Muhabir
New member
Türkiye’nin, Afganistan’da ABD-NATO çekilmesinin akabinde Kâbil Havaalanı’nın güvenliğini üstlenme teklifine yönelik tartışmalar sürüyor. Alanda Taliban ve IŞİD ateşi dinmezken Türkiye’nin bu biçimde bir konuşlanmayı üstlenmesi halinde karşı karşıya kalacağı risklere ait ikazlar dikkat çekiyor. 2003-2006 yılları içinde NATO Afganistan Kıdemli Sivil Temsilcisi olarak nazaranv yapan, eski Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin, Türkiye’nin gerekli şartların yerine getirilmesi halinde Afganistan’ı yalnız bırakmaması gerektiği görüşünde. Bu şartların başında ise Afganistan’da gerek Kâbil idaresi gerekse Taliban’ın Türkiye’nin teklifini kabul ettiklerini ilan etmeleri geliyor. “Taliban’ın onayı olmadığı vakit Türk askerinin havaalanının sorumluluğunu alması güvenlik bakımından risklidir” vurgusu yapıyor. Ankara’nın teklifine Pakistan’ı da katması konusuna ise çekinceli. Afganistan’da Pakistan’a yönelik güvensizlik iklimine işaret ediyor.
– Afganistan’da saha karışık, kaos ortamı sürüyor. Türkiye’nin bu şartlarda Kâbil Havaalanı’nın güvenliğini üstlenme teklifini nasıl değerlendiriyorsunuz?
ÇETİN – ABD ile Taliban içinde Şubat 2020’de Doha’da muahede yapıldı. Buna nazaran, 1 Mayıs 2021 prestijiyle tüm yabancı güçler Afganistan’dan çekilmiş olacaktı. sonrasındasında ABD, bunu 11 Eylül’e çekti. Muahedenin başka bir hususuna bakılırsa, yabancı güçlerin çekilmesi daha sonrasında geçiş hükümeti kurulacaktı. İstanbul toplantısı yapılamadığı için bu gerçekleşmedi. Bu geçiş hükümetinde Kâbil hükümetiyle birlikte Taliban da yer alacaktı. Bu sürecin pek güç geçmesi bekleniyor. Zira Taliban, şu anki Cumhurbaşkanı Eşref Gani’yi kabul etmiyor. Taliban, ABD güçleriyle bir arada tüm NATO güçlerinin de Afganistan’dan çekilmesini istemekte. Buna Türk silahlı gücü de dahil. Bu hususta yapılan görüşmelerden şu ana kadar bir sonuç çıkmadı. Altı yıldır NATO bakılırsavi çerçevesinde havaalanının işletmesi ve güvenliği Türkiye tarafınca sağlanmakta. bu biçimde Türkiye tekrar bakılırsav alacaksa, Taliban’ın ve Kâbil hükümetinin ortak onayıyla bunun olması gerekir.
Şu anda ülkede karışıklık sürüyor. Taliban önemli biçimde fiziki olarak alana hâkim gözüküyor. Taliban’ın onayı olmadığı vakit Türk askerinin havaalanının sorumluluğunu alması güvenlik bakımından risklidir. Taliban atakları olabilir. Fakat unutulmamalı ki Türkiye -Afganistan içinde Atatürk devrinden başlayan her alanda değerli bağlantılar var. Afganistan genelinde, Türkiye’ye, TSK’ye sıcak bakılmakta ve hürmet duyulmaktadır. Şu anki havaalanı konuşlanma faaliyeti NATO şemsiyesi altında. Bundan daha sonraki devirde, NATO da tümüyle çekilmiş olacağına göre, bunun için Afgan hükümetinin ve Taliban’ın onayı kilit kıymet haline geliyor. Şayet onay alınır, şartlar sağlanırsa Türkiye’nin Afganistan’da bu vazifesi yapması, Afganistan’ı yalnız bırakmaması gerektiği görüşündeyim. Bu durumda da Türkiye’nin, memleketler arası manada, ülke, kurum, kuruluşlardan lojistik, finansman ve öteki dayanaklar alması da gerekecektir.
– Doha’daki, ABD’nin de yer aldığı Kâbil-Taliban görüşmelerinde varılan ateşkesin alana yansımadığını görüyoruz. Diyelim Taliban, Türkiye’ye evet dedi. Lakin ortasında farklı fraksiyonlar barındıran köktendinci Taliban’a güvenmek ne kadar gerçek?
Taliban’ın iki kanadı var. Sivil ve askeri kanat. Sivil kanat uzlaşmadan yana. Doha’daki görüşmelerde onlar var aslına bakarsanız. Fakat askeri kanada gelirsek, Hakkani yapısı da faal. Bunlar Pakistan tarafında, Peşaver’de daha ağırlar. Lakin, şayet Taliban ortasında Türkiye’ye onay istikametinde bir karar verilirse buna karşın ortasındaki kümelerin Türkiye aykırısı bir adım atacaklarını sanmıyorum.
Eski Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin
‘AFGANİSTAN’SIZ AFGANİSTAN’I KONUŞMAK’
Türkiye geçmişten itibaren Afganistan siyasetinde istikrarlı, halkına saygılı bir tavır izlemiştir. Lakin askeri risk her vakit vardır. Lakin dediğim üzere Afganistan’daki gerekli tüm taraflardan onay olursa bu risk düşer. Bakın biz Afganistan’a muharip güç olarak hiç gitmedik. Artık de gidersek şayet, bir daha muharip güç olmaz. İnsani, yumuşak güç olarak gitti Türkiye Afganistan’a. Türkiye geçmişte olduğu üzere Afgan güvenlik güçlerinin eğitimine de dayanak vermelidir.
– Pekala Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, havaalanında güvenliğin üstlenilmesi konusunda Pakistan ve Macaristan ile bir arada olunabileceği tarafındaki açıklamasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Brüksel’deki son NATO doruğunda ve daha sonrasında, Afganistan olmadan- Afganistan durumu açıklığa kavuşmadan havaaalanı hakkında beyanatlar verildi. Bir manada Afganistan’sız Afganistan konuşuldu. Pakistan-Macaristan beyanatları konusunda ise umarım burada yanlış bir yorumlama vardır, o manada söylenmemiştir.
Pakistan’la birlikte havaalanının işletmesine iştirak konusunun, Afganistan’da sivil yönetimce kabul edilmesi imkânsız üzere bir şey. Zira Afganistan halkının büyük kısmı, idaresi yıllardır Pakistan kaynaklı Taliban’la savaşıldığı kanısında. Gerçekten Taliban’ın daha radikal ögelerinin hala Pakistan’da Peşaver’de oldukları da bilinmektedir. elbette bölgede barış, istikrar için Pakistan’ın siyasi dayanağı son derece değerlidir ve olması gerekir. Fakat birlikte havaalanı üzere bir konuşlanmaya girişilmesi yanlış olacağı üzere, bunun Afganistan’da genel kabul görmesi de pek muhtemel değil.
– Kimi yorumda ABD-NATO’nun Afganistan’dan çıkışının akabinde ülkede merkezi idarenin güçsüzleşeceği, kesimli bir yapının ortaya çıkacağı savunuluyor. Sizce bu mümkün mı?
Bunun olacağını sanmıyorum. Zira bunun olması demek Peştun bölgesinin etkilenmesi demek. Bu, Pakistan’ı da tesirler. Hududun Afganistan tarafında yaklaşık 13 milyon Peştun, Pakistan tarafında 27-28 milyon Peştun var. Aslında “Peştunistan” görüşleri geçmişten bu yana birtakım çevrelerce dillendirilir. Fakat kendisini de etkileyeceği için buna Pakistan’ın onay vereceğini sanmıyorum. Bir de Afganistan’ın bir özelliği var, farklı etnik yapılar, tek Afganistan ortasında olmak istiyor. Özbekler Özbekistan düşünmüyor, Tükmenler Türkmenistan düşünmüyor, Tacikler de o denli. Afganistan’da yüzde 12 ötüründa Türkmen ve Özbek soydaşlarımız bulunduğunu da unutmayalım.
‘YENİ TEZKERE GEREK’
– Pakistanlı kimi yetkililer geçenlerde Afganistan’daki gelişmelere yönelik korkularını lisana getirirken muhtemel göç dalgası halinde sonlarını açmayacağını söylemiş oldu, insani kriz konusu da dert yaratıyor…
Pakistan’da 4 milyon Afgan mülteci vardı, onların bir kısmı döndü. Yeni bir göç dalgasına müsaade vermeyeceğini söylemesi olağan lakin başka yandan bunun denetimini yapmak da epeyce sıkıntı. İki ülke içinde uzun hudut var. Dağlık bölge engebeli. Kabile ve aşiretler de var. Bunların kimileri da ortak, yani bir kısmı Afganistan’da öteki kısmı Pakistan’dadır. O bakımdan denetimi epeyce güç.
– Kâbil Havaalanı’na yönelik bakılırsavlendirme halinde muhalefet bunun için TBMM’den yeni tezkere onayının gerektiği görüşünde. Sizin niyetiniz nedir?
Evet yeni bir tezkere gerekir. Zira artık gelinen nokta NATO vazifesi çerçevesinde değil, yeni bir durum ortada bulunmaktadır.
‘BEDEL YENİDEN AFGAN BAYANA ÖDETİLMEMELİ’
Taliban’ın bir daha idareye gelme muhtemelliğine ait tasalar yüksek, bilhassa bayan, kız çocuklarının hakları konusunda…
– Gelişmelere baktığımızda 20 yıl daha sonra güvenlik açısından Afganistan’da bir daha 2001 yılına dönmüş olduk. Taliban’ın idarede olduğu, 11 Eylül hücumlarının gerçekleştiği, Afganistan’a müdahale sonucunın alındığı senelera… Afganistan hala dünyanın en fakir ülkelerinden biri. Bilhassa bayan hakları bakımından. Taliban devrinde en büyük acıları Afgan bayanı hayatıştır. bir daha yapılacak olan düzenlemelerde ve idarede, bedel bir daha Afgan hanımına ödetilmemelidir.
– Afganistan’da saha karışık, kaos ortamı sürüyor. Türkiye’nin bu şartlarda Kâbil Havaalanı’nın güvenliğini üstlenme teklifini nasıl değerlendiriyorsunuz?
ÇETİN – ABD ile Taliban içinde Şubat 2020’de Doha’da muahede yapıldı. Buna nazaran, 1 Mayıs 2021 prestijiyle tüm yabancı güçler Afganistan’dan çekilmiş olacaktı. sonrasındasında ABD, bunu 11 Eylül’e çekti. Muahedenin başka bir hususuna bakılırsa, yabancı güçlerin çekilmesi daha sonrasında geçiş hükümeti kurulacaktı. İstanbul toplantısı yapılamadığı için bu gerçekleşmedi. Bu geçiş hükümetinde Kâbil hükümetiyle birlikte Taliban da yer alacaktı. Bu sürecin pek güç geçmesi bekleniyor. Zira Taliban, şu anki Cumhurbaşkanı Eşref Gani’yi kabul etmiyor. Taliban, ABD güçleriyle bir arada tüm NATO güçlerinin de Afganistan’dan çekilmesini istemekte. Buna Türk silahlı gücü de dahil. Bu hususta yapılan görüşmelerden şu ana kadar bir sonuç çıkmadı. Altı yıldır NATO bakılırsavi çerçevesinde havaalanının işletmesi ve güvenliği Türkiye tarafınca sağlanmakta. bu biçimde Türkiye tekrar bakılırsav alacaksa, Taliban’ın ve Kâbil hükümetinin ortak onayıyla bunun olması gerekir.
Şu anda ülkede karışıklık sürüyor. Taliban önemli biçimde fiziki olarak alana hâkim gözüküyor. Taliban’ın onayı olmadığı vakit Türk askerinin havaalanının sorumluluğunu alması güvenlik bakımından risklidir. Taliban atakları olabilir. Fakat unutulmamalı ki Türkiye -Afganistan içinde Atatürk devrinden başlayan her alanda değerli bağlantılar var. Afganistan genelinde, Türkiye’ye, TSK’ye sıcak bakılmakta ve hürmet duyulmaktadır. Şu anki havaalanı konuşlanma faaliyeti NATO şemsiyesi altında. Bundan daha sonraki devirde, NATO da tümüyle çekilmiş olacağına göre, bunun için Afgan hükümetinin ve Taliban’ın onayı kilit kıymet haline geliyor. Şayet onay alınır, şartlar sağlanırsa Türkiye’nin Afganistan’da bu vazifesi yapması, Afganistan’ı yalnız bırakmaması gerektiği görüşündeyim. Bu durumda da Türkiye’nin, memleketler arası manada, ülke, kurum, kuruluşlardan lojistik, finansman ve öteki dayanaklar alması da gerekecektir.
– Doha’daki, ABD’nin de yer aldığı Kâbil-Taliban görüşmelerinde varılan ateşkesin alana yansımadığını görüyoruz. Diyelim Taliban, Türkiye’ye evet dedi. Lakin ortasında farklı fraksiyonlar barındıran köktendinci Taliban’a güvenmek ne kadar gerçek?
Taliban’ın iki kanadı var. Sivil ve askeri kanat. Sivil kanat uzlaşmadan yana. Doha’daki görüşmelerde onlar var aslına bakarsanız. Fakat askeri kanada gelirsek, Hakkani yapısı da faal. Bunlar Pakistan tarafında, Peşaver’de daha ağırlar. Lakin, şayet Taliban ortasında Türkiye’ye onay istikametinde bir karar verilirse buna karşın ortasındaki kümelerin Türkiye aykırısı bir adım atacaklarını sanmıyorum.
Eski Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin
‘AFGANİSTAN’SIZ AFGANİSTAN’I KONUŞMAK’
Türkiye geçmişten itibaren Afganistan siyasetinde istikrarlı, halkına saygılı bir tavır izlemiştir. Lakin askeri risk her vakit vardır. Lakin dediğim üzere Afganistan’daki gerekli tüm taraflardan onay olursa bu risk düşer. Bakın biz Afganistan’a muharip güç olarak hiç gitmedik. Artık de gidersek şayet, bir daha muharip güç olmaz. İnsani, yumuşak güç olarak gitti Türkiye Afganistan’a. Türkiye geçmişte olduğu üzere Afgan güvenlik güçlerinin eğitimine de dayanak vermelidir.
– Pekala Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, havaalanında güvenliğin üstlenilmesi konusunda Pakistan ve Macaristan ile bir arada olunabileceği tarafındaki açıklamasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Brüksel’deki son NATO doruğunda ve daha sonrasında, Afganistan olmadan- Afganistan durumu açıklığa kavuşmadan havaaalanı hakkında beyanatlar verildi. Bir manada Afganistan’sız Afganistan konuşuldu. Pakistan-Macaristan beyanatları konusunda ise umarım burada yanlış bir yorumlama vardır, o manada söylenmemiştir.
Pakistan’la birlikte havaalanının işletmesine iştirak konusunun, Afganistan’da sivil yönetimce kabul edilmesi imkânsız üzere bir şey. Zira Afganistan halkının büyük kısmı, idaresi yıllardır Pakistan kaynaklı Taliban’la savaşıldığı kanısında. Gerçekten Taliban’ın daha radikal ögelerinin hala Pakistan’da Peşaver’de oldukları da bilinmektedir. elbette bölgede barış, istikrar için Pakistan’ın siyasi dayanağı son derece değerlidir ve olması gerekir. Fakat birlikte havaalanı üzere bir konuşlanmaya girişilmesi yanlış olacağı üzere, bunun Afganistan’da genel kabul görmesi de pek muhtemel değil.
– Kimi yorumda ABD-NATO’nun Afganistan’dan çıkışının akabinde ülkede merkezi idarenin güçsüzleşeceği, kesimli bir yapının ortaya çıkacağı savunuluyor. Sizce bu mümkün mı?
Bunun olacağını sanmıyorum. Zira bunun olması demek Peştun bölgesinin etkilenmesi demek. Bu, Pakistan’ı da tesirler. Hududun Afganistan tarafında yaklaşık 13 milyon Peştun, Pakistan tarafında 27-28 milyon Peştun var. Aslında “Peştunistan” görüşleri geçmişten bu yana birtakım çevrelerce dillendirilir. Fakat kendisini de etkileyeceği için buna Pakistan’ın onay vereceğini sanmıyorum. Bir de Afganistan’ın bir özelliği var, farklı etnik yapılar, tek Afganistan ortasında olmak istiyor. Özbekler Özbekistan düşünmüyor, Tükmenler Türkmenistan düşünmüyor, Tacikler de o denli. Afganistan’da yüzde 12 ötüründa Türkmen ve Özbek soydaşlarımız bulunduğunu da unutmayalım.
‘YENİ TEZKERE GEREK’
– Pakistanlı kimi yetkililer geçenlerde Afganistan’daki gelişmelere yönelik korkularını lisana getirirken muhtemel göç dalgası halinde sonlarını açmayacağını söylemiş oldu, insani kriz konusu da dert yaratıyor…
Pakistan’da 4 milyon Afgan mülteci vardı, onların bir kısmı döndü. Yeni bir göç dalgasına müsaade vermeyeceğini söylemesi olağan lakin başka yandan bunun denetimini yapmak da epeyce sıkıntı. İki ülke içinde uzun hudut var. Dağlık bölge engebeli. Kabile ve aşiretler de var. Bunların kimileri da ortak, yani bir kısmı Afganistan’da öteki kısmı Pakistan’dadır. O bakımdan denetimi epeyce güç.
– Kâbil Havaalanı’na yönelik bakılırsavlendirme halinde muhalefet bunun için TBMM’den yeni tezkere onayının gerektiği görüşünde. Sizin niyetiniz nedir?
Evet yeni bir tezkere gerekir. Zira artık gelinen nokta NATO vazifesi çerçevesinde değil, yeni bir durum ortada bulunmaktadır.
‘BEDEL YENİDEN AFGAN BAYANA ÖDETİLMEMELİ’
Taliban’ın bir daha idareye gelme muhtemelliğine ait tasalar yüksek, bilhassa bayan, kız çocuklarının hakları konusunda…
– Gelişmelere baktığımızda 20 yıl daha sonra güvenlik açısından Afganistan’da bir daha 2001 yılına dönmüş olduk. Taliban’ın idarede olduğu, 11 Eylül hücumlarının gerçekleştiği, Afganistan’a müdahale sonucunın alındığı senelera… Afganistan hala dünyanın en fakir ülkelerinden biri. Bilhassa bayan hakları bakımından. Taliban devrinde en büyük acıları Afgan bayanı hayatıştır. bir daha yapılacak olan düzenlemelerde ve idarede, bedel bir daha Afgan hanımına ödetilmemelidir.