Muhabir
New member
Yeni hükümeti kurması için Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin’den 5 Mayıs’ta yetki alan Gelecek Var partisinin önderi Yair Lapid, mühletin dbulunmasına saatler kala hükümeti kurabildi. Geçen hafta Yair Lapid ile bir arada çok sağ kesitin temsilcisi olan Yamina (Sağa Doğru) Partisi önderi Naftali Bennett ve İsrail vatandaşı Arapların adreslerinden biri olan Birleşik Arap Listesi’nin (Ra’am) önderi Mansur Abbas’ın medyaya servis edilen tıpkı masa etrafındaki fotoğrafları, bazıları için kısa bir süre öncesine kadar hayal bile edilemeyecek bir ittifakın tescili olarak kayıtlara geçti. İsrail siyasetinde birinci defa bir Arap partisi, koalisyonun kesimi oldu.
KOALİSYONUN ÖMRÜ NE OLUR?
13 Haziran’da mecliste yapılan oturumda güvenoyu alan koalisyon hükümeti, Yamina önderi Naftali Bennett’ın başbakanlığında yeni bir periyoda başlangıç yapacak. Koalisyonda varılan uzlaşı kapsamında Bennett başbakanlık koltuğunu iki yıllık sürecin akabinde Lapid’e devredecek. Bennett-Lapid koalisyonu, birbirine benzemez sağ, sol ve merkezde yer alan partilerin mutabakatıyla 62 vekili barındıran bir siyasi pakt olarak karşımıza çıkıyor. Koalisyonun istikbaline matuf öngörülerin öncesinde bu partileri bir ortaya getiren saikleri de irdelemek gerek.
Emre Karaca’nın AA’daki tahliline nazaran, İsrail’in politik iklimi uzun vakittir meclise de akseden ikiye bölünmüş bir siyaset panoraması sunuyordu. Tarafların burçlarında açılamayan gedikler niçiniyle son iki yıl ortasında yapılan dördüncü seçimin (23 Mart) akabinde da siyasi kördüğüm uzun bir süre çözülememişti. İsrail üzere meclisinde az sayıda vekilin yer aldığı (120) hükümetin salt çoğunluğa dayalı bir biçimde oluşturulabildiği bir siyasal sistemde barajı (yüzde 3,25) geçebilen her parti karşılık geldiği niceliksel orandan daha yüksek bir özgül yüke sahip olabiliyor.
Ülke ortasındaki sosyolojik farklılıkların, dindar-seküler bölümler içindeki ihtilaflar üzere yapısal tansiyonların yanı sıra elbet siyasi arenadaki ayrımın temel müsebbibi; kendi taraftarları ve muhaliflerine karşı hisleri doruklarda yaşatan, ülke tarihinin en uzun müddet başbakanlık yapmış ismi olan Binyamin Netanyahu’ydu.
Netanyahu’yu tartışmalı kılan en temel faktör ise hakkındaki yolsuzluk tezleri. Aleyhinde üç farklı yolsuzluk evrakı bulunan Netanyahu, ülke tarihinde vazifedeyken yargılanan birinci başbakan olmuştu. Bu yargı süreci, son senelerda iç siyasetin en kıymetli gündem konusu olagelmişti.
YENİ POLİTİK FİGÜRLER
Türbülanslı ayların akabinde ortaya bir koalisyon mümkünlüğünün çıkmasını sağlayan temel gelişme, Bennett’ın mutabakat çemberine dahil olması oldu. Bennett’ın, ideolojik olarak zıt kutbu olan Lapid’in tarafını seçmesi ezber bozan bir atılım oldu. Hakikaten İsrail sağının kimi kesitleri tarafınca Bennett’a “hain” suçlaması yapılıyor.
Siyasi mesleğine Netanyahu’nun partisinde başlayan iş insanı Bennett çabucak sonrasında farklı siyasi mecralara yelken açsa da, 2013-2019 yılları içinde Netanyahu kabinelerinde bakan olarak vazife yapmıştı. 2019’da baraj altı kalarak kendini parlamentonun haricinde bulsa da yinelanan erken seçimlerde yeni bir oluşumla mecliste yer bulmayı başardı. Bennett üç farklı sağ siyasi partinin yan yana gelmesiyle oluşan Yamina Partisi’nin başındaki isimdi. Yamina’nın ikinci ismi olarak dikkat çeken bir öteki sağ siyasetçi de Adalet Bakanlığı yaptığı devirde maddeleşen Yahudi “ulus devlet yasasının” (2018) gündemde olduğu devirde yaptığı sivri açıklamalarıyla ön plana çıkan, şahin kanadın temsilcilerinden Ayelet Şaked.
23 Mart’ta yapılan seçimde parlamentoda kazanılan yedi vekilin Bennett’a getirisi ise “kingmaker” (iktidarı belirleyen yan aktör) rolü ve bunun karşılığında başbakanlık unvanı oldu. Aslında Bennett genel siyasi panoramada Netanyahu’nun da sağında mevzilenen, bir Filistin devleti kurulmasına keskin muhalefetiyle bilinen ve işgal altındaki topraklardaki yasadışı Yahudi mevcudiyetinin taviz vermez savunucusu olan uç kanattaki bir isim. Geçmişinde Arap toplumuna karşı hakaret olarak kabul edilebilecek tabirleri bulunuyor.
Tüm bu söylemsel sabıkasına karşın bir Arap partiyle birebir cephede yer alması genel fotoğrafta put kırıcı bir atak oldu. Hakikaten çok sağcı Siyonist Musevilerin beddua seanslarının ve basına da yansıyan mevt tehditlerinin gölgesi altındaki Bennett, tercihiyle beklenen yeni bir seçimin önüne set çekmiş oldu.
Aslında İsrail siyasetinin bu derece kördüğüme dönüşmesine sebep olan temel faktörlerin içinde masaya oturan her tarafın çekinceleri ve birbirlerine olan hasımlıkları yer alıyor. Örneğin seküler kanadın temsilcilerinden İsrail Meskenimiz Partisi önderi Avigdor Liberman’ın ultra-ortodoks (Haredi) partilerle ihtilaf noktaları bulunuyor. Tıpkı biçimde Yeni Umut Partisinin önderi Gideon Saar’ın Netanyahu’yla olan hasımlığı de koalisyon oluşumuna ket vuruyor.
Mevcut tabloda, Netanyahu’nun partisi Likud artık muhalefet sathında yer alıyor. Birebir biçimde yeni periyotta muhalefet sıralarında ultra-ortodoks partiler Şas ve Birleşik Tevrat Partisi ile çok sağcı Dini Siyonizm Partisi üzere kümeler yer alıyor. Bundan daha sonraki süreçte muhalefet kanadındaki sağ bloğun, her fırsatta ulusal güvenlik sıkıntılarını deşerek “Araplara verilen tavizler” bahisli karşı propagandalarıyla seslerini yükseltmeleri mukadder tepkileri olacaktır. Hakikaten Netanyahu, artık fiili başkanı olduğu muhalefet bloğuna “sıkı disiplin” daveti yaparak yeni kurulan hükümetin düşünülenden daha süratli bir biçimde çözüleceği argümanında bulundu.
Ultra-ortodoks Musevilerin hükümetten uzaklaşmalarının da siyasi karar alma mercilerine ne kadar etki edeceği bir diğer merak konusu. Gerçekten Harediler, 2013-2015 yılları içinde kısa bir devir yürütme erkinden uzak kalmışlar fakat akabinde bir daha koalisyonların kesimi olabilmişlerdi. İsrail siyasetindeki dindar Siyonist fikirlerin ve bloğun, bu derece faal olduğu bir iklimde bu akımların partilerinin meclis aritmetiğine takılıp hükümet dışı kalması da seçim sisteminin kararı olarak karşımıza çıkıyor.
NETANYAHU KENDİ KAZDIĞI KUYUYA MI DÜŞTÜ?
Artık “sabık başbakan” olarak anılacak olan Binyamin Netanyahu, 1977 seçimlerimden itibaren İsrail siyasetinde -aktör eksenli birtakım kesintiler olsa da- hâkim güç olan sağ bölümün lokomotif ismi olarak ön plana çıkıyordu. Netanyahu son iki yıllık dilime damga vuran seçim girdabında bir biçimde suyun üstünde kalmayı başarsa da son rauntta meclis aritmetiğine yenildi.
İsrail’in Gazze Şeridi’ne başlatmış olduğu ve 254 Filistinlinin ömrüne mal olan 11 günlük taarruz da Netanyahu’nun son kurşunlarından biri olarak yorumlanmıştı. Netanyahu’nun bir hayli devlet liderinin sığındığı bir liman olan “ulusal güvenlik” kartını oynaması, kendisine bilenen farklı görüşlere sahip kümelerin hükümeti kurmasına pürüz olamadı.
Sekiz partili yeni hükümetin en alışılmamış temsilcisi pozisyonundaki partiyse İslami çizgideki Ra’am. Koalisyonun kesimi olması, İsrail siyasetinde daimî olarak sol yelpaze ortasında mevzilenen Arap siyasi partiler için hayli radikal bir atılım addedilebilir.
Bu benzemez siyasi figürlerin bir ortaya gelmesindeki tabanı oluşturan iklimi yaratan aktörlerden birinin Netanyahu olması da durumu daha ironik hale getiriyor. Netanyahu son seçimdilk evvel (23 Mart) Arap seçmen açılımı yapmış, Arap topluluklarını ziyaret ederek evvelki senelerda yapılan seçimlerde Filistinlileri maksat alan açıklamalarının yanlış anlaşıldığını tez etmişti. Bu siyasi hareketlerin arkasındaki temel motivasyonsa hükümeti kuracak 61 vekil sayısına ulaşabilmek için formül geliştirmekti. Netanyahu kendini partiler üstü bir pozisyona çıkararak yapacağı tercihlerin ulusu için en doğrusu olacağına dair bir kıssa oluşturmak istedi. İnce hesaplarla dokunan süreçte Ra’am’ın takviyesi için olasılıklar değerlendirildi ve bir biçimde tıpkı masada oturulabileceğini gösterdi. Fakat Netanyahu’nun bu arayışı dindar Siyonist müttefiklerinin keskin muhalefetiyle akamete uğradı.
Mansur Abbas, Netanyahu’nun kendisini fiilen legalleştiren siyasi atılımlarının katkısıyla tarihe geçen bir hükümetin modülü oldu. Ra’am, çatı liste olarak görülebilecek, İsrail vatandaşı Filistinlilerin seçmen kitlesini oluşturduğu Ortak Arap Listesi’nden son seçim öncesinde ayrılmıştı. Bu kopuşun kamuoyuna yansıyan sebeplerinden biri, seküler dokunun hâkim olduğu blokla ortalarında oluşan görüş ayrılıklarının ön plana çıkması oldu. Buna örnek olarak, LGBT bireyler hakkındaki bir yasa tasarısında öteki sol Arap blokla yaşanan ihtilaf verilebilir. Seçimlerde barajı geçmesi sürpriz olarak nitelendirilen Abbas’ın bulunduğu mevcut nokta siyasetin ne derece sürprizlere hamile olabileceğinin en büyük ispatı.
TEORİDEKİ İTTİFAK FİİLEN HAYATTA KALACAK MI?
Pamuk ipliğine bağlı bir sandalye dağılımına dayalı yeni uzlaşıda rastgele bir siyasi krizin masanın devrilmesine yol açabilecek olması beklenen bir senaryo olarak karşımıza çıkıyor. Netanyahu zıddı bloğun safları ne ölçüde sıkı tutabileceği takip edilmeye kıymet bir siyasi deney olacak.
Siyaset sosyolojisinin temel problemleri içinde yer alan sorulardan biri; siyaseten uç cephelerin tıpkı noktada hizalanmasının çok politik ajandalarını törpüleme ihtimalidir. Yürütme erkinin modülü olan radikal kanatlar evvelarinden taviz verebilir mi? Konumlanmasını İslamcı çizgide sabitlemeye çalışan Mansur Abbas’ın, Ayelet Şaked üzere isimlerle birebir hatta buluşması siyaset bilimciler için kayda kıymet bir müşahede alanı olacaktır.
Filistin cenahındaysa iktidardaki yeni isimlerin rastgele bir değişime yol açacağı beklentisi mevcut değil. Mevcut durumda Filistin’i ihtiva eden rastgele bir sorunun tahlilinde olumlu bir gelişimin yaşanması ise pek beklenen görünmüyor.
KOALİSYONUN ÖMRÜ NE OLUR?
13 Haziran’da mecliste yapılan oturumda güvenoyu alan koalisyon hükümeti, Yamina önderi Naftali Bennett’ın başbakanlığında yeni bir periyoda başlangıç yapacak. Koalisyonda varılan uzlaşı kapsamında Bennett başbakanlık koltuğunu iki yıllık sürecin akabinde Lapid’e devredecek. Bennett-Lapid koalisyonu, birbirine benzemez sağ, sol ve merkezde yer alan partilerin mutabakatıyla 62 vekili barındıran bir siyasi pakt olarak karşımıza çıkıyor. Koalisyonun istikbaline matuf öngörülerin öncesinde bu partileri bir ortaya getiren saikleri de irdelemek gerek.
Emre Karaca’nın AA’daki tahliline nazaran, İsrail’in politik iklimi uzun vakittir meclise de akseden ikiye bölünmüş bir siyaset panoraması sunuyordu. Tarafların burçlarında açılamayan gedikler niçiniyle son iki yıl ortasında yapılan dördüncü seçimin (23 Mart) akabinde da siyasi kördüğüm uzun bir süre çözülememişti. İsrail üzere meclisinde az sayıda vekilin yer aldığı (120) hükümetin salt çoğunluğa dayalı bir biçimde oluşturulabildiği bir siyasal sistemde barajı (yüzde 3,25) geçebilen her parti karşılık geldiği niceliksel orandan daha yüksek bir özgül yüke sahip olabiliyor.
Ülke ortasındaki sosyolojik farklılıkların, dindar-seküler bölümler içindeki ihtilaflar üzere yapısal tansiyonların yanı sıra elbet siyasi arenadaki ayrımın temel müsebbibi; kendi taraftarları ve muhaliflerine karşı hisleri doruklarda yaşatan, ülke tarihinin en uzun müddet başbakanlık yapmış ismi olan Binyamin Netanyahu’ydu.
Netanyahu’yu tartışmalı kılan en temel faktör ise hakkındaki yolsuzluk tezleri. Aleyhinde üç farklı yolsuzluk evrakı bulunan Netanyahu, ülke tarihinde vazifedeyken yargılanan birinci başbakan olmuştu. Bu yargı süreci, son senelerda iç siyasetin en kıymetli gündem konusu olagelmişti.
YENİ POLİTİK FİGÜRLER
Türbülanslı ayların akabinde ortaya bir koalisyon mümkünlüğünün çıkmasını sağlayan temel gelişme, Bennett’ın mutabakat çemberine dahil olması oldu. Bennett’ın, ideolojik olarak zıt kutbu olan Lapid’in tarafını seçmesi ezber bozan bir atılım oldu. Hakikaten İsrail sağının kimi kesitleri tarafınca Bennett’a “hain” suçlaması yapılıyor.
Siyasi mesleğine Netanyahu’nun partisinde başlayan iş insanı Bennett çabucak sonrasında farklı siyasi mecralara yelken açsa da, 2013-2019 yılları içinde Netanyahu kabinelerinde bakan olarak vazife yapmıştı. 2019’da baraj altı kalarak kendini parlamentonun haricinde bulsa da yinelanan erken seçimlerde yeni bir oluşumla mecliste yer bulmayı başardı. Bennett üç farklı sağ siyasi partinin yan yana gelmesiyle oluşan Yamina Partisi’nin başındaki isimdi. Yamina’nın ikinci ismi olarak dikkat çeken bir öteki sağ siyasetçi de Adalet Bakanlığı yaptığı devirde maddeleşen Yahudi “ulus devlet yasasının” (2018) gündemde olduğu devirde yaptığı sivri açıklamalarıyla ön plana çıkan, şahin kanadın temsilcilerinden Ayelet Şaked.
23 Mart’ta yapılan seçimde parlamentoda kazanılan yedi vekilin Bennett’a getirisi ise “kingmaker” (iktidarı belirleyen yan aktör) rolü ve bunun karşılığında başbakanlık unvanı oldu. Aslında Bennett genel siyasi panoramada Netanyahu’nun da sağında mevzilenen, bir Filistin devleti kurulmasına keskin muhalefetiyle bilinen ve işgal altındaki topraklardaki yasadışı Yahudi mevcudiyetinin taviz vermez savunucusu olan uç kanattaki bir isim. Geçmişinde Arap toplumuna karşı hakaret olarak kabul edilebilecek tabirleri bulunuyor.
Tüm bu söylemsel sabıkasına karşın bir Arap partiyle birebir cephede yer alması genel fotoğrafta put kırıcı bir atak oldu. Hakikaten çok sağcı Siyonist Musevilerin beddua seanslarının ve basına da yansıyan mevt tehditlerinin gölgesi altındaki Bennett, tercihiyle beklenen yeni bir seçimin önüne set çekmiş oldu.
Aslında İsrail siyasetinin bu derece kördüğüme dönüşmesine sebep olan temel faktörlerin içinde masaya oturan her tarafın çekinceleri ve birbirlerine olan hasımlıkları yer alıyor. Örneğin seküler kanadın temsilcilerinden İsrail Meskenimiz Partisi önderi Avigdor Liberman’ın ultra-ortodoks (Haredi) partilerle ihtilaf noktaları bulunuyor. Tıpkı biçimde Yeni Umut Partisinin önderi Gideon Saar’ın Netanyahu’yla olan hasımlığı de koalisyon oluşumuna ket vuruyor.
Mevcut tabloda, Netanyahu’nun partisi Likud artık muhalefet sathında yer alıyor. Birebir biçimde yeni periyotta muhalefet sıralarında ultra-ortodoks partiler Şas ve Birleşik Tevrat Partisi ile çok sağcı Dini Siyonizm Partisi üzere kümeler yer alıyor. Bundan daha sonraki süreçte muhalefet kanadındaki sağ bloğun, her fırsatta ulusal güvenlik sıkıntılarını deşerek “Araplara verilen tavizler” bahisli karşı propagandalarıyla seslerini yükseltmeleri mukadder tepkileri olacaktır. Hakikaten Netanyahu, artık fiili başkanı olduğu muhalefet bloğuna “sıkı disiplin” daveti yaparak yeni kurulan hükümetin düşünülenden daha süratli bir biçimde çözüleceği argümanında bulundu.
Ultra-ortodoks Musevilerin hükümetten uzaklaşmalarının da siyasi karar alma mercilerine ne kadar etki edeceği bir diğer merak konusu. Gerçekten Harediler, 2013-2015 yılları içinde kısa bir devir yürütme erkinden uzak kalmışlar fakat akabinde bir daha koalisyonların kesimi olabilmişlerdi. İsrail siyasetindeki dindar Siyonist fikirlerin ve bloğun, bu derece faal olduğu bir iklimde bu akımların partilerinin meclis aritmetiğine takılıp hükümet dışı kalması da seçim sisteminin kararı olarak karşımıza çıkıyor.
NETANYAHU KENDİ KAZDIĞI KUYUYA MI DÜŞTÜ?
Artık “sabık başbakan” olarak anılacak olan Binyamin Netanyahu, 1977 seçimlerimden itibaren İsrail siyasetinde -aktör eksenli birtakım kesintiler olsa da- hâkim güç olan sağ bölümün lokomotif ismi olarak ön plana çıkıyordu. Netanyahu son iki yıllık dilime damga vuran seçim girdabında bir biçimde suyun üstünde kalmayı başarsa da son rauntta meclis aritmetiğine yenildi.
İsrail’in Gazze Şeridi’ne başlatmış olduğu ve 254 Filistinlinin ömrüne mal olan 11 günlük taarruz da Netanyahu’nun son kurşunlarından biri olarak yorumlanmıştı. Netanyahu’nun bir hayli devlet liderinin sığındığı bir liman olan “ulusal güvenlik” kartını oynaması, kendisine bilenen farklı görüşlere sahip kümelerin hükümeti kurmasına pürüz olamadı.
Sekiz partili yeni hükümetin en alışılmamış temsilcisi pozisyonundaki partiyse İslami çizgideki Ra’am. Koalisyonun kesimi olması, İsrail siyasetinde daimî olarak sol yelpaze ortasında mevzilenen Arap siyasi partiler için hayli radikal bir atılım addedilebilir.
Bu benzemez siyasi figürlerin bir ortaya gelmesindeki tabanı oluşturan iklimi yaratan aktörlerden birinin Netanyahu olması da durumu daha ironik hale getiriyor. Netanyahu son seçimdilk evvel (23 Mart) Arap seçmen açılımı yapmış, Arap topluluklarını ziyaret ederek evvelki senelerda yapılan seçimlerde Filistinlileri maksat alan açıklamalarının yanlış anlaşıldığını tez etmişti. Bu siyasi hareketlerin arkasındaki temel motivasyonsa hükümeti kuracak 61 vekil sayısına ulaşabilmek için formül geliştirmekti. Netanyahu kendini partiler üstü bir pozisyona çıkararak yapacağı tercihlerin ulusu için en doğrusu olacağına dair bir kıssa oluşturmak istedi. İnce hesaplarla dokunan süreçte Ra’am’ın takviyesi için olasılıklar değerlendirildi ve bir biçimde tıpkı masada oturulabileceğini gösterdi. Fakat Netanyahu’nun bu arayışı dindar Siyonist müttefiklerinin keskin muhalefetiyle akamete uğradı.
Mansur Abbas, Netanyahu’nun kendisini fiilen legalleştiren siyasi atılımlarının katkısıyla tarihe geçen bir hükümetin modülü oldu. Ra’am, çatı liste olarak görülebilecek, İsrail vatandaşı Filistinlilerin seçmen kitlesini oluşturduğu Ortak Arap Listesi’nden son seçim öncesinde ayrılmıştı. Bu kopuşun kamuoyuna yansıyan sebeplerinden biri, seküler dokunun hâkim olduğu blokla ortalarında oluşan görüş ayrılıklarının ön plana çıkması oldu. Buna örnek olarak, LGBT bireyler hakkındaki bir yasa tasarısında öteki sol Arap blokla yaşanan ihtilaf verilebilir. Seçimlerde barajı geçmesi sürpriz olarak nitelendirilen Abbas’ın bulunduğu mevcut nokta siyasetin ne derece sürprizlere hamile olabileceğinin en büyük ispatı.
TEORİDEKİ İTTİFAK FİİLEN HAYATTA KALACAK MI?
Pamuk ipliğine bağlı bir sandalye dağılımına dayalı yeni uzlaşıda rastgele bir siyasi krizin masanın devrilmesine yol açabilecek olması beklenen bir senaryo olarak karşımıza çıkıyor. Netanyahu zıddı bloğun safları ne ölçüde sıkı tutabileceği takip edilmeye kıymet bir siyasi deney olacak.
Siyaset sosyolojisinin temel problemleri içinde yer alan sorulardan biri; siyaseten uç cephelerin tıpkı noktada hizalanmasının çok politik ajandalarını törpüleme ihtimalidir. Yürütme erkinin modülü olan radikal kanatlar evvelarinden taviz verebilir mi? Konumlanmasını İslamcı çizgide sabitlemeye çalışan Mansur Abbas’ın, Ayelet Şaked üzere isimlerle birebir hatta buluşması siyaset bilimciler için kayda kıymet bir müşahede alanı olacaktır.
Filistin cenahındaysa iktidardaki yeni isimlerin rastgele bir değişime yol açacağı beklentisi mevcut değil. Mevcut durumda Filistin’i ihtiva eden rastgele bir sorunun tahlilinde olumlu bir gelişimin yaşanması ise pek beklenen görünmüyor.