadığı üzere hikaye de açıkçası bir wattpad havası estirmekte…
“Modern İstanbul’un doğuşu” üzere argümanlı bir alt başlık taşıyan romanı okumadım ama olaylar uyarlandığı formda gelişiyorsa bestseller anlayışının esaretinde üretildiğini kestirmek güç değil. Tanıtımında Troçki’nin peşindeki ajanlarda bahsediliyor. İstanbul siyasi karmaşaya beşiklik ediyor özetlemek gerekirsesı. Bu mevzu seçimi anlaşılır, siyaset-kent münasebeti casusluk faaliyetlerine geniş bir alan açtığından her daim polisiye müelliflerinin elinin altında olmuştur. Ne var ki beşiği sallayan el bu sefer biraz hoyrat davranmış! Hikaye tam da gelgitler üzerinden ilerliyor ve “saatlere bağlı” temasına ironik bir benzerlikle o denli mekanik kurulmuş, o derece bölünmüş ki bütünlüğünü yitirmiş. Yanı sıra dizide birinci birkaç kısım diğer bir tarafa (siyasi gerilime) giderken polisiyede karar kılındığını görüyoruz. Ama polisiye de büsbütün fantastik ve romantik bir tabana oturtulunca ortaya vasat bir iş çıkıyor.
öncedena Pera Palas’ta Gece Yarısı’nın yetersiz bir polisiye olduğunu ve tıbbın gereksinimlerini karşılayamadığını söylemek lazım. Agatha Christie, isminin geçtiği bu diziyi izlese elbet kahrederdi! Zira dizide dişe dokunur daha doğrusu “çözüme hazırlanan” bir gizem ögesi yok, onun yerine seyircinin üzerine rastgele savrulmuş bir sis perdesi var. Hal bu biçimde olunca beşik tıngırtısına ayrılmış, maksadını yitirmiş bir olay örgüsüyle, bir bulamaçla başbaşa kalıyoruz. aslına bakarsanız Pera Palas’ta bocalayış hali polisiye olmayı başaramadığında göze batmaya başlıyor. Polisiye o derece baskın bir cins ki ona ucundan kıyısından dokunan bir olay örgüsü fazlaca geçmeden bağımsızlığını yitiriyor. Özetle dizinin geneline senaryodan kaynaklı bir derdin hâkim olduğunu, sahneler ortası ahengin birden fazla kere yitirildiğini ve fabrikasyon bir hikaye transferinin yeğlendiğini söyleyebiliriz.
TARİHİ ELE ALIRKEN ROMANTİK BİR CİDDİYET TAKINMAK
Pera Palas’ta Gece Yarısı imal kademesinde nasıl bir yol izledi, bilemeyiz şüphesiz lakin akla yatkını “hazır İstanbul’un tarihi bir yerinde geçen ve çetrefilli siyasi bağlantıları öne çıkaran bir roman bulmuşuz, birkaç dönem senaryolaştıralım, nasılsa seyirci bulur” görüşünü benimsedikleri…
Pera Palas bilhassa Agatha Christie’nin “Şark Ekspresinde Cinayet” romanını yazdığı yer olarak bilinmekte. Başka yandan 1919’da, işgal altında İstanbul, ismi haritada güç bulunan ülkelerin dahi casuslarına cirit attırdığı bir siyasal ortam sunuyor. Günümüzde muadili Antep olabilir. İstanbul ve Antep’in ortak noktası ise elbet savaşın sürdüğü coğrafyalara yakın, stratejik bir pozisyonda bulunmaları ve rejim değişikliğinin veyahut kuvvetli bir siyasi buhranın emarelerini taşımaları diyebiliriz.
İşgal, direnişe hazırlık, Rusya’da rejim değişikliği… Ne ararsanız var! İşte bu şartlar Pera Palas’ta Gece Yarısı’na siyasi bir art plan kazandırıyor. Lakin Esra’nın çılgın tabiatına yorulan çok halleri dinamizmi ve gerçekçiliği zedelemiş. Esra İngiliz kumandan karşısına çıkıp nara atıyor, adeta Tarkan’ın “Geççek Geççek” müziğini seslendiriyor!
Yahut toplumsal medyada gündeme geldiği üzere Mustafa Kemal’in yüzü birtakım kısımlarda net gösterilmiyor. Çoğunlukla profilden ve yüzü gölgede bırakan çekimler tercih edilmiş. Bu vurgulara gerek var mıydı? Tartışılır… Dönüp dolaşıp tıpkı sonuca varıyoruz. Dizi polisiyesini güzel kuramadığı için bu stil bir takviyeye gereksinim duyuyor ve sahicilikten (tutarlılıktan) giderek uzaklaşıyor.
Pera Palas’ta Gece Yarısı direniş-sömürge çatışmasını, işbirlikçilik hareketlerini ve karşı saflara sızma pratiğini öne çıkarırken apolitizme meyilli özünü de siyasi bir çıkmaza sürüklemiş. halbuki bu dizinin bu kadar siyaset kaldırmayacağı gün üzere açık. Fazlasını yüklemek hem diziye hem izleyiciye yazık değil mi?
VAKİT ZAMAN İÇİNDE, ANAHTAR KİMİN CEBİNDE?
Pera Palas’ta Gece Yarısı zati bir vakitte seyahat öyküsü… Birinci dönemin neredeyse tamamının eski İstanbul’da geçmesi diziyi bir periyot işine çeviriyor. Lakin devrinin altını siyasi tansiyon ve casusluğun alengirli dünyasıyla âlâ berbat doldurmaya çalışırken vakit içinder ortası seyahat fikrine birebir hassasiyetle eğilmiyor. Diziyi izlerken “bu sineması daha evvel görmüştük” hissine kapılıyoruz! Üstelik hangi diziden/filmden hangi sahneyi anımsamamız da detay… ötürüsıyla bir şablonla karşı karşıya kalışımız biraz da seyircinin hafifçee alındığını göstermekte… “Ne versek yer, ne göstersek izler” üzere bir mantığa başvurulduğu ortada…
Anahtar problemine değinmek istiyorum. Kahramanımız elindeki anahtarla geçmişe gidiyor. vakit içinder ortası bir geçidin anahtarı bu… daha sonra onlarca yeni anahtar ve geçit çıkıyor. Odalar bu geçitlere açılıyor. Saat gece yarısını vurduğunda “bir saat boyunca” vakit içinder ortası seyahate çıkılabiliyor. Kâğıt üzerinde, fantastik bir anlatı için son derece anlaşılır duran bu işleyiş pratiğe döküldüğünde, can sıkıcı bir çabukla özümsenmeden geçiliyor. Fantastik bir olay örgüsü her ne kadar kolay tüketilir bir formda sunulsa dahi aşikâr bir tutarlılık ve şüphesiz bunu tamamlayacak ölçüde anlaşılırlık içermek durumunda… Yoksa dünya yıldızları da oynasa çarpıcı sahneler de izlesek bir şeyler eksik kalmaya mahkûm…
Pera Palas’ta Gece Yarısı’nda vakit seyahatine ait sahneler o denli süratli geçilmiş ki seyirci ile olayları ayıran bir çizgi olduğu unutulmuş! Seyirci “her şeyi bilmek” zorunda bırakılmış. Bu ezayı dizinin gizeme dayalı yapısı veya polisiyeye yakınlığıyla açıklayamayız. Zira izleyiciye yaşatılan his meraktan çok şaşkınlık… Öteki bir deyişle bizden her kareyi bir çırpıda geçip kahramanların gerisi sıra sürüklenmemiz isteniyor.
BU KARAKTERLERİ UYGUN ÇİZİN, daha sonra BAŞINIZA İŞ AÇAR BRE!
Dizide dikkat çeken bir öteki eksiklik ise karakterler… İki dönem daha çekilmesi olası dizide baş kahramanlar derinleşecektir lakin yan rollerde şahit olduğumuz sefalet için tıpkı iyimserliği taşımıyorum. Örneğin daima olarak etrafta “bre bre” diye dolanan felaket tellalı Dmitri (Ahmet Varlı)… “Onu yapmayın, şunu yapmayın” diye ortalığı velveleye vermek haricinde vasfı bulunmayan bu adama daha sonraki dönemlerde öykü yazsalar ne yarar, kartona çevirmişler bir sefer… İşbirlikçi Naim Efendi (Osman Albayrak), aşkı uğruna bir anda çark etme kabiliyetine sahip Reşat (Engin Hepileri), hırsı ve imanı tıpkı vücutta buluşturan Osman (Murat Kılıç), randevu meskeni işleten Madam Eleni (Nergis Öztürk) hatta Ekim ihtilalinden daha sonra Beyaz Rusya’dan kaçıp gelmiş devrik prenses Sonja (Yasemin Szawlowski)… Bu kompozisyonlardan kimilerinin önemli bir yükü var. İşbirlikçilik, devriklik, savaş fırsatçılığı üzere problemler geçtiği anlatı hangi tıpta ve tartıda olursa olsun ehemmiyet taşıyan sorunlar ama dizide bir aşkın gölgesine terk edildiklerini görüyoruz. Üstelik o aşk da zayıf kalıyor!
AŞK, İHANET VE HAZAL KAYA OYUNCULUĞU
Siyaset, entrika, aşk, ihanet, casusluk, polisiye ne ararsanız Pera Palas’ta! Osmanlı’nın çöküşü ve bir ulusun küllerinden doğuşu, eski ile yeniye dair ne var ise Pera’da kesişmiş. Daha epey gayrimüslimler ve cümbüş hayatıyla anılan bu semtin dokusu dizide muvaffakiyetle aktarılmış ki Netflix’in periyot işlerinde bir standart tutturduğunu söyleyebiliriz. Bir pazarlama taktiği seziliyor. Her odanın balkonuna bir kahraman çıkardıkları afiş platformun nostaljik ögelere yaklaşımını da özetler nitelikte. Birbirine uzak olay ve şahısları tıpkı çatı altında toplayarak aşikâr bir bölüme seslenen platform siyasi ve tarihi olaylara yaklaşımında popülist, kolaycı bir telaffuz tutturuyor. olağan olarak bu popülist gemiyi karadan yürütürken aşkı kızak namına kullanmaları şaşırtan değil.
Pera Palas’ta Gece Yarısı da vatan haini görünümlü, “zor kurallarda pişmiş” genç ile bir daha kendisi üzere yaralı, kimsesiz büyümüş gazeteci Esra’yı buluşturuyor. Birkaç farklı vakitte görüşüyor, türlü maceralara katılıyorlar falan fakat imkânsız aşklarının gücünden kelam edemeyiz. Veyahut o aşkı doldurabildiklerinden… Bir uyumsuzluk var ortalarında… Bu noktada Hazal Kaya’nın oyunculuğuna değinmeli… Ahmet Hakan yazısında nefret dolu sözler geçirdi. “Hazal Kaya oyunculuğundan nefret edişinin” niçinlerini sıraladı. hiç bir oyuncunun oyunculuğunu sevmek zorunda değiliz lakin “profesyonel emeğe yönelik beğeni” hissinden uzaklaşıp işi düşmanlığa dökmek, eleştireceğim diye saldırmak çok berbat… Kaya ise Ahmet Hakan’a karşılık vererek rolünün dezavantajlarından da bahsetti ve “zamanda seyahat yapıp yüz yıl öncesine giden bir bayan nasıl doğal olabilir” diye sordu. Haklı bir soru ama Hazal Kaya’nın “geçmişe giden genç bayanın uyumu-uyumsuzluğu” noktasında da uygun bir performans sergilemediğini belirtmek gerekiyor. Onu aşan bir senaryo sorunu var, es geçmeyelim. Hazal Kaya değil oburu olsa bile sonuç değişmeyebilirdi.
SANA FERDÂ VEDİADIR!*
Pera Palas’ta Gece Yarısı aslında güzel bir noktadan ilerliyor. Dizi ‘büyükler’in bahtını ‘küçükler’e bırakan, istikbali gelecekte goren, nesiller ortası ilgiyi fantastik bir çizgide sorgulayan bir yere basıyor. Nedir ki bu alan başta da belirtmeye çalıştığım wattpadvari bir senaryo ile heba edilmiş. Bir manada fırsat tepilmiş. Hani anlatı popülist aşırılıklarından az modül temizlense ve tüm çabalara karşın bir türlü beklenen etkiyi yaratamayan çift gücü doğal akışına bırakılsaydı daha sade, daha olgun bir dizi izlerdik. Bu haliyle maalesef janjanlı bir pakete sarılmış Hakan Muhafız’ı andırıyor.
* “Gelecek sana emanettir”. Saltanatın çözülüş senelerına tanıklık eden şair Tevfik Fikret hem de çağının değerli aydınları içindedır. “Ferda” şiirinde geleceği gençliğe emanet ederken geleceğin her vakit geçmişe dönüşeceğini ve toplumsal muhasebenin sürekliliğini vurgulayarak “sana ferda vediadır, her şey vediadır sana, ey genç, unutma ki senden de bir hisab arar at-i müşteki” dizelerini kaleme almıştır.
Haydar Ali Albayrak