Muhabir
New member
Darko MihalicDr Efraim Zuroff
Nazilerin Avrupa’da Yahudi nüfusunu yok etmek için Holokost’un başlatmasından bu yana 80yıldan fazla, bu toplu katliamın mimarlarından kimilerinin yargılandığı Nürnberg davalarının sona ermesinden bu yana 75 yıl geçti. Bu katliamda hissesi olup da hayatta kalan tüm hatalılar artık yaşlandı.
Pekala, uzun müddettir “Nazi avı” yapan Dr. Efraim Zuroff’u onların izini sürmeye devam ettiren neydi?
İsrail’deki konutundan BBC’ye konuşurken, “Bunca yıldır pişmanlık tabir eden ve kefaret isteyen hiç bir Nazi suçlusuna rastlamadım” diyor.
İsrail merkezli Simon Wiesenthal Merkezi’nin baş Nazi avcısı ve Kudüs ofisinin yöneticisi Dr Zuroff, Nazi suçlularının ileri yaşının hafifçeletici bir faktör olarak görülebileceği istikametindeki tabirler karşısında dehşete düştüğünü söylüyor.
Hâlâ kanundan kaçan birkaç yüz Nazi olduğunu varsayım eden Zuroff, onları adaletin karşısına çıkarmaya niyetli.
BİR GÜN KAPININ ÇALINMASI
Zuroff, “Bu gayret devam ettiği sürece, bu beşerler teorik olarak huzur ortasında uyuyamaz ve bir gün kapılarının çalınmayacağından asla emin olamazlar” diyor.
Ortadan geçen vaktin cürüm ögesini hafifçeletmediğini ve iğrenç kabahatlerin cezalandırılması için yaşlılığın mazeret olmadığını savunuyor.
Başarılı bir kovuşturmanın, mağdurlara ve ailelerine adalet sağladığını ve gelecekteki potansiyel failler için kuvvetli bir caydırıcı nazaranvi gördüğünü söylüyor.
Arka Waldinger, Simon Wiesenthal CenterHolokost’tan sağ kurutulan ve ‘Nazi avcısı’ olan Simon Wiesenthal (sağda) Dr. Zuroff (soldan ikinci) üzere biroldukça şahsa esin kaynağı oldu
Yasal zaferler
Son 40 yılda Dr. Zuroff, 20 ülkede yaşayan 3 binden çok kuşkulu Nazi suçlusunun izini sürmeye çalıştı, lakin bunların kimileri Zuroff onlara ulaşamadan öldü.
Yalnızca 40’a yakın dava fiilen yargılanma sürecine taşındı ve bunların yalnızca bir kısmı mahkum edildi. Lakin Zuroff, maddedeki bir değişiklikten dolayı epeyce optimist:
“Geçmişte, 12-13 yıldan fazla bir süre evvel, Almanya’da Nazileri kovuşturmak için bu kişinin makul bir kurbana karşı makul bir cürüm işlediğini ve motivasyonunun ırksal nefret olduğunu kanıtlamanız gerekiyordu.”
Bunun birden fazla durumda neredeyse imkansız olduğunu söylüyor. Lakin maddedeki değişiklikle bu gereklilik ortadan kalkmış:
“Bugün tek yapmanız gereken, bu kişinin gaz odaları olan yahut mevt oranı yüksek olan muhakkak bir mevt kampında hizmet ettiğini kanıtlamak. Dava başvurusu bu dokümanlarla yapılabilir.”
MOMENTUM KAYBETMEK
İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin akabinde biroldukça ülke Nazileri ve işbirlikçilerini tespit edip yargıladı.
Dr. Zuroff, “Nürnberg davaları buzdağının görünen kısmıydı” diyor ve ekliyor:
“Avrupa’nın her ülkesinde yüzlerce, hatta binlerce Holokost davası vardı. 1949’dan 1985’e kadar Batı Almanya’da 200 bin soruşturma, 120 bin iddianame düzenlenmiş, fakat 7.000’den az mahkumiyet verilmişti.”
Dr Efraim ZuroffDr. Zuroff, Arjantin’de “Son Talih Operasyonu” tanıtımını yapıyor. Nazi suçluları hakkında bilgi verenlere para mükafatı vaat edilmişti.
Nazileri adalete teslim etme konusundaki birinci coşkulu teşebbüsler 1960’lardan itibaren azaldı. Zuroff, yetkililerin bu mevzuya vakit ve kaynak ayırmamak için fazlaca açık niçinleri olduğunu söylüyor.
“90 yaşındaki bir Nazi’yi bir seri katille karşılaştırın. Rastgele bir olağan ülkede polis seri katili arar zira durdurulana kadar öldürmeye devam edeceklerdir. 90 yaşındaki bir Nazi’nin birini öldürme ihtimali nedir? Sıfır” diyor.
Yani Naziler adalete teslim edilecekse, bu güç işi Zuroff üzere Nazi avcılarının yapması gerekiyor ve bunun için vakte karşı bir yarış arasındaler.
Zuroff teşebbüslerini hızlandırarak, Nazi suçluları hakkında bilgi için 25 bin dolar ödül vaadiyle on yıl evvel “Son Baht Operasyonu”nu bir daha başlattı.
Getty Images2. Dünya Savaşı daha sonrasında Nürnberg Mahkemeleri: Göring, Hess, von Ribbentrop ve Keitel ön sırada
MUVAFFAKİYETLER
Dr. Zuroff’un bugüne kadarki en büyük başarısı, 1944’te günümüz Hırvatistan hudutları ortasında yer alan Jasenovac toplama kampına komuta eden ve hayatta kalan son bilinen toplama kampı kumandanı Dinko Sakiç’in mahkumiyetiydi.
Kampta 100 bine yakın insan öldürülmüştü. Zuroff’un çalışması kararı Sakiç, 4 Ekim 1998’de 20 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
Zuroff, sonucun akabinde mahkeme salonundan çıkarken, kendisine yaklaşıp teşekkür eden bir adamın “Siz olmasaydınız, bu deneme asla gerçekleşmeyecekti” söylemiş olduğini ve bu biçimde bu adamın kim olduğu hakkında hiç bir fikrinin olmadığını söylüyor.
Bu adam 1944’te kampta tutulan Karadağlı bir hekim olan Milo Boskoviç’in kardeşiydi.
Boskoviç, direniş faaliyetlerini cezalandırmayı amaçlayan Sakiç tarafınca rastgele kampa gönderilmişti.
Zuroff, “Milo Boskoviç, Sakiç’e asılmak istemediğini söylemişti. Sakiç tabancasını çıkarmış ve başından vurmuştu. Onu katletti” diyor:
“Boskoviç’in kardeşinin demokratik Hırvatistan’ın, Dinko Sakiç’i mahkemeye çıkaracağını asla hayal etmediğini size temin edebilirim; fakat bu oldu.”
Zuroff, Nazilerin işledikleri hatalara karşı pişmanlık duymama hali üzere Sakiç’in de pişmanlık göstermediğini söylüyor.
Getty ImagesDinko Sakiç (ortada) 20 yıl mahpus cezası aldığı belirtildiğında gülmüştü
AKSİLİKLER
Dr. Zuroff’un ısrarı birçok durumda işe yaramıyor.
Eski bir Macar subayı olan Sandor Kepiro’yu adalete teslim etmeye çalışmış ve yıllar süren ağır çalışmaların akabinde Kepiro 2011’de Budapeşte’de yargılanmıştı.
Zuroff, Kepiro’nun Ocak 1942’de 3 binden çok insanın öldürüldüğü Novi Sad katliamına karışan 15 Macar subayından biri olduğunu tez etti.
Kepiro ve başka subaylar 1944’te yetki verilmediği biçimde operasyon düzenleme hatasından yargılanıp mahkum edilmişlerdi lakin haklarında rastgele bir süreç yapılmamıştı.
Zuroff, savlarını kanıtlamak için bu duruşmanın tutanaklarına güvendi, lakin mahkeme bunu ispat olarak kabul edemeyeceğini söylemiş oldu.
Zuroff bu dava için beş yıl çalışmış ve hatta hayatta kalanlarla buluşmak için Novi Sad’a gitmişti. Aldığı sonuç acı vericiydi.
“Ertesi gün İsrail’e dönmeyi beklerken ağlamaya başladım… Fakat kurbanları, hayatta kalanları düşünüyorum. Onların yaşadıkları benim başıma gelenlerden çok daha kötüydü” diyor.
Dr Efraim ZuroffEfraim Zuroff, Litvanya’da Holokost’un birinci kurbanları içinde yer alan haham büyük amcasının ismini almış
ŞAHSÎ MOTİVASYON
Dr. Zuroff oradaki Musevilere ne olduğunu araştırmak için Litvanya’ya gittiğinde, genel bir trajedi ve onun kendi hayatındaki yakın ilişkisiyle yüzleşmek zorunda kaldı.
Zuroff’a, Litvanya’da haham olan büyük bir amcasının akabinde Efraim ismi verilmişti. Bu akrabası, Holokost’un birinci kurbanlarından bir tanesiydi.
Amcasının kaldığı daireye gittikten daha sonra, Litvanya’da 35 ve Belarus’ta beş farklı toplu katliam bölgesini ziyaret etmişti:
“Her gün iki ya da üç toplu mezara gittik ve ölen kurbanlar için dua ettim. Bir vakit içinder yüzlerce, hatta kimi vakit binlerce ölüyle dolu olan büyük bir toplu mezarın kıyısında durduğumun farkındaydım.
“Büyük amcamın onlardan biri olduğunu biliyordum. Çok ağır bir duygusal tecrübeydi.”
Dr Efraim ZuroffDr Zuroff, Litvanya’da bir toplu mezarın önünde
Litvanya’da yaşayan 220 bin Yahudi’den 212 bininin Nazi işgali sırasında öldürüldüğünü söylüyor:
“Büyük amcam Haham Efraim Zar, 13 Temmuz 1941’de Vilnius’ta sakallı Musevileri arayan bir küme Litvanyalı tarafınca kanunsuz bir biçimde yakalandı. Lukoshkis Hapishanesi’ne gdolayıldü ve ya orada ya da 70 bin Yahudi’nin öldürüldüğü Ponar toplu katliam yerinde öldürüldü.”
Zuroff, “Katilleri bulamadım” diye yakınıyor.
GELECEK
Taş ocakları üzere, Nazi avcıları da yaşlanıyor.
Zuroff artık 73 yaşında ve 15 torunu var. Torunları yetişkinliğe erişmedilk evvel kalan Nazilerin muhtemelen ölüp gideceklerini biliyor.
Dr Efraim Zuroff
Çalışmalarının Holokost’un anısını canlı tutmaya yardımcı olmasından gurur duyuyor ve Nazi avcılarının kullandığı biçimlerin insanlığa karşı cürüm işleyen başka bireyleri adalete teslim etmek için kullanılabileceğine inanıyor.
Fakat bugüne kadar yaşadığı tecrübe, mevcut isimli çerçevelerin, soykırım mağdurlarına adalet sağlama kapasitesinden kuşku duymasına niye oluyor ve 1994’te soykırımdan daha sonra uzman tavsiyesi vermeye gittiği Ruanda meselai veriyor.
Hapishanede 140 bin kuşkulu olduğunu, lakin onları yargılamanın lojistiğinin epeyce sıkıntı olduğunu söylüyor:
“Ruanda’da yargıçların birçok soykırım sırasında öldürüldü, mahkeme salonlarının birden fazla yok edildi. Birinci dünya ülkesi bile bu biçimde bir suça tam adalet sağlayamazdı – bu imkansız.”
Soykırım faillerini yargılamanın getirdiği türel, lojistik ve siyasi meselelere tahlil bulmanın büyük bir zorluk olduğunu biliyor, fakat pes etmeye hazır değil:
“Bunu kolay bir iş olduğunu düşündüğüm için seçmedim” diyor. “Öldürülen insanlara karşı bir sorumluluk ve yükümlülük hissiyle seçtim.”
Nazilerin Avrupa’da Yahudi nüfusunu yok etmek için Holokost’un başlatmasından bu yana 80yıldan fazla, bu toplu katliamın mimarlarından kimilerinin yargılandığı Nürnberg davalarının sona ermesinden bu yana 75 yıl geçti. Bu katliamda hissesi olup da hayatta kalan tüm hatalılar artık yaşlandı.
Pekala, uzun müddettir “Nazi avı” yapan Dr. Efraim Zuroff’u onların izini sürmeye devam ettiren neydi?
İsrail’deki konutundan BBC’ye konuşurken, “Bunca yıldır pişmanlık tabir eden ve kefaret isteyen hiç bir Nazi suçlusuna rastlamadım” diyor.
İsrail merkezli Simon Wiesenthal Merkezi’nin baş Nazi avcısı ve Kudüs ofisinin yöneticisi Dr Zuroff, Nazi suçlularının ileri yaşının hafifçeletici bir faktör olarak görülebileceği istikametindeki tabirler karşısında dehşete düştüğünü söylüyor.
Hâlâ kanundan kaçan birkaç yüz Nazi olduğunu varsayım eden Zuroff, onları adaletin karşısına çıkarmaya niyetli.
BİR GÜN KAPININ ÇALINMASI
Zuroff, “Bu gayret devam ettiği sürece, bu beşerler teorik olarak huzur ortasında uyuyamaz ve bir gün kapılarının çalınmayacağından asla emin olamazlar” diyor.
Ortadan geçen vaktin cürüm ögesini hafifçeletmediğini ve iğrenç kabahatlerin cezalandırılması için yaşlılığın mazeret olmadığını savunuyor.
Başarılı bir kovuşturmanın, mağdurlara ve ailelerine adalet sağladığını ve gelecekteki potansiyel failler için kuvvetli bir caydırıcı nazaranvi gördüğünü söylüyor.
Arka Waldinger, Simon Wiesenthal CenterHolokost’tan sağ kurutulan ve ‘Nazi avcısı’ olan Simon Wiesenthal (sağda) Dr. Zuroff (soldan ikinci) üzere biroldukça şahsa esin kaynağı oldu
Yasal zaferler
Son 40 yılda Dr. Zuroff, 20 ülkede yaşayan 3 binden çok kuşkulu Nazi suçlusunun izini sürmeye çalıştı, lakin bunların kimileri Zuroff onlara ulaşamadan öldü.
Yalnızca 40’a yakın dava fiilen yargılanma sürecine taşındı ve bunların yalnızca bir kısmı mahkum edildi. Lakin Zuroff, maddedeki bir değişiklikten dolayı epeyce optimist:
“Geçmişte, 12-13 yıldan fazla bir süre evvel, Almanya’da Nazileri kovuşturmak için bu kişinin makul bir kurbana karşı makul bir cürüm işlediğini ve motivasyonunun ırksal nefret olduğunu kanıtlamanız gerekiyordu.”
Bunun birden fazla durumda neredeyse imkansız olduğunu söylüyor. Lakin maddedeki değişiklikle bu gereklilik ortadan kalkmış:
“Bugün tek yapmanız gereken, bu kişinin gaz odaları olan yahut mevt oranı yüksek olan muhakkak bir mevt kampında hizmet ettiğini kanıtlamak. Dava başvurusu bu dokümanlarla yapılabilir.”
MOMENTUM KAYBETMEK
İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin akabinde biroldukça ülke Nazileri ve işbirlikçilerini tespit edip yargıladı.
Dr. Zuroff, “Nürnberg davaları buzdağının görünen kısmıydı” diyor ve ekliyor:
“Avrupa’nın her ülkesinde yüzlerce, hatta binlerce Holokost davası vardı. 1949’dan 1985’e kadar Batı Almanya’da 200 bin soruşturma, 120 bin iddianame düzenlenmiş, fakat 7.000’den az mahkumiyet verilmişti.”
Dr Efraim ZuroffDr. Zuroff, Arjantin’de “Son Talih Operasyonu” tanıtımını yapıyor. Nazi suçluları hakkında bilgi verenlere para mükafatı vaat edilmişti.
Nazileri adalete teslim etme konusundaki birinci coşkulu teşebbüsler 1960’lardan itibaren azaldı. Zuroff, yetkililerin bu mevzuya vakit ve kaynak ayırmamak için fazlaca açık niçinleri olduğunu söylüyor.
“90 yaşındaki bir Nazi’yi bir seri katille karşılaştırın. Rastgele bir olağan ülkede polis seri katili arar zira durdurulana kadar öldürmeye devam edeceklerdir. 90 yaşındaki bir Nazi’nin birini öldürme ihtimali nedir? Sıfır” diyor.
Yani Naziler adalete teslim edilecekse, bu güç işi Zuroff üzere Nazi avcılarının yapması gerekiyor ve bunun için vakte karşı bir yarış arasındaler.
Zuroff teşebbüslerini hızlandırarak, Nazi suçluları hakkında bilgi için 25 bin dolar ödül vaadiyle on yıl evvel “Son Baht Operasyonu”nu bir daha başlattı.
Getty Images2. Dünya Savaşı daha sonrasında Nürnberg Mahkemeleri: Göring, Hess, von Ribbentrop ve Keitel ön sırada
MUVAFFAKİYETLER
Dr. Zuroff’un bugüne kadarki en büyük başarısı, 1944’te günümüz Hırvatistan hudutları ortasında yer alan Jasenovac toplama kampına komuta eden ve hayatta kalan son bilinen toplama kampı kumandanı Dinko Sakiç’in mahkumiyetiydi.
Kampta 100 bine yakın insan öldürülmüştü. Zuroff’un çalışması kararı Sakiç, 4 Ekim 1998’de 20 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
Zuroff, sonucun akabinde mahkeme salonundan çıkarken, kendisine yaklaşıp teşekkür eden bir adamın “Siz olmasaydınız, bu deneme asla gerçekleşmeyecekti” söylemiş olduğini ve bu biçimde bu adamın kim olduğu hakkında hiç bir fikrinin olmadığını söylüyor.
Bu adam 1944’te kampta tutulan Karadağlı bir hekim olan Milo Boskoviç’in kardeşiydi.
Boskoviç, direniş faaliyetlerini cezalandırmayı amaçlayan Sakiç tarafınca rastgele kampa gönderilmişti.
Zuroff, “Milo Boskoviç, Sakiç’e asılmak istemediğini söylemişti. Sakiç tabancasını çıkarmış ve başından vurmuştu. Onu katletti” diyor:
“Boskoviç’in kardeşinin demokratik Hırvatistan’ın, Dinko Sakiç’i mahkemeye çıkaracağını asla hayal etmediğini size temin edebilirim; fakat bu oldu.”
Zuroff, Nazilerin işledikleri hatalara karşı pişmanlık duymama hali üzere Sakiç’in de pişmanlık göstermediğini söylüyor.
Getty ImagesDinko Sakiç (ortada) 20 yıl mahpus cezası aldığı belirtildiğında gülmüştü
AKSİLİKLER
Dr. Zuroff’un ısrarı birçok durumda işe yaramıyor.
Eski bir Macar subayı olan Sandor Kepiro’yu adalete teslim etmeye çalışmış ve yıllar süren ağır çalışmaların akabinde Kepiro 2011’de Budapeşte’de yargılanmıştı.
Zuroff, Kepiro’nun Ocak 1942’de 3 binden çok insanın öldürüldüğü Novi Sad katliamına karışan 15 Macar subayından biri olduğunu tez etti.
Kepiro ve başka subaylar 1944’te yetki verilmediği biçimde operasyon düzenleme hatasından yargılanıp mahkum edilmişlerdi lakin haklarında rastgele bir süreç yapılmamıştı.
Zuroff, savlarını kanıtlamak için bu duruşmanın tutanaklarına güvendi, lakin mahkeme bunu ispat olarak kabul edemeyeceğini söylemiş oldu.
Zuroff bu dava için beş yıl çalışmış ve hatta hayatta kalanlarla buluşmak için Novi Sad’a gitmişti. Aldığı sonuç acı vericiydi.
“Ertesi gün İsrail’e dönmeyi beklerken ağlamaya başladım… Fakat kurbanları, hayatta kalanları düşünüyorum. Onların yaşadıkları benim başıma gelenlerden çok daha kötüydü” diyor.
Dr Efraim ZuroffEfraim Zuroff, Litvanya’da Holokost’un birinci kurbanları içinde yer alan haham büyük amcasının ismini almış
ŞAHSÎ MOTİVASYON
Dr. Zuroff oradaki Musevilere ne olduğunu araştırmak için Litvanya’ya gittiğinde, genel bir trajedi ve onun kendi hayatındaki yakın ilişkisiyle yüzleşmek zorunda kaldı.
Zuroff’a, Litvanya’da haham olan büyük bir amcasının akabinde Efraim ismi verilmişti. Bu akrabası, Holokost’un birinci kurbanlarından bir tanesiydi.
Amcasının kaldığı daireye gittikten daha sonra, Litvanya’da 35 ve Belarus’ta beş farklı toplu katliam bölgesini ziyaret etmişti:
“Her gün iki ya da üç toplu mezara gittik ve ölen kurbanlar için dua ettim. Bir vakit içinder yüzlerce, hatta kimi vakit binlerce ölüyle dolu olan büyük bir toplu mezarın kıyısında durduğumun farkındaydım.
“Büyük amcamın onlardan biri olduğunu biliyordum. Çok ağır bir duygusal tecrübeydi.”
Dr Efraim ZuroffDr Zuroff, Litvanya’da bir toplu mezarın önünde
Litvanya’da yaşayan 220 bin Yahudi’den 212 bininin Nazi işgali sırasında öldürüldüğünü söylüyor:
“Büyük amcam Haham Efraim Zar, 13 Temmuz 1941’de Vilnius’ta sakallı Musevileri arayan bir küme Litvanyalı tarafınca kanunsuz bir biçimde yakalandı. Lukoshkis Hapishanesi’ne gdolayıldü ve ya orada ya da 70 bin Yahudi’nin öldürüldüğü Ponar toplu katliam yerinde öldürüldü.”
Zuroff, “Katilleri bulamadım” diye yakınıyor.
GELECEK
Taş ocakları üzere, Nazi avcıları da yaşlanıyor.
Zuroff artık 73 yaşında ve 15 torunu var. Torunları yetişkinliğe erişmedilk evvel kalan Nazilerin muhtemelen ölüp gideceklerini biliyor.
Dr Efraim Zuroff
Çalışmalarının Holokost’un anısını canlı tutmaya yardımcı olmasından gurur duyuyor ve Nazi avcılarının kullandığı biçimlerin insanlığa karşı cürüm işleyen başka bireyleri adalete teslim etmek için kullanılabileceğine inanıyor.
Fakat bugüne kadar yaşadığı tecrübe, mevcut isimli çerçevelerin, soykırım mağdurlarına adalet sağlama kapasitesinden kuşku duymasına niye oluyor ve 1994’te soykırımdan daha sonra uzman tavsiyesi vermeye gittiği Ruanda meselai veriyor.
Hapishanede 140 bin kuşkulu olduğunu, lakin onları yargılamanın lojistiğinin epeyce sıkıntı olduğunu söylüyor:
“Ruanda’da yargıçların birçok soykırım sırasında öldürüldü, mahkeme salonlarının birden fazla yok edildi. Birinci dünya ülkesi bile bu biçimde bir suça tam adalet sağlayamazdı – bu imkansız.”
Soykırım faillerini yargılamanın getirdiği türel, lojistik ve siyasi meselelere tahlil bulmanın büyük bir zorluk olduğunu biliyor, fakat pes etmeye hazır değil:
“Bunu kolay bir iş olduğunu düşündüğüm için seçmedim” diyor. “Öldürülen insanlara karşı bir sorumluluk ve yükümlülük hissiyle seçtim.”