Muhabir
New member
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri harekatında 14 gün geride kaldı. Operasyonun 15. gününe girilirken gözler, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba ile Antalya’da gerçekleştireceği üçlü toplantıya döndü. Taraflar içindeki devam ederken Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski’den ise “Rusya ile uzlaşmaya hazırım” bildirisi geldi.
Türkiye Komünist Partisi Genel Sekreteri Kemal Okuyan, Rusya-Ukrayna savaşının nereye evrildiğini ve buna bağlı olarak dünyadaki gelişmeleri yorumladı.
Rusya ve Ukrayna içindeki savaşta ‘tarafsız’ kalmak mümkün mü? Daha doğrusu TKP başından beri aldığı tavrı ‘tarafsızlık’ olarak mı isimlendiriyor?
Evvelden “ne Amerika ne Rusya, tam bağımsız Türkiye” diye bir slogan vardı. Bu sloganı Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne düşmanlığın kılıfı olarak yaratanların bir kısmı bugünün Rusyası’nın fanatik savunucusu durumuna geldi. “Ne şu, ne bu” tutumu siyasette çoklukla anlamsız ve etkisiz bir konumlanıştır. Devrimci çabada her vakit taraf olmak gerekir. Tartıştığımız örnekte de taraf olmak mümkündür. Bugün Ukrayna’da yaşananlarda tarafların bugünkü NATO’cu, hatta neo-faşist Ukrayna idaresi ve onunla hareket eden Ukrayna milliyetçileri ile dünya sisteminde hegemonya gayreti veren kapitalist Rusya olarak belirginleşmesi, milletlerarası emekçi hareketinin bir zaafı, dünya komünist hareketinin ise tarihi bir ayıbıdır. Rusya ve Ukrayna, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği bünyesinde barış ve kardeşlik ortasında yaşayan iki ögedir, Çarlık Rusyasından Sovyetler Birliği’ne giden süreçte bu iki ulus bağrından kalburüstü devrimciler çıkarmış, kuvvetli emekçi hareketlerine yataklık etmiştir. Bugün inanılmaz üzere gözükse de, Rusya ve Ukrayna’daki işçilerin ortak çıkarları vardır ve kendini asıl tabir etmesi gereken taraf budur.
Lakin gerçekte şu anda bu biçimde bir taraf yok…
1914’te Birinci Dünya Savaşı patladığında da bütün ülkelerin çalışanları birbirlerini boğazlamakla meşguldü. Lakin 1917’den itibaren bütün ülkelerin çalışanları ortak bir yerde hareket etme yeteneği kazandıkça asıl taraflaşma emekçiler ve ezilen halklar ile emperyalist dünya içinde şekillendi. Şimdiki durumu bu kadar kolay kabul edecek olsak dünyada hiç bir devrimci dönüşüm gerçekleşmezdi.
Lakin Rusya ve Ukrayna içindeki savaşın bir dizi özgünlüğü var. Örneğin Putin’in Ukraynalıların başka bir ulus olmadığı vurgusunu epeyce kişi onaylıyor. Gerçekte Putin’in bu tezini destekleyebilecek olgular var, en azından bir iç içe geçmişlik kelam konusu.
Ulus kavramı bir dizi parametreyi birebir anda değerlendirmeyi gerektirir. Irklara ait büsbütün uydurulmuş bir hikayeden hareket ederseniz öbür sonuçlara, salt iktisattan hareket ederseniz öteki sonuçlara, siyasi-ideolojik-kültürel süreçleri temel alırsanız farklı sonuçlara ulaşırsınız. Sonuçta kim ne derse desin ve hangi “yapay”lık yakıştırılırsa yakıştırılsın, Ukraynalılar diğer biroldukca örnekte olduğu üzere 19. yüzyıldan itibaren süratli bir uluslaşma süreci içine girdi. Slavlar tek bir ulus mudur ya da yalnızca Kuzey ve Güney Slavları olarak mı ayrışırlar üzere sorular, Rus Devrimi’nin yükselişe geçtiği hem 1905 uğrağında tıpkı vakitte muvaffakiyete ulaştığı 1917’de değerini yitirdi. Ekim İhtilali bu soruları öteki bir yere taşıdı. Putin’in bizdeki Cumhuriyet düşmanları üzere bugün bütün sıkıntıları 1917 Ekim Devrimi’ne bağlaması onun ideolojik ve sınıfsal karakteri niçiniyle şaşırtan değil fakat bir noktadan daha sonra saçma hale geliyor. Ukrayna ve Rusya Sovyetler Birliği vaktinde diğer cumhuriyetler üzere, epeyce gelişkin bir öteki üst kimlik yardımıyla, şayet kesintiye uğramasaydı epeyce özel ve yeni bir halkın, epeyce kültürlü bir Sovyet halkının inşa sürecinde ulusal ayrımların silikleştiği bir etaba gireceklerdi ve kısmen girdiler. Bu bağlamda Putin bugün “biz biriz” derken aslında farkında olmadan Sovyetler Birliği’ni yüceltiyor.
Bolşeviklerin Rusya’yı küçülttüğü, gereksiz yere toprak verdiği tezi var lakin bir daha Putin’in dillendirdiği…
Kimin toprağından kelam ediyor? Tarihe bu biçimde bakarsanız, bizim Yeni Osmanlıcılarımız da çıkar “eeyy Vladimir, senin Karadeniz’de hiç kıyın yoktu bir vakit içinder” deyiverir. Rus İmparatorluğu yıkıldığında çürümüş, zorba, gerici bir imparatorluktu. Ekim İhtilali gerçekleşmese, Sovyetler Birliği’nin kuruluş süreci olmasa, bugün Rusya Federasyonu hudutları ortasında gözüken biroldukça bölgede “bağımsız” öteki devletler kurulmuş olabilirdi. Parçalanma eğilimine giren bir imparatorluktan kaç devlet çıkardı onu bilemezsiniz.
Artık asıl sorunumuza geri dönelim. Siz ‘biz işçilerin tarafıyız’ diyorsunuz lakin şu anda bu taraf alanda yok.
Şu anda yok lakin yarın bilemeyiz. Sonuçta alanda kapışan taraflar tekelci kapitalizmin uzantıları. Gerek Ukrayna gerekse Rusya’da muazzam bir eşitsizlik var. Bu eşitsizlik tüm topluma ilişkin olan bedellerin yağmalanması ve ağır sömürünün kararı. Bu toplumların uzun müddet buna kayıtsız kalması mümkün değil. Kuşkusuz etnik, ulusal, dinî, kimlikle ilgili karşı karşıya gelişler bu eşitsizliklerin üzerini örtüyor. Fakat eninde sonunda eski Sovyetler Birliği coğrafyası dahil olmak üzere, her yerde personel sınıfı ayağa kalkacak.
TKP’nin son savaştaki tavrı ‘eşit mesafe’ olarak tanımlanabilir mi?
Çabucak her hususta tıpkı şekil soruyla karşılaşıyoruz. Cumhur İttifakı ile Millet İttifakı içinde tercih yapmamızı isteyenler de benzeri bir soru yöneltiyorlar. Çok açık söyleyeyim, burada tek lakin tek bir kriterimiz var: Hangi tavır, hangi evvelar gerçek bir taraflaşmanın önünü açar. TKP datalı, görünen taraflaşmaları kabul etmiyor. Lakin bugünkü taraflaşmada şüphesiz bağımsız bir devrimci seçeneğin yükselmesine yardımcı olacak ya da bu açıdan olumsuz diyebileceğimiz gelişmeleri ayırt etmek durumundayız. Şu anda olabilecek en tehlikeli gelişmelerden biri NATO’nun bu süreçten güçlenerek çıkmasıdır. TKP açısından da, bir NATO üyesi ülkede uğraş ettiğimiz gerçeğini de hesaba kattığımızda, öncelik NATO’ya karşı gayrettir. Bu, mevcut tansiyonda tarafız manasına gelmiyor. TKP tavrını baştan beri ortaya koydu. Bugünkü Rusya’nın güçlenmesi personel sınıfı açısından istenir bir olgu değil. NATO’yla uğraşın devrimci bir perspektifle yürütülmesi gerekiyor. esasen daima söylemiş olduk, NATO askeri olarak mağlubiyete uğrayacak bir yapılanma değil.
Pekala bu savaş nereye hakikat evriliyor? 15 günün akabinde ne söylenebilir?
Rus ordusu ile Ukrayna ordusu içindeki fark için bir şey demeye gerek bile yok. Bahis yalnızca askeri güç açısından değerlendirildiğinde tartışacak bir şey bulunmuyor. Ukrayna’nın kurumsallaşmış, bütün ögeleri tamamlanmış bir ordusu yok. Lakin savaş siyasetin bir uzantısıdır. Bir sürü parametre hesaba katılmak zorunda. esasen bugünkü karşı karşıya geliş Rusya ile Ukrayna içinde değil. Herkes biliyor ki, Rusya ile NATO Ukrayna yerinde çatışıyorlar. Askeri dengelerin haricinde biroldukça noktaya bakılması gerekir.
İktisattan mi kelam ediyorsunuz?
Üzerinde en çok durulanı o. Rusya bugünkü emperyalist dünyada askeri gücü ile iktisadı içinde en çok açıya sahip ülke.
Rusya’yı emperyalist dünyanın bir kesimi olarak mı görüyorsunuz?
Emperyalizm bugün bir dünya sistemidir ve kapitalist bütün ekonomiler onun kesimidir. Ve bütün kapitalist ülkeler orada daha kuvvetli bir pozisyona gelmek, daha fazla hisse elde etmek için efor harcarlar.
Bu bütün ülkeleri emperyalist olarak tanımlamamız manasına mı gelir?
Hayır. Fakat tekelci kapitalizmin artık bir kural haline geldiği çağımızda bağımlılık üzere kavramlar dikkatli kullanılmalı. Evet en kuvvetli emperyalist ülkelere daima kaynak aktarılıyor lakin burada pak ya da mazlum kapitalizmin kırıntısı dahi yok. Her kapitalist ülkenin emperyalist diye nitelendirilmesi her açıdan büyük bir yanılgı, bu biçimde bir şey olamaz. Fakat bazılarının yaptığı üzere tek bir parametre üzerinden bir kıymetlendirme yapmak da büyük bir kusur. Emperyalizm yalnızca sermaye ihracı ölçüsüne ya da finans kapitalin gücüne nazaran kullanabileceğimiz bir kavram değil. Emperyalizm bir dizi etmen kararı elde edilen, ulaşılan bir pozisyon. Bu etmenler nicel büyüklüklerle ülkeleri bir sıralamaya sokmaya müsaade vermeyecek kadar karmaşıktır. Bir ülkenin emperyalist olup olmadığını belirleyebileceğimiz bir somut hudut, ölçek yok. Şunu bilmemiz gerekiyor. Belirli bir gelişmişlikte olan bütün kapitalist ülkeler bir emperyalistleşme eğilimi ortasındadır. Türkiye dahil. Fakat bir ülkeye emperyalist demek sonuçta siyasi bir yaklaşım da gerektirir. TKP yıllar evvel, tüm partide sürdürülen tartışmaların daha sonrasında detaylı tezler yayınladı. Mevzunun ekonomik boyutlarını irdeledikten daha sonra bir ülkenin emperyalistleşme eğilimiyle onun bu biçimde isimlendirilmesi içindeki farkın diğer ülkelerin ekonomik, siyasi, toplumsal süreçlerine müdahale etme ve o ülkede bu süreçlerdeki istikrarları değiştirme yeteneği olduğunu vurguladık. Bu son derece kıymetli bir kriter. Efendim Rusya’nın bankacılık sistemi epeyce zayıf; Rusya sermaye ihraç eden ülkeler sıralamasında hayli gerilerde üzere argümanlar yetersiz ve emperyalizm kavramına ait son derece mekanik bir yaklaşımın eseri.
bu biçimde soralım Rusya emperyalist mi?
Türkiye Komünist Partisi bir fikir kuruluşu değil, bir siyasi parti. Bilimsellik bizim açımızdan elbette kıymetli, hiç bir siyasi yaklaşımımız objektif gerçekliğin inkarı üzerine kurulamaz. Lakin birtakım isimlendirmeler siyasetin konusudur. Faşist, emperyalist üzere tanımlar birlikteinde öteki birtakım sonuçlar da doğurur. Biz bu kavramları rastgele kullanmaktan kaçınıyoruz. Türkiye ve bölgede ABD emperyalizminin ve onun müttefiklerinin varlığını ve yarattığı tehlikeyi hafifçesetecek hiç bir tavır geliştirmeyiz. Bir örnek vereyim, İtalyan emperyalizmi hiç bir halde suçsuz değildir, bir gerçektir. Fakat biz Avrupa’daki emperyalist ülkelerden kelam ederken evvela Alman, İngiliz ve Fransız emperyalizminden kelam ederiz. Bu tercih sadece ekonomik kriterlerle yapılamaz. Düpedüz siyasal bir süreçten kelam ediyoruz. Şayet siyaseti biraz olsun geriye çekeceksek Rusya emperyalist bir ülkedir. Lakin TKP siyasal çalışmalarında bugün Ukrayna’daki karşı karşıya gelişin emperyalist sistemde bir hegemonya uğraşı olduğunu söylüyor lakin özel olarak Rus emperyalizmi demiyor.
niye?
NATO’ya odaklanmak üzere bir bakılırsavimiz var. Zira bugün “Rus emperyalizmi” telaffuzda öne çıktığı andan itibaren NATO’nun ataklarını yasallaştıracak kadar kirli bir siyasi-ideolojik iklimle karşı karşıyayız. Bu tuzağa düşmeyiz. Bizim için şu kâfi: Rusya’daki hükümran sınıflara ve bugün Rusya’daki toplumsal nizama karşı açık bir konumlanış. Başta Rusya’daki devrimciler olmak üzere, dünyanın hiç bir yerinde sol ismine, devrimcilik ismine bu konumlanıştan vazgeçilemez.
Ancak Rusya’nın kendisini savunduğu söyleniyor?
Bunu herkes söyleyebilir. NATO’nun, ABD’nin de demagojisi bu değil mi? “Güvenliğimizi sağlıyoruz”. Bütün işgaller ya da askeri müdahaleler benzeri münasebetlere sığınarak hayata geçirilir. “Güvenlik tehdidi var”, “ülkemize taarruz düzenleniyor”, “önce onlar saldırdı”, “soydaşlarımız katlediliyor”, “burası aslında bizim”… Bizim bakmamız gereken yer bu mudur? Marksizm, Lenin yardımıyla bütün bu saçmalıkları reddetti, “kim haklı” sorusunun kapitalist dünyada anlamsızlığını ortaya koydu. Bu kazanımı terk edemeyiz. Sınıfsal bakmadığınız anda görme yeteneğinizi büsbütün yitirirsiniz. Bugün Ukrayna milliyetçileri “işgale uğradık biz mazlumuz” diye ortalıkta cirit atabiliyorsa, dünün faşistleri bugün işgale karşı savaşan yurtseverler kılığına girebiliyorsa bütün bu hak hukuk, güvenlik sıkıntılarını çöpe atmakta fayda var. “Rusya” diye bir özne yok. “Ukrayna” diye de bir özne yok. Rusya’daki hâkim sınıf, Ukrayna’daki hükümran sınıf, gerçekte aktörler bunlar. En büyük sorun bu isimlendirmeler. Rusya’nın bütün sınıfları kesen, ortaklaştıran tek bir çıkarı yok ki! Bazıları Rusya’nın, SSCB periyodu dahil olmak üzere, bir müddetkliliği olduğunu sanıyor. İmparatorluk Rusyası, SSCB ve Rusya Federasyonu. Haydi buraya 1917 Şubat-Ekim devri Rusyasını da ekleyelim. Burada bir müddetklilik olduğunu söyleyen herkes hükümran sınıfların lisanını konuşuyor demektir. “Rusya’nın sıcak denizlere inme sevdası” söylemi mesela bu lisanın eseridir. Bir komünist olarak SSCB ile bugünkü Rusya içinde bir müddetklilik olduğu savını kabul edemem, edemeyiz.
Lakin birfazlaca tahlilci Rusya’nın NATO’nun dizginlenemeyen ataklarına cevap verdiğini kabul ediyor. Burada bir haklılık, meşruiyet yok mu?
NATO verdiği hiç bir kelamı tutmadı ve doğuya gerçek genişledi. Bu katiyetle hakikat. Lakin bu kelamların verildiği masanın da hiç bir meşruiyeti yoktu ki! Demokratik Almanya’nın emperyalist Almanya tarafınca yutulması dahil olmak üzere, Garbaçov liderliğinin Sovyetler Birliği’ni yıkılışa götüren süreçteki adımları milletlerarası hukuk açısından en hafifçeinden şaibeli, tarihî açıdansa gayrı legaldir. Sovyetler Birliği dağıldıktan daha sonra Rusya Federasyonu uzun bir süre NATO ile işbirliği üzerine heyeti bir dış siyaset yürüttü. NATO bu biçimde bugünkünden daha az saldırgan değildi. NATO Rusya’ya “dost”ça yaklaştığında farklı, “düşmanlık” ürettiğinde farklı bir örgüt olmuyor. Sonuçta Rusya bölgede hegemonya kurmak ve bu bölgeyi genişletmek istiyor, ABD ise NATO’yu kullanarak Rusya’nın tesir alanını sonlandırmanın peşinde.
Sovyetler Birliği yıkıldıktan daha sonra Rusya’nın NATO ile işbirliği yolları aradığından kelam ettiniz. Bunun mantığı neydi? Bir de bu biçimde bir seçenek bundan daha sonra hiç gündeme gelmez mi?
Her şeydilk evvel hatırlamalıyız ki, 1991’deki karşı ihtilalin önde gelen güçleri ve Sovyet toplumunun zenginliklerini yağmalayarak süratle zenginleşen Rusya ve başka cumhuriyetlerdeki yeni yetme kapitalistler batılı emperyalist ülkelerle derin siyasi ve ekonomik bağlar kurmuşlardı. Buna ekonomik ayrıcalıklar elde eden ya da varlıklı sınıflara eklemlenen sivil ve askeri bürokrasiyi de ekleyelim. Bu toplamın ortasında açıkça ajanlaştırılanlar olduğunu biliyoruz. Yabancı şirketlerin de yağmalanan SSCB coğrafyasından hisse almak için süratli bir giriş yaptığını unutmayalım. 1993 Ekiminde Rusya’da Anayasal bir kriz ortaya çıktığında ve karşı ihtilalin yeni bir devrimci dalga ile süpürülmesi riski ortaya çıktığında ABD’den İsrail’e, Almanya’dan İngiltere’ye biroldukca ülke devreye girdi ve bu biçimde bir gelişimin yaşanmaması için her cins ilişkiyi kullandı. daha sonra doğal olarak Rusya’nın iç dinamikleri harekete geçti. Rusya bir kukla devlet olamayacak kadar büyük bir güç. ötürüsıyla birinci kuralsız sermaye birikim devri bittikten daha sonra iktisada kısmen kimi düzenlemeler getirildi ve batılı emperyalist ülkelerin Rusya’yı yönlendirme yeteneği önemli oranlarda kısıtlandı. Lakin Rusya’da sermaye sınıfının dünya sistemine entegrasyon seviyesi kimi vakit fazla hafifçee alınıyor. Oligark tanımlamasıyla vitrine taşınanlar dahil olmak üzere, Rusya’da hükümran sınıf ortasında batılı emperyalist ülkelerle yaşanan tansiyonlardan açıkça rahatsız olan çevreler olduğu üzere Putin idaresinin açılımlarından keyifli olan ancak bir yandan da bu açılımlardan ziyanlı çıkma riskini de azaltmak için farklı seçeneklere de yatırım yapanlar olduğu ortada.
Rusya’da bu açıdan daha batıcı bir idare gündeme gelebilir mi? Şöyle sorayım, batının Ukrayna’daki gelişmeleri mazeret ederek gündeme getirdikleri yaptırımlar bir renkli ihtilal arayışı mı?
Müsaade verirsen, evvel az evvel söylemiş olduklerimin uzantısı olan bir gerçeğe işaret edeyim. Bugünkü Rusya NATO aksisi değildir. NATO aykırılığı sınıfsal ve ideolojik bir durum olabilir lakin. Bugünkü Rusya NATO’nun Rusya’yı kuşatma atılımlarına karşıdır. Yakın geçmişte bu ataklardan vazgeçilmesi durumunda Rusya’nın NATO ile işbirliği içine girebileceğini ima eden sayısız resmi açıklama vardır. Daha ilginci, ABD ve NATO ortasında, asıl büyük keder olan Çin’e karşı Rusya’nın işbirliğinin gerektiğini açıkça söyleyenlerin varlığıdır. Rusya ile Çin’in yakınlaşmasını durdurmak, bir ittifakın kurulmasını engellemek ABD’nin önceliğidir.
Pekala niye tam karşıtı adımlar atıyorlar?
Bunun tek bir sebebi yok. Lakin emperyalist dünyada rasyonel karar verme yeteneğinin epey azaldığını hatırlatarak başlayalım. daha sonra birden çok çelişki ve karşı karşıya gelişin yaşandığını, sistem içi rekabetin uygunca kızıştığını söyleyebiliriz. NATO içi çelişkiler azalmıyor ve tek bir kaynağı yok. Bir bütün olarak NATO ortasında (hatta buna en Amerikancı bilinen İngiltere’yi de katabiliriz) ABD hegemonyasından ya da bunun neticelerindan rahatsız olmayan hiç bir ülke yok. daha sonra epey uzun müddettir ekonomik gücünün hakkını almak isteyen Almanya var. Kıtada Almanya ile rekabet halinde olan lakin vakit zaman ABD’ye karşı onunla ortak hareket eden Fransa var. Her biri öbür bir tarafa bakan eski sosyalist ülkeler var. Ayrıyeten Rusya’nın direncinden, batı ile işbirliğinin şartı için istediği paydan, Çin’in oyun bozma yeteneğinden kelam etmeliyiz.
Ukrayna savaşı Rusya’yı Çin’den koparma planlarını büsbütün ortadan kaldırdı mı? her insanın kapsamlı bir savaştan kelam ettiği bir sırada bir yakınlaşma büsbütün hayal mi?
Ben bu seçeneğin hâlâ kuvvetli olduğunu düşünüyorum. Hatta Ukrayna’daki savaş o denli gelişmelerin önünü açabilir ki, Rusya Federasyonu NATO ile partner haline gelebilir. Kuşkusuz bu tek ve en kuvvetli mümkünlük değil ve bu olasılığın gerçekleşmesi vakit alacaktır.
bu biçimde bir renkli ihtilali kuvvetli bir mümkünlük olarak değerlendiriyorsunuz?
Bunun için uğraşıyorlar. Fakat Rusya ile NATO içindeki bir yakınlaşma için illa bugünkü idarenin değişmesi gerekmiyor. Çok pragmatik bir üslubu var bugünkü idarenin. Muhakkak teminatlar aldığında ve bugün alanda elde ettiği kimi kazanımları kabul ettirdiğinde Rusya’nın batı ile tansiyonlarını azaltma ve aşikâr başlıklarda işbirliğine gitmesinin önünde ne sınıfsal ne ideolojik bir mahzur var. Ekonomik açıdan ise aslına bakarsanız aksisi geçerli. Ayrıyeten Rusya’nın Çin’in elde ettiği güçten rahatsız olduğunu, hatta çekindiğini, tedbir almaya çalıştığını biliyoruz. İşin gerçeği Çin idaresi de Rusya ile yakın işbirliğinin kırılgan olduğunun şuurunda. Milletlerarası ittifaklar sisteminin bir müddetdir dağıldığını ve yeni bir sistemin kurulamadığını görüyoruz. Bu karmaşada farklı taraflaşmalar gündeme gelebilir.
yine bugünkü savaşa dönmek istiyorum. ABD ya da NATO Rusya’ya tuzak mı kurdu?
Açıkçası, Rusya’nın Lugansk ve Donetsk’i tanımasından ve Ukrayna’ya askeri müdahalesindilk evvel ABD yetkilileri ısrarla ve birtakım detaylar vererek Rusya’nın Ukrayna’ya gireceğini söylüyordu. Putin de ısrarla bu biçimde bir niyet ya da hazırlıklarının olmadığını belirtiyordu. Dünyanın en haksız ülkesi ABD’yi haklı çıkardı Putin! NATO’ya önemli bir meşruiyet alanı açılmış oldu. İşte Sovyetler Birliği ile Rusya içindeki fark. 1922-1991 içinde Sovyet dış siyasetinde palavraya, aldatmaya yer olmamıştır. Bilhassa “şeytanlaştırılan” Stalin devrinde. Tek istisna Hruşçov’un tüm dünyanın önünde Küba’ya nükleer silah konuşlandırmadıklarını ilan etmesidir. Bu elbette büyük bir yalandı. Palavra emperyalizmin vazgeçilmez silahıdır. Putin’in inkarına karşın ABD’nin Rusya’nın Ukrayna’ya gireceğini öncesinden öğrendiğini var iseyabiliriz. Bu beraberinde ABD istihbaratının Rusya’daki tesiri açısından da önemsenmeli. Ayrıyeten Ukrayna’ya uçak, tank üzere silah sistemleri değil, bilhassa bir işgal daha sonrasında gerekli olacak silahların verilmesi, bu açıdan önemli bir örgütlenme ve hazırlığın yapılması, belirli bir planla hareket edildiğini gösteriyor. Lakin Rusya da bunları bilecek kadar kuvvetli bir ülke, ayrıyeten Rusya’nın Ukrayna’daki hazırlıkları en ince detayına kadar bildiğini unutmayalım. Bile bile lades dendi, bence tuzaktan kelam etmek bu şartlarda saçma.
Pekala ne olacak? Rusya hakikaten beklemediği bir direnişle mi karşılaştı?
Ortalıkta dolanan bilgi ve bilgilerin tamamına kuşkuyla yaklaşmak gerekiyor. O kadar teknoloji gelişti, hayatım boyunca bu kadar az bilgi hatta manzara servis edilen öbür bir silahlı çatışma görmedim. İmaj epeyce lakin bunlar daima ayrıntı. Herkes ruhsal savaşa uygun hareket ediyor. Ölen sivillerin manzarası fazlaca tesirli lakin savaşın gidişatına dair bir fikir vermiyor. Bakın daha birinci günlerde Kiyev’e paraşütçülerin indirildiği ileri sürüldü. Bunlar nerede? Kim görmüş, kim çekmiş? Yok. Fakat bu haberler önemli sanılan medya kuruluşları tarafınca yayıldı. Odessa’ya çıkarma yapıldığı… Nerede bu kuvvetler? Bu imgeler nerede? Lakin bunlar haber diye servis edildi. Bir öbür gariplik, Kiyev yakınlarındaki 64 kilometrelik Rus konvoyu. On gün oldu bundan kelam ediliyor. Biri tuttu 64 km dedi, herkes yeniden ediyor. Birinci evvel zırhlılardan oluşuyor dendi. Servis edilen manzaralarda araçlar birbirine yakın duruyorlar. Bir Rus tankı, ister T-72, ister T-80, top namlusuyla bir arada kabaca on metre. Bu hesapla konvoy zırhlı konvoyuysa 2500-3000 tank demektir. Natürel ki olamaz bu biçimde bir şey. aslına bakarsanız imajlar en çok 2-3 kilometrelik bir uzunluğu alıyor, tamamı yok. daha sonra lojistik dendi. Ancak 64 kilometre o denli kaldı. Bugün NATO Kiyev yakınlarında günlerdir sabit duran bir konvoyda hangi araçların olduğunu en ince bilgilerina kadar bilecek imkana sahip. NATO’yu geçtim, her taraftan istihbarat örgütlerinin uzantısı haline gelen batılı medya da bunu bilir. Lakin kesin olan bir şey var, Rusya Putin’in savaşın başlarında lisana getirdiği tezlerle kaybettiği meşruiyeti kazanmak için daha temkinli davranıyor, Ukrayna ise NATO tarafınca Rusya’yı yıpratma savaşına sürükleniyor.
Ukrayna’da bu biçimde bir savaş için imkan var mı?
Bir sefer coğrafya olarak Ukrayna İkinci Dünya Savaşı’nda partizan direnişinin en ağır olduğu bölgelerden bir tanesiydi. Ukrayna’da Nazilerle işbirliği yapan yaygın bir kesim bulunmasına karşın. Deney var ve coğrafya var… Geniş ormanlar, sazlıklar… Putin istediği kadar Ukrayna diye başka bir ulus yok desin, Ukrayna’da hatırı sayılır bir milliyetçi toplumsallık var ve bu güçlendi de. Batılı emperyalistlerden önemli takviye geliyor. Ukrayna’nın bölünmesi bir olasılıktır, idarenin değişmesi de… Lakin Rusya’nın bütün Ukrayna’yı denetimi fazlaca sıkıntı. Ülkenin Karadeniz’e çıkışını kapatıp, kendisine bağlı bölgelerin alanını genişletmesi de kolay elde edilecek bir amaç değil. Askeri açıdan kolay da, siyasi açıdan epey sıkıntı.
Az evvel Putin’in birinci açıklamalarının Rusya’nın meşruiyetini ortadan kaldırdığını söylemiş olduniz, bunu biraz açar mısınız?
“Ukrayna diye başka bir ülke yoktu, aslına bakarsan biz bir ulusuz” kelamı bir öteki ülkeye girmek için ortaya atılabilecek en tehlikeli tezdir. Ayrıyeten Putin daha savaş başlamadan evvel İkinci Dünya Savaşı sonunda ortaya çıkan sonları tanımadığını ima etmiş oldu. Son günlerde Rusya Dışişleri Bakanlığı buradaki tahribatı geri sarmak için epeyce gayret harcıyor fakat epeyce güç. Ayrıyeten Rusya epey büyük yatırımlarla yarattığı ve gerek Avrupa gerekse ABD kamuoyunu etkilemede hayli yol kateden medyasını büyük ölçüde yitirdi. RT ve Sputnik’in biroldukca ülkede yasaklanması Rusya’nın birkaç bin tankını yitirmesinden daha kıymetli.
Yaptırımlar Rusya’yı ne kadar tesirler? Bazıları Rusya’nın fazla etkilenmeyeceğini, hatta yaptırımların bumerang tesiri yaratarak batıyı vuracağını söylüyor.
Rusya’nın iktisadı ziyadesiyle kırılgan. Kırım’ın ilhakından daha sonra Rusya’nın ekonomik hacminde önemli bir daralma yaşandı. Bunu yalnızca yaptırımlara bağlamak yanlış şüphesiz. Fakat bugünkü yaptırımların Putin’in hem Rusya’daki sermaye etraflarıyla ilgisini tıpkı vakitte toplumsal dayanağını olumsuz etkileyeceği ortada. Öte yandan Avrupa’nın, bilhassa de Almanya’dan başlayarak kıtanın doğusunun Rusya’nın gücüne muhtaçlığını kısa müddette ortadan kaldırmak mümkün değil. Rusya satmak, Avrupa almak zorunda. Afrika’dan sıvılaştırılmış gazla telafi etmek kısa erimde, hatta uzun erimde pek gerçekçi değil. Ayrıyeten tedarikçilerden Cezayir bu doğrultudaki talepleri kabul etmedi. Rusya’nın da Avrupa’yı boş verip Çin’e satması da şu anda çabucak devreye girecek bir seçenek olarak görülmemeli. Son analizde bu yaptırımlar şüphesiz tesirli olacak, Rusya karşı atılımlar yapacak fakat sonuçta en büyük ziyanı Rusya bakılırsacek.
Son olarak Türkiye nasıl etkilenecek? Hükümetin tavrını nasıl kıymetlendirmek gerekiyor?
Bu soruya geçmedilk evvel sona sakladığım bir sıkıntıyı gündeme getirmek istiyorum. Ukraynalı faşistler yıllardır Kiyev ve başka yerlerde Rusya yanlılarını ya da Rus kökenlileri katlediyor. Ve asıl katliam Donbas’ta gerçekleşiyor. Bir defa sayıları karşılaştırmaya başlarsak, tuzağa düşeriz. Beşerler, büyük monopollerin, varlıklı sınıfların çıkarları uğruna ölmemeli. Lakin bugün Kiyev’de, Herson’da ya da öbür yerlerde ölen siviller için ağıt yakan emperyalist medya iki yüzlü ve yalancıdır. Dahası yeni göçmen dalgası sırasında “sarışın” olmayanlara dönük ırkçı tavır, emperyalizmin nasıl bir ahlaki çürüme ortasında olduğunun yeni bir delilidir. Zelinskiy denen NATO’cu, neo faşisti halk kahramanı yapma teşebbüsleri de sefilcedir. Sanatçılığını bilmiyorum, hiç izlemedim, izlemek de istemem fakat Zelinskiy’nin alnının açık olabileceği tek sıfat komedyenliktir, bunun bir aşağılayıcı bir sözcük olarak kullanılması kabul edilemez ancak onun haricinde karşımızda isimli ismince bir emperyalist casus durmaktadır.
“NATO’DAN ÇIKMASI İÇİN GAYRETİMİZİ AĞIRLAŞTIRMAK ZORUNDAYIZ”
Türkiye’ye gelince… Halkımız elektrik faturalarından daha sonra akaryakıta gelen artırımlarla boğulmuş durumda. Akaryakıt demek, her şeyin değerlenmesi demek. AKP “ne yapalım dünya karıştı” demeye başladı fakat bir noktadan daha sonra halk bunu kabullenmez ve iktidarı sorumlu fiyat. Öte yandan meskenlere şenlik muhalefetimiz AKP’yi gereğince NATO’cu olmamakla eleştiriyor. Erdoğan kuşkusuz NATO’da örtülü bir formda rol üstlenmeye çalışıyor lakin bunu ihtiyatla ve ekonomik-siyasal açıdan fazla riske girmeden yapmak istiyor. Demek ki muhalefet iktidarda olsa Türkiye daha da NATO’cu bir çizgi izlemeye kalkacaktı. Ülkeye bakın! Biz Türkiye’nin NATO’dan çıkması için çabamızı ağırlaştırmak zorundayız. Yabancı üsler kapatılmalı, Türkiye’nin hudut ötyesindeki askeri varlığı sonlandırılmalı. “Sınırların değişmezliği” bugün emperyalizmi durdurmak için ısrarla sahip çıkmamız gereken bir prensiptir.
Türkiye’nin dış siyasetinde epeyce kıymetli değişikliklerin yaşanmakta olduğu, Mısır’dan İsrail’e, Yunanistan’dan Suriye’ye bir dizi ülkeyle yeni bir devir açılmakta olduğu, Türkiye’nin kıymetinin süratle attığı tezlerini ise müsaade verirsen, gelecek haftaya saklayalım. Söyleyecek o kadar hayli şey var ki. Artık yalnızca adet olduğu sürece komünist şair Nâzım Hikmet’i ağzına alma cüreti gösteren İsrail Cumhurbaşkanı’na bir çift laf etmek istiyorum. Nâzım’ın şiirleri insanlığı, ezilenleri, personel sınıfını yüceltir; ancak birebir dizeler emperyalistler, militaristler, sömrürücüler ve de siyonistler için öldürücüdür. Rahat bırakın koca şairi!
Türkiye Komünist Partisi Genel Sekreteri Kemal Okuyan, Rusya-Ukrayna savaşının nereye evrildiğini ve buna bağlı olarak dünyadaki gelişmeleri yorumladı.
Rusya ve Ukrayna içindeki savaşta ‘tarafsız’ kalmak mümkün mü? Daha doğrusu TKP başından beri aldığı tavrı ‘tarafsızlık’ olarak mı isimlendiriyor?
Evvelden “ne Amerika ne Rusya, tam bağımsız Türkiye” diye bir slogan vardı. Bu sloganı Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne düşmanlığın kılıfı olarak yaratanların bir kısmı bugünün Rusyası’nın fanatik savunucusu durumuna geldi. “Ne şu, ne bu” tutumu siyasette çoklukla anlamsız ve etkisiz bir konumlanıştır. Devrimci çabada her vakit taraf olmak gerekir. Tartıştığımız örnekte de taraf olmak mümkündür. Bugün Ukrayna’da yaşananlarda tarafların bugünkü NATO’cu, hatta neo-faşist Ukrayna idaresi ve onunla hareket eden Ukrayna milliyetçileri ile dünya sisteminde hegemonya gayreti veren kapitalist Rusya olarak belirginleşmesi, milletlerarası emekçi hareketinin bir zaafı, dünya komünist hareketinin ise tarihi bir ayıbıdır. Rusya ve Ukrayna, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği bünyesinde barış ve kardeşlik ortasında yaşayan iki ögedir, Çarlık Rusyasından Sovyetler Birliği’ne giden süreçte bu iki ulus bağrından kalburüstü devrimciler çıkarmış, kuvvetli emekçi hareketlerine yataklık etmiştir. Bugün inanılmaz üzere gözükse de, Rusya ve Ukrayna’daki işçilerin ortak çıkarları vardır ve kendini asıl tabir etmesi gereken taraf budur.
Lakin gerçekte şu anda bu biçimde bir taraf yok…
1914’te Birinci Dünya Savaşı patladığında da bütün ülkelerin çalışanları birbirlerini boğazlamakla meşguldü. Lakin 1917’den itibaren bütün ülkelerin çalışanları ortak bir yerde hareket etme yeteneği kazandıkça asıl taraflaşma emekçiler ve ezilen halklar ile emperyalist dünya içinde şekillendi. Şimdiki durumu bu kadar kolay kabul edecek olsak dünyada hiç bir devrimci dönüşüm gerçekleşmezdi.
Lakin Rusya ve Ukrayna içindeki savaşın bir dizi özgünlüğü var. Örneğin Putin’in Ukraynalıların başka bir ulus olmadığı vurgusunu epeyce kişi onaylıyor. Gerçekte Putin’in bu tezini destekleyebilecek olgular var, en azından bir iç içe geçmişlik kelam konusu.
Ulus kavramı bir dizi parametreyi birebir anda değerlendirmeyi gerektirir. Irklara ait büsbütün uydurulmuş bir hikayeden hareket ederseniz öbür sonuçlara, salt iktisattan hareket ederseniz öteki sonuçlara, siyasi-ideolojik-kültürel süreçleri temel alırsanız farklı sonuçlara ulaşırsınız. Sonuçta kim ne derse desin ve hangi “yapay”lık yakıştırılırsa yakıştırılsın, Ukraynalılar diğer biroldukca örnekte olduğu üzere 19. yüzyıldan itibaren süratli bir uluslaşma süreci içine girdi. Slavlar tek bir ulus mudur ya da yalnızca Kuzey ve Güney Slavları olarak mı ayrışırlar üzere sorular, Rus Devrimi’nin yükselişe geçtiği hem 1905 uğrağında tıpkı vakitte muvaffakiyete ulaştığı 1917’de değerini yitirdi. Ekim İhtilali bu soruları öteki bir yere taşıdı. Putin’in bizdeki Cumhuriyet düşmanları üzere bugün bütün sıkıntıları 1917 Ekim Devrimi’ne bağlaması onun ideolojik ve sınıfsal karakteri niçiniyle şaşırtan değil fakat bir noktadan daha sonra saçma hale geliyor. Ukrayna ve Rusya Sovyetler Birliği vaktinde diğer cumhuriyetler üzere, epeyce gelişkin bir öteki üst kimlik yardımıyla, şayet kesintiye uğramasaydı epeyce özel ve yeni bir halkın, epeyce kültürlü bir Sovyet halkının inşa sürecinde ulusal ayrımların silikleştiği bir etaba gireceklerdi ve kısmen girdiler. Bu bağlamda Putin bugün “biz biriz” derken aslında farkında olmadan Sovyetler Birliği’ni yüceltiyor.
Bolşeviklerin Rusya’yı küçülttüğü, gereksiz yere toprak verdiği tezi var lakin bir daha Putin’in dillendirdiği…
Kimin toprağından kelam ediyor? Tarihe bu biçimde bakarsanız, bizim Yeni Osmanlıcılarımız da çıkar “eeyy Vladimir, senin Karadeniz’de hiç kıyın yoktu bir vakit içinder” deyiverir. Rus İmparatorluğu yıkıldığında çürümüş, zorba, gerici bir imparatorluktu. Ekim İhtilali gerçekleşmese, Sovyetler Birliği’nin kuruluş süreci olmasa, bugün Rusya Federasyonu hudutları ortasında gözüken biroldukça bölgede “bağımsız” öteki devletler kurulmuş olabilirdi. Parçalanma eğilimine giren bir imparatorluktan kaç devlet çıkardı onu bilemezsiniz.
Artık asıl sorunumuza geri dönelim. Siz ‘biz işçilerin tarafıyız’ diyorsunuz lakin şu anda bu taraf alanda yok.
Şu anda yok lakin yarın bilemeyiz. Sonuçta alanda kapışan taraflar tekelci kapitalizmin uzantıları. Gerek Ukrayna gerekse Rusya’da muazzam bir eşitsizlik var. Bu eşitsizlik tüm topluma ilişkin olan bedellerin yağmalanması ve ağır sömürünün kararı. Bu toplumların uzun müddet buna kayıtsız kalması mümkün değil. Kuşkusuz etnik, ulusal, dinî, kimlikle ilgili karşı karşıya gelişler bu eşitsizliklerin üzerini örtüyor. Fakat eninde sonunda eski Sovyetler Birliği coğrafyası dahil olmak üzere, her yerde personel sınıfı ayağa kalkacak.
TKP’nin son savaştaki tavrı ‘eşit mesafe’ olarak tanımlanabilir mi?
Çabucak her hususta tıpkı şekil soruyla karşılaşıyoruz. Cumhur İttifakı ile Millet İttifakı içinde tercih yapmamızı isteyenler de benzeri bir soru yöneltiyorlar. Çok açık söyleyeyim, burada tek lakin tek bir kriterimiz var: Hangi tavır, hangi evvelar gerçek bir taraflaşmanın önünü açar. TKP datalı, görünen taraflaşmaları kabul etmiyor. Lakin bugünkü taraflaşmada şüphesiz bağımsız bir devrimci seçeneğin yükselmesine yardımcı olacak ya da bu açıdan olumsuz diyebileceğimiz gelişmeleri ayırt etmek durumundayız. Şu anda olabilecek en tehlikeli gelişmelerden biri NATO’nun bu süreçten güçlenerek çıkmasıdır. TKP açısından da, bir NATO üyesi ülkede uğraş ettiğimiz gerçeğini de hesaba kattığımızda, öncelik NATO’ya karşı gayrettir. Bu, mevcut tansiyonda tarafız manasına gelmiyor. TKP tavrını baştan beri ortaya koydu. Bugünkü Rusya’nın güçlenmesi personel sınıfı açısından istenir bir olgu değil. NATO’yla uğraşın devrimci bir perspektifle yürütülmesi gerekiyor. esasen daima söylemiş olduk, NATO askeri olarak mağlubiyete uğrayacak bir yapılanma değil.
Pekala bu savaş nereye hakikat evriliyor? 15 günün akabinde ne söylenebilir?
Rus ordusu ile Ukrayna ordusu içindeki fark için bir şey demeye gerek bile yok. Bahis yalnızca askeri güç açısından değerlendirildiğinde tartışacak bir şey bulunmuyor. Ukrayna’nın kurumsallaşmış, bütün ögeleri tamamlanmış bir ordusu yok. Lakin savaş siyasetin bir uzantısıdır. Bir sürü parametre hesaba katılmak zorunda. esasen bugünkü karşı karşıya geliş Rusya ile Ukrayna içinde değil. Herkes biliyor ki, Rusya ile NATO Ukrayna yerinde çatışıyorlar. Askeri dengelerin haricinde biroldukça noktaya bakılması gerekir.
İktisattan mi kelam ediyorsunuz?
Üzerinde en çok durulanı o. Rusya bugünkü emperyalist dünyada askeri gücü ile iktisadı içinde en çok açıya sahip ülke.
Rusya’yı emperyalist dünyanın bir kesimi olarak mı görüyorsunuz?
Emperyalizm bugün bir dünya sistemidir ve kapitalist bütün ekonomiler onun kesimidir. Ve bütün kapitalist ülkeler orada daha kuvvetli bir pozisyona gelmek, daha fazla hisse elde etmek için efor harcarlar.
Bu bütün ülkeleri emperyalist olarak tanımlamamız manasına mı gelir?
Hayır. Fakat tekelci kapitalizmin artık bir kural haline geldiği çağımızda bağımlılık üzere kavramlar dikkatli kullanılmalı. Evet en kuvvetli emperyalist ülkelere daima kaynak aktarılıyor lakin burada pak ya da mazlum kapitalizmin kırıntısı dahi yok. Her kapitalist ülkenin emperyalist diye nitelendirilmesi her açıdan büyük bir yanılgı, bu biçimde bir şey olamaz. Fakat bazılarının yaptığı üzere tek bir parametre üzerinden bir kıymetlendirme yapmak da büyük bir kusur. Emperyalizm yalnızca sermaye ihracı ölçüsüne ya da finans kapitalin gücüne nazaran kullanabileceğimiz bir kavram değil. Emperyalizm bir dizi etmen kararı elde edilen, ulaşılan bir pozisyon. Bu etmenler nicel büyüklüklerle ülkeleri bir sıralamaya sokmaya müsaade vermeyecek kadar karmaşıktır. Bir ülkenin emperyalist olup olmadığını belirleyebileceğimiz bir somut hudut, ölçek yok. Şunu bilmemiz gerekiyor. Belirli bir gelişmişlikte olan bütün kapitalist ülkeler bir emperyalistleşme eğilimi ortasındadır. Türkiye dahil. Fakat bir ülkeye emperyalist demek sonuçta siyasi bir yaklaşım da gerektirir. TKP yıllar evvel, tüm partide sürdürülen tartışmaların daha sonrasında detaylı tezler yayınladı. Mevzunun ekonomik boyutlarını irdeledikten daha sonra bir ülkenin emperyalistleşme eğilimiyle onun bu biçimde isimlendirilmesi içindeki farkın diğer ülkelerin ekonomik, siyasi, toplumsal süreçlerine müdahale etme ve o ülkede bu süreçlerdeki istikrarları değiştirme yeteneği olduğunu vurguladık. Bu son derece kıymetli bir kriter. Efendim Rusya’nın bankacılık sistemi epeyce zayıf; Rusya sermaye ihraç eden ülkeler sıralamasında hayli gerilerde üzere argümanlar yetersiz ve emperyalizm kavramına ait son derece mekanik bir yaklaşımın eseri.
bu biçimde soralım Rusya emperyalist mi?
Türkiye Komünist Partisi bir fikir kuruluşu değil, bir siyasi parti. Bilimsellik bizim açımızdan elbette kıymetli, hiç bir siyasi yaklaşımımız objektif gerçekliğin inkarı üzerine kurulamaz. Lakin birtakım isimlendirmeler siyasetin konusudur. Faşist, emperyalist üzere tanımlar birlikteinde öteki birtakım sonuçlar da doğurur. Biz bu kavramları rastgele kullanmaktan kaçınıyoruz. Türkiye ve bölgede ABD emperyalizminin ve onun müttefiklerinin varlığını ve yarattığı tehlikeyi hafifçesetecek hiç bir tavır geliştirmeyiz. Bir örnek vereyim, İtalyan emperyalizmi hiç bir halde suçsuz değildir, bir gerçektir. Fakat biz Avrupa’daki emperyalist ülkelerden kelam ederken evvela Alman, İngiliz ve Fransız emperyalizminden kelam ederiz. Bu tercih sadece ekonomik kriterlerle yapılamaz. Düpedüz siyasal bir süreçten kelam ediyoruz. Şayet siyaseti biraz olsun geriye çekeceksek Rusya emperyalist bir ülkedir. Lakin TKP siyasal çalışmalarında bugün Ukrayna’daki karşı karşıya gelişin emperyalist sistemde bir hegemonya uğraşı olduğunu söylüyor lakin özel olarak Rus emperyalizmi demiyor.
niye?
NATO’ya odaklanmak üzere bir bakılırsavimiz var. Zira bugün “Rus emperyalizmi” telaffuzda öne çıktığı andan itibaren NATO’nun ataklarını yasallaştıracak kadar kirli bir siyasi-ideolojik iklimle karşı karşıyayız. Bu tuzağa düşmeyiz. Bizim için şu kâfi: Rusya’daki hükümran sınıflara ve bugün Rusya’daki toplumsal nizama karşı açık bir konumlanış. Başta Rusya’daki devrimciler olmak üzere, dünyanın hiç bir yerinde sol ismine, devrimcilik ismine bu konumlanıştan vazgeçilemez.
Ancak Rusya’nın kendisini savunduğu söyleniyor?
Bunu herkes söyleyebilir. NATO’nun, ABD’nin de demagojisi bu değil mi? “Güvenliğimizi sağlıyoruz”. Bütün işgaller ya da askeri müdahaleler benzeri münasebetlere sığınarak hayata geçirilir. “Güvenlik tehdidi var”, “ülkemize taarruz düzenleniyor”, “önce onlar saldırdı”, “soydaşlarımız katlediliyor”, “burası aslında bizim”… Bizim bakmamız gereken yer bu mudur? Marksizm, Lenin yardımıyla bütün bu saçmalıkları reddetti, “kim haklı” sorusunun kapitalist dünyada anlamsızlığını ortaya koydu. Bu kazanımı terk edemeyiz. Sınıfsal bakmadığınız anda görme yeteneğinizi büsbütün yitirirsiniz. Bugün Ukrayna milliyetçileri “işgale uğradık biz mazlumuz” diye ortalıkta cirit atabiliyorsa, dünün faşistleri bugün işgale karşı savaşan yurtseverler kılığına girebiliyorsa bütün bu hak hukuk, güvenlik sıkıntılarını çöpe atmakta fayda var. “Rusya” diye bir özne yok. “Ukrayna” diye de bir özne yok. Rusya’daki hâkim sınıf, Ukrayna’daki hükümran sınıf, gerçekte aktörler bunlar. En büyük sorun bu isimlendirmeler. Rusya’nın bütün sınıfları kesen, ortaklaştıran tek bir çıkarı yok ki! Bazıları Rusya’nın, SSCB periyodu dahil olmak üzere, bir müddetkliliği olduğunu sanıyor. İmparatorluk Rusyası, SSCB ve Rusya Federasyonu. Haydi buraya 1917 Şubat-Ekim devri Rusyasını da ekleyelim. Burada bir müddetklilik olduğunu söyleyen herkes hükümran sınıfların lisanını konuşuyor demektir. “Rusya’nın sıcak denizlere inme sevdası” söylemi mesela bu lisanın eseridir. Bir komünist olarak SSCB ile bugünkü Rusya içinde bir müddetklilik olduğu savını kabul edemem, edemeyiz.
Lakin birfazlaca tahlilci Rusya’nın NATO’nun dizginlenemeyen ataklarına cevap verdiğini kabul ediyor. Burada bir haklılık, meşruiyet yok mu?
NATO verdiği hiç bir kelamı tutmadı ve doğuya gerçek genişledi. Bu katiyetle hakikat. Lakin bu kelamların verildiği masanın da hiç bir meşruiyeti yoktu ki! Demokratik Almanya’nın emperyalist Almanya tarafınca yutulması dahil olmak üzere, Garbaçov liderliğinin Sovyetler Birliği’ni yıkılışa götüren süreçteki adımları milletlerarası hukuk açısından en hafifçeinden şaibeli, tarihî açıdansa gayrı legaldir. Sovyetler Birliği dağıldıktan daha sonra Rusya Federasyonu uzun bir süre NATO ile işbirliği üzerine heyeti bir dış siyaset yürüttü. NATO bu biçimde bugünkünden daha az saldırgan değildi. NATO Rusya’ya “dost”ça yaklaştığında farklı, “düşmanlık” ürettiğinde farklı bir örgüt olmuyor. Sonuçta Rusya bölgede hegemonya kurmak ve bu bölgeyi genişletmek istiyor, ABD ise NATO’yu kullanarak Rusya’nın tesir alanını sonlandırmanın peşinde.
Sovyetler Birliği yıkıldıktan daha sonra Rusya’nın NATO ile işbirliği yolları aradığından kelam ettiniz. Bunun mantığı neydi? Bir de bu biçimde bir seçenek bundan daha sonra hiç gündeme gelmez mi?
Her şeydilk evvel hatırlamalıyız ki, 1991’deki karşı ihtilalin önde gelen güçleri ve Sovyet toplumunun zenginliklerini yağmalayarak süratle zenginleşen Rusya ve başka cumhuriyetlerdeki yeni yetme kapitalistler batılı emperyalist ülkelerle derin siyasi ve ekonomik bağlar kurmuşlardı. Buna ekonomik ayrıcalıklar elde eden ya da varlıklı sınıflara eklemlenen sivil ve askeri bürokrasiyi de ekleyelim. Bu toplamın ortasında açıkça ajanlaştırılanlar olduğunu biliyoruz. Yabancı şirketlerin de yağmalanan SSCB coğrafyasından hisse almak için süratli bir giriş yaptığını unutmayalım. 1993 Ekiminde Rusya’da Anayasal bir kriz ortaya çıktığında ve karşı ihtilalin yeni bir devrimci dalga ile süpürülmesi riski ortaya çıktığında ABD’den İsrail’e, Almanya’dan İngiltere’ye biroldukca ülke devreye girdi ve bu biçimde bir gelişimin yaşanmaması için her cins ilişkiyi kullandı. daha sonra doğal olarak Rusya’nın iç dinamikleri harekete geçti. Rusya bir kukla devlet olamayacak kadar büyük bir güç. ötürüsıyla birinci kuralsız sermaye birikim devri bittikten daha sonra iktisada kısmen kimi düzenlemeler getirildi ve batılı emperyalist ülkelerin Rusya’yı yönlendirme yeteneği önemli oranlarda kısıtlandı. Lakin Rusya’da sermaye sınıfının dünya sistemine entegrasyon seviyesi kimi vakit fazla hafifçee alınıyor. Oligark tanımlamasıyla vitrine taşınanlar dahil olmak üzere, Rusya’da hükümran sınıf ortasında batılı emperyalist ülkelerle yaşanan tansiyonlardan açıkça rahatsız olan çevreler olduğu üzere Putin idaresinin açılımlarından keyifli olan ancak bir yandan da bu açılımlardan ziyanlı çıkma riskini de azaltmak için farklı seçeneklere de yatırım yapanlar olduğu ortada.
Rusya’da bu açıdan daha batıcı bir idare gündeme gelebilir mi? Şöyle sorayım, batının Ukrayna’daki gelişmeleri mazeret ederek gündeme getirdikleri yaptırımlar bir renkli ihtilal arayışı mı?
Müsaade verirsen, evvel az evvel söylemiş olduklerimin uzantısı olan bir gerçeğe işaret edeyim. Bugünkü Rusya NATO aksisi değildir. NATO aykırılığı sınıfsal ve ideolojik bir durum olabilir lakin. Bugünkü Rusya NATO’nun Rusya’yı kuşatma atılımlarına karşıdır. Yakın geçmişte bu ataklardan vazgeçilmesi durumunda Rusya’nın NATO ile işbirliği içine girebileceğini ima eden sayısız resmi açıklama vardır. Daha ilginci, ABD ve NATO ortasında, asıl büyük keder olan Çin’e karşı Rusya’nın işbirliğinin gerektiğini açıkça söyleyenlerin varlığıdır. Rusya ile Çin’in yakınlaşmasını durdurmak, bir ittifakın kurulmasını engellemek ABD’nin önceliğidir.
Pekala niye tam karşıtı adımlar atıyorlar?
Bunun tek bir sebebi yok. Lakin emperyalist dünyada rasyonel karar verme yeteneğinin epey azaldığını hatırlatarak başlayalım. daha sonra birden çok çelişki ve karşı karşıya gelişin yaşandığını, sistem içi rekabetin uygunca kızıştığını söyleyebiliriz. NATO içi çelişkiler azalmıyor ve tek bir kaynağı yok. Bir bütün olarak NATO ortasında (hatta buna en Amerikancı bilinen İngiltere’yi de katabiliriz) ABD hegemonyasından ya da bunun neticelerindan rahatsız olmayan hiç bir ülke yok. daha sonra epey uzun müddettir ekonomik gücünün hakkını almak isteyen Almanya var. Kıtada Almanya ile rekabet halinde olan lakin vakit zaman ABD’ye karşı onunla ortak hareket eden Fransa var. Her biri öbür bir tarafa bakan eski sosyalist ülkeler var. Ayrıyeten Rusya’nın direncinden, batı ile işbirliğinin şartı için istediği paydan, Çin’in oyun bozma yeteneğinden kelam etmeliyiz.
Ukrayna savaşı Rusya’yı Çin’den koparma planlarını büsbütün ortadan kaldırdı mı? her insanın kapsamlı bir savaştan kelam ettiği bir sırada bir yakınlaşma büsbütün hayal mi?
Ben bu seçeneğin hâlâ kuvvetli olduğunu düşünüyorum. Hatta Ukrayna’daki savaş o denli gelişmelerin önünü açabilir ki, Rusya Federasyonu NATO ile partner haline gelebilir. Kuşkusuz bu tek ve en kuvvetli mümkünlük değil ve bu olasılığın gerçekleşmesi vakit alacaktır.
bu biçimde bir renkli ihtilali kuvvetli bir mümkünlük olarak değerlendiriyorsunuz?
Bunun için uğraşıyorlar. Fakat Rusya ile NATO içindeki bir yakınlaşma için illa bugünkü idarenin değişmesi gerekmiyor. Çok pragmatik bir üslubu var bugünkü idarenin. Muhakkak teminatlar aldığında ve bugün alanda elde ettiği kimi kazanımları kabul ettirdiğinde Rusya’nın batı ile tansiyonlarını azaltma ve aşikâr başlıklarda işbirliğine gitmesinin önünde ne sınıfsal ne ideolojik bir mahzur var. Ekonomik açıdan ise aslına bakarsanız aksisi geçerli. Ayrıyeten Rusya’nın Çin’in elde ettiği güçten rahatsız olduğunu, hatta çekindiğini, tedbir almaya çalıştığını biliyoruz. İşin gerçeği Çin idaresi de Rusya ile yakın işbirliğinin kırılgan olduğunun şuurunda. Milletlerarası ittifaklar sisteminin bir müddetdir dağıldığını ve yeni bir sistemin kurulamadığını görüyoruz. Bu karmaşada farklı taraflaşmalar gündeme gelebilir.
yine bugünkü savaşa dönmek istiyorum. ABD ya da NATO Rusya’ya tuzak mı kurdu?
Açıkçası, Rusya’nın Lugansk ve Donetsk’i tanımasından ve Ukrayna’ya askeri müdahalesindilk evvel ABD yetkilileri ısrarla ve birtakım detaylar vererek Rusya’nın Ukrayna’ya gireceğini söylüyordu. Putin de ısrarla bu biçimde bir niyet ya da hazırlıklarının olmadığını belirtiyordu. Dünyanın en haksız ülkesi ABD’yi haklı çıkardı Putin! NATO’ya önemli bir meşruiyet alanı açılmış oldu. İşte Sovyetler Birliği ile Rusya içindeki fark. 1922-1991 içinde Sovyet dış siyasetinde palavraya, aldatmaya yer olmamıştır. Bilhassa “şeytanlaştırılan” Stalin devrinde. Tek istisna Hruşçov’un tüm dünyanın önünde Küba’ya nükleer silah konuşlandırmadıklarını ilan etmesidir. Bu elbette büyük bir yalandı. Palavra emperyalizmin vazgeçilmez silahıdır. Putin’in inkarına karşın ABD’nin Rusya’nın Ukrayna’ya gireceğini öncesinden öğrendiğini var iseyabiliriz. Bu beraberinde ABD istihbaratının Rusya’daki tesiri açısından da önemsenmeli. Ayrıyeten Ukrayna’ya uçak, tank üzere silah sistemleri değil, bilhassa bir işgal daha sonrasında gerekli olacak silahların verilmesi, bu açıdan önemli bir örgütlenme ve hazırlığın yapılması, belirli bir planla hareket edildiğini gösteriyor. Lakin Rusya da bunları bilecek kadar kuvvetli bir ülke, ayrıyeten Rusya’nın Ukrayna’daki hazırlıkları en ince detayına kadar bildiğini unutmayalım. Bile bile lades dendi, bence tuzaktan kelam etmek bu şartlarda saçma.
Pekala ne olacak? Rusya hakikaten beklemediği bir direnişle mi karşılaştı?
Ortalıkta dolanan bilgi ve bilgilerin tamamına kuşkuyla yaklaşmak gerekiyor. O kadar teknoloji gelişti, hayatım boyunca bu kadar az bilgi hatta manzara servis edilen öbür bir silahlı çatışma görmedim. İmaj epeyce lakin bunlar daima ayrıntı. Herkes ruhsal savaşa uygun hareket ediyor. Ölen sivillerin manzarası fazlaca tesirli lakin savaşın gidişatına dair bir fikir vermiyor. Bakın daha birinci günlerde Kiyev’e paraşütçülerin indirildiği ileri sürüldü. Bunlar nerede? Kim görmüş, kim çekmiş? Yok. Fakat bu haberler önemli sanılan medya kuruluşları tarafınca yayıldı. Odessa’ya çıkarma yapıldığı… Nerede bu kuvvetler? Bu imgeler nerede? Lakin bunlar haber diye servis edildi. Bir öbür gariplik, Kiyev yakınlarındaki 64 kilometrelik Rus konvoyu. On gün oldu bundan kelam ediliyor. Biri tuttu 64 km dedi, herkes yeniden ediyor. Birinci evvel zırhlılardan oluşuyor dendi. Servis edilen manzaralarda araçlar birbirine yakın duruyorlar. Bir Rus tankı, ister T-72, ister T-80, top namlusuyla bir arada kabaca on metre. Bu hesapla konvoy zırhlı konvoyuysa 2500-3000 tank demektir. Natürel ki olamaz bu biçimde bir şey. aslına bakarsanız imajlar en çok 2-3 kilometrelik bir uzunluğu alıyor, tamamı yok. daha sonra lojistik dendi. Ancak 64 kilometre o denli kaldı. Bugün NATO Kiyev yakınlarında günlerdir sabit duran bir konvoyda hangi araçların olduğunu en ince bilgilerina kadar bilecek imkana sahip. NATO’yu geçtim, her taraftan istihbarat örgütlerinin uzantısı haline gelen batılı medya da bunu bilir. Lakin kesin olan bir şey var, Rusya Putin’in savaşın başlarında lisana getirdiği tezlerle kaybettiği meşruiyeti kazanmak için daha temkinli davranıyor, Ukrayna ise NATO tarafınca Rusya’yı yıpratma savaşına sürükleniyor.
Ukrayna’da bu biçimde bir savaş için imkan var mı?
Bir sefer coğrafya olarak Ukrayna İkinci Dünya Savaşı’nda partizan direnişinin en ağır olduğu bölgelerden bir tanesiydi. Ukrayna’da Nazilerle işbirliği yapan yaygın bir kesim bulunmasına karşın. Deney var ve coğrafya var… Geniş ormanlar, sazlıklar… Putin istediği kadar Ukrayna diye başka bir ulus yok desin, Ukrayna’da hatırı sayılır bir milliyetçi toplumsallık var ve bu güçlendi de. Batılı emperyalistlerden önemli takviye geliyor. Ukrayna’nın bölünmesi bir olasılıktır, idarenin değişmesi de… Lakin Rusya’nın bütün Ukrayna’yı denetimi fazlaca sıkıntı. Ülkenin Karadeniz’e çıkışını kapatıp, kendisine bağlı bölgelerin alanını genişletmesi de kolay elde edilecek bir amaç değil. Askeri açıdan kolay da, siyasi açıdan epey sıkıntı.
Az evvel Putin’in birinci açıklamalarının Rusya’nın meşruiyetini ortadan kaldırdığını söylemiş olduniz, bunu biraz açar mısınız?
“Ukrayna diye başka bir ülke yoktu, aslına bakarsan biz bir ulusuz” kelamı bir öteki ülkeye girmek için ortaya atılabilecek en tehlikeli tezdir. Ayrıyeten Putin daha savaş başlamadan evvel İkinci Dünya Savaşı sonunda ortaya çıkan sonları tanımadığını ima etmiş oldu. Son günlerde Rusya Dışişleri Bakanlığı buradaki tahribatı geri sarmak için epeyce gayret harcıyor fakat epeyce güç. Ayrıyeten Rusya epey büyük yatırımlarla yarattığı ve gerek Avrupa gerekse ABD kamuoyunu etkilemede hayli yol kateden medyasını büyük ölçüde yitirdi. RT ve Sputnik’in biroldukca ülkede yasaklanması Rusya’nın birkaç bin tankını yitirmesinden daha kıymetli.
Yaptırımlar Rusya’yı ne kadar tesirler? Bazıları Rusya’nın fazla etkilenmeyeceğini, hatta yaptırımların bumerang tesiri yaratarak batıyı vuracağını söylüyor.
Rusya’nın iktisadı ziyadesiyle kırılgan. Kırım’ın ilhakından daha sonra Rusya’nın ekonomik hacminde önemli bir daralma yaşandı. Bunu yalnızca yaptırımlara bağlamak yanlış şüphesiz. Fakat bugünkü yaptırımların Putin’in hem Rusya’daki sermaye etraflarıyla ilgisini tıpkı vakitte toplumsal dayanağını olumsuz etkileyeceği ortada. Öte yandan Avrupa’nın, bilhassa de Almanya’dan başlayarak kıtanın doğusunun Rusya’nın gücüne muhtaçlığını kısa müddette ortadan kaldırmak mümkün değil. Rusya satmak, Avrupa almak zorunda. Afrika’dan sıvılaştırılmış gazla telafi etmek kısa erimde, hatta uzun erimde pek gerçekçi değil. Ayrıyeten tedarikçilerden Cezayir bu doğrultudaki talepleri kabul etmedi. Rusya’nın da Avrupa’yı boş verip Çin’e satması da şu anda çabucak devreye girecek bir seçenek olarak görülmemeli. Son analizde bu yaptırımlar şüphesiz tesirli olacak, Rusya karşı atılımlar yapacak fakat sonuçta en büyük ziyanı Rusya bakılırsacek.
Son olarak Türkiye nasıl etkilenecek? Hükümetin tavrını nasıl kıymetlendirmek gerekiyor?
Bu soruya geçmedilk evvel sona sakladığım bir sıkıntıyı gündeme getirmek istiyorum. Ukraynalı faşistler yıllardır Kiyev ve başka yerlerde Rusya yanlılarını ya da Rus kökenlileri katlediyor. Ve asıl katliam Donbas’ta gerçekleşiyor. Bir defa sayıları karşılaştırmaya başlarsak, tuzağa düşeriz. Beşerler, büyük monopollerin, varlıklı sınıfların çıkarları uğruna ölmemeli. Lakin bugün Kiyev’de, Herson’da ya da öbür yerlerde ölen siviller için ağıt yakan emperyalist medya iki yüzlü ve yalancıdır. Dahası yeni göçmen dalgası sırasında “sarışın” olmayanlara dönük ırkçı tavır, emperyalizmin nasıl bir ahlaki çürüme ortasında olduğunun yeni bir delilidir. Zelinskiy denen NATO’cu, neo faşisti halk kahramanı yapma teşebbüsleri de sefilcedir. Sanatçılığını bilmiyorum, hiç izlemedim, izlemek de istemem fakat Zelinskiy’nin alnının açık olabileceği tek sıfat komedyenliktir, bunun bir aşağılayıcı bir sözcük olarak kullanılması kabul edilemez ancak onun haricinde karşımızda isimli ismince bir emperyalist casus durmaktadır.
“NATO’DAN ÇIKMASI İÇİN GAYRETİMİZİ AĞIRLAŞTIRMAK ZORUNDAYIZ”
Türkiye’ye gelince… Halkımız elektrik faturalarından daha sonra akaryakıta gelen artırımlarla boğulmuş durumda. Akaryakıt demek, her şeyin değerlenmesi demek. AKP “ne yapalım dünya karıştı” demeye başladı fakat bir noktadan daha sonra halk bunu kabullenmez ve iktidarı sorumlu fiyat. Öte yandan meskenlere şenlik muhalefetimiz AKP’yi gereğince NATO’cu olmamakla eleştiriyor. Erdoğan kuşkusuz NATO’da örtülü bir formda rol üstlenmeye çalışıyor lakin bunu ihtiyatla ve ekonomik-siyasal açıdan fazla riske girmeden yapmak istiyor. Demek ki muhalefet iktidarda olsa Türkiye daha da NATO’cu bir çizgi izlemeye kalkacaktı. Ülkeye bakın! Biz Türkiye’nin NATO’dan çıkması için çabamızı ağırlaştırmak zorundayız. Yabancı üsler kapatılmalı, Türkiye’nin hudut ötyesindeki askeri varlığı sonlandırılmalı. “Sınırların değişmezliği” bugün emperyalizmi durdurmak için ısrarla sahip çıkmamız gereken bir prensiptir.
Türkiye’nin dış siyasetinde epeyce kıymetli değişikliklerin yaşanmakta olduğu, Mısır’dan İsrail’e, Yunanistan’dan Suriye’ye bir dizi ülkeyle yeni bir devir açılmakta olduğu, Türkiye’nin kıymetinin süratle attığı tezlerini ise müsaade verirsen, gelecek haftaya saklayalım. Söyleyecek o kadar hayli şey var ki. Artık yalnızca adet olduğu sürece komünist şair Nâzım Hikmet’i ağzına alma cüreti gösteren İsrail Cumhurbaşkanı’na bir çift laf etmek istiyorum. Nâzım’ın şiirleri insanlığı, ezilenleri, personel sınıfını yüceltir; ancak birebir dizeler emperyalistler, militaristler, sömrürücüler ve de siyonistler için öldürücüdür. Rahat bırakın koca şairi!