Muhabir
New member
BBC
Belarus, Avrupa Birliği’nin (AB) yaptırımlarına karşı intikam almak için göçmenlere turist vizesi vererek ülkeye almak; oradan da yasa dışı biçimde hududu geçmelerine yardımcı olmakla suçlanıyor. BBC, evvel Suriye’den Irak’a geçen, oradan da yola çıkarak Belarus üzerinden Almanya’ya giden bir kümenin seyahatini izledi.
BBC
Cep telefonu kamerası sağa ve sola dönüyor fakat kimse kıpırdamıyor. Yorulmuş yolcular ağaçların içinde bitkin biçimde yatıyor.
Cemil başını ellerinin ortasına almış; eşi Roşin de ona yaslanmış. Öbürleri neredeyse meyyit üzere görünüyor.
Öğlenden daha sonra güneşin son ışıkları ağaçların içinden ormana giriyor, uzun ağaçlar dar ve doğal bir hapishane oluşturuyor. Yolcular, sabah 4’ten beri yürüyor.
Güzel’in kuzeni İdris “Canımız çıktı, tam manasıyla canımız çıktı” diyor sessiz bir biçimde.
Suriyeli bu küme, sık çalılıkların içinden bin bir kuvvetlikle geçip pis kokulu bataklıklara gire çıka buraya ulaştı. Şimdiden bir kaçakçıyla olan randevularını kaçırdılar ve yiyecek yemekleriyle suları tükendi.
Soğuktan uyuştular lakin ateş yakmaya yürek edemezler. Belarus’tan Polonya’ya geçtiler, yani nihayet bir AB ülkesindeler. Lakin hâlâ inançta değiller. Belarus tarafınca Polonya, Litvanya ve Letonya’ya geçmeleri teşvik edilen binlercesi, yakalandıklarında gözaltı merkezlerine yerleştirildi. En az yedi kaçak göçmen de bu ormanda soğuktan öldü.
BBCİdris
İdris ve arkadaşlarını Eylül başında Kuzey Irak’tan ayrıldıklarından beri izliyoruz. İdris, her bir adımda telefonuyla çektiği fotoğraf ve görüntüleri bizimle paylaşıyor ve bizi gelişmelerden haberdar ediyor.
Tümü 20’li yaşlarında Suriyelilerden oluşan küme, Avrupa’ya daha düzgün bir hayat için ulaşmaya çalışıyor. Hepsi Kobanili. Geldikleri yerde 2014’te IŞİD ve Kürt savaşçılar içinde şiddetli çatışmalar yaşanmıştı.
Avrupa’ya göç etme sebepleri milyonlarca göçmeninkilerle tıpkı: Vatanlarında güvenlik ve istikrar olmaması, tutuklanma ve azap görme korkusu, işsizlik… Lakin gidiş yolları hayli farklı.
İdris, Belarus’un otokrat başkanı Alexander Lukaşenko yeni ve daha inançlı bir yol önermeseydi, Suriye’den ayrılıp Avrupa’ya gitmeye cüret edemeyeceğini itiraf ediyor:
“Belarus’un AB ile devam eden bir sürtüşmesi var. Belarus devlet lideri da bu yüzden AB ülkeleriyle olan hududunu açmaya karar verdi.”
İdris, Lukaşenko bu yılın başında AB’yi “Göçmenlerin ve uyuşturucu kaçakçılarının AB üye ülkelerine geçişlerini artık durdurmayacağım” diye tehdit edişini ve daha sonrasında yaşananları takip etmiş.
Belaruslu önder, 2020’deki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçimi daha sonrası protestolara müdahale ettiği, muhalifleri mahpusa attığı ve son olarak bir RyanAir uçağını muhalif bir gazeteciyi taşıdığı için zorla indirdiği nedeni öne sürülerek gerisi gerisine gelen AB yaptırımlarına tepkiliydi.
Litvanya’daki yetkililer, göçmenlerle ilgili işaretlerin Mart ayından bu yana geldiğini söylüyor. BBC’ye konuşan Litvanya İçişleri Bakan Yardımcısı Kestutis Lancinskas, “Irak’tan gelecek turistler için vize süreçlerini kolaylaştırmaya hazır olduklarını söylemiş oldukleri anda aslında bunun iletisi verilmişti” diyor.
Artık Akdeniz üzerinden güçlü ve tehlikeli bir bot seyahatine çıkmaktansa, göçmenler Belarus’a uçakla giderek oradan otomobille sona ulaşıyor. Sondan da çarçabuk AB üyesi olan Polonya, Litvanya yahut Letonya’ya geçiş yapıyor.
Yalnızca Temmuz ve Ağustos aylarında Litvanya, 2020’nin toplamında olandan 50 kat fazla göçmen kayda geçirdi.
İdris de, “Bu rota olağan olarak ki Türkiye ve Kuzey Afrika üzerinden gitmeye nazaran epey daha kolay” diyor.
İdris ve arkadaşları, 25 Eylül’de Irak’ın kuzeyindeki Erbil’den yola çıktı. bir müddetdir Erbil’de çalışan İdris’in eşi ve ikiz bebekleri Kobani’de kaldı. Artık aile, Avrupa’da bir daha bir ortaya gelmeyi planlıyor.
BBC
Aile, 10 yıldan uzun müddettir devam eden savaştan en çok etkilenen nesilden. İdris, bir süre de bir daha ailesinden farklı olarak Türkiye’de göçmen olarak yaşadı:
“Bu hayli uzun öykü, biroldukca şeyden pişmanım. Lakin hiç bir şey bizim denetimimizde değil. Artık bizim için Suriye’de bir gelecek yok.”
İdris’in gönderdiği birinci görüntülerden biri Erbil Havalimanı’nda çekilmiş. Hem o tıpkı vakitte arkadaşları, seyahate çıkacakları için fazlaca heyecanlı. Biletleri ve Belarus için alınmış yedi günlük turist vizeleri hazır.
O ana kadar sürecin fazlaca kolay ilerlediğini söylüyor. Ne kadar kolay olduğunu görmek için biz de Erbil’e giderek sürece dahil olan beşerlerle görüşüyoruz.
Erbil, özerk Kürt bölgesinin başşehri. 1,5 milyondan fazla kişinin yaşadığı kentte, yüz binlerce Suriyeli göçmenle birlikte Irak’ın farklı bölgelerinden göç etmiş olanlar da yaşıyor.
Birfazlacaları için Erbil, hem de Avrupa seyahatlerinin başladığı yer.
Birfazlaca seyahat acentesi var. Bu acentelerin gerçekte ne iş yaptığı lisandan lisana yayılmış durumda. Facebook’ta ve online konuşma kümelerinde bununla ilgili ipuçları veriliyor.
Bu acentelerden birinde çalışan bir nazaranvli, elindeki Suriye pasaportlarını göstererek bize süreci anlatıyor.
Gerçek ismini -her ne kadar yaptığı iş yasa dışı olmasa da- saklamamızı ve ona Murad dememizi istiyor. Murat, vizeleri ve Erbil’den Belarus’un başşehri Minsk’e uçak biletlerini ayarlıyor.
Yazın Lukaşenko’nun AB’yi göçmenlerle tehdit eden açıklamaları daha sonrası Murad, Belarus’taki arkadaşlarını arayarak yeni vize uygulaması hakkında bilgi almış:
“Bana, tam da iddia ettiğim üzere artık bu işin daha kolay olduğunu söylemiş olduler. 2015’te Türkiye ile yaşanan sürecin birebiri olacağını biliyordum.”
2015’te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da AB ile birtakım uyuşmazlıklar yaşıyordu. O periyot yüz binlerce göçmenin ülkesi üzerinden Avrupa’ya geçişine müsaade verdi. AB ile 6 milyar dolar hibe alacağı göç muahedesini imzalayana kadar da geçişler sürmüştü.
Artık de Minsk üzerinden Avrupa’ya inançlı geçiş yolları arayan göçmenlere, Belarus’taki seyahat acenteleri elektronik davetiye gönderiyor. bu biçimdece göçmenler rahatlıkla Minsk’e giden uçaklara binebiliyor.
Fakat bir devir yasa dışı iş yapan aracıların düzmece davetiyelerle para kazandığı fark edildikten daha sonra kurallar değişti. Artık göçmenler, pasaportlarında gerçek bir mühür olmadan uçak bileti rezervasyonu yapamıyor. Mühür basmak da hiç sıkıntı olmasa gerek.
BBC
Asıl güç olan, mühür ve uçak bileti halledildikten daha sonra bir kaçakçı bulmak. İşte burada büyük ölçüde para da yatırmak gerekiyor.
Murad, kaçakçılarla çalışmadığını; müşterilerine, Minsk’e ulaştıktan daha sonra bir kaçakçı bulmalarını tavsiye ettiğini söylüyor. Zira kaçakçılarla direkt görüşmek hem daha inançlı, hem daha uygun fiyata geliyor.
Lakin bizim buluşmak için sözleştiğimiz bir kaçakçı, belirlediğimiz saatte Murad’ın ofisinin önüne geldiğinde bu iki adamın birbirini tanıdığını anlıyoruz.
Gerçek isminin kullanılmasını istemeyen, Civan ismini kullanacağımız kaçakçı, yıllardır bu işi yapıyor. O denli ki 2015’te Türkiye ile Yunanistan içinde biroldukca göçmenin geçişini de o ayarlamış:
“Eğer bir kaçakçıyla çalışmak istiyorsanız, parayı gözden çıkaracaksınız. Fiyatlar 9 bin ile 12 bin ortası değişiyor. Sonuçta öngörülemez bir seyahat.
“Yabancı bir ülkede bilmediğiniz ormanlık alanlardan geçeceksiniz. Hırsızlar o yolda sizin paranızı çalmak için bekliyor. Mafya sizi takip ediyor. Başıboş dolaşan yırtıcı hayvanlar, geçilecek derin ırmaklar ve bataklıklar var. GPS kullansanız bile bir bilinmeze gidiyorsunuz.”
Civan’a Belarus’taki yetkilileri sorduğumuzda, “Bu işi onlar kolaylaştırıyor. İnsanlara yardım ediyorlar.”
İdris ve arkadaşları da Belarus’un başşehri Minsk’e ulaştığında, havalimanının tıpkı yolla Avrupa’ya geçmeye çalışan göçmenlerle dolup taştığını gördü. İdris’in oradan bize gönderdiği fotoğraflarda da havalimanının gelen yolcu kısmının kalabalık olduğunu; yolcuların yerlerde süreçlerinin yapılmasını beklediği görülüyor.
Ağustos ayında, Irak Havayolları AB’den gelen baskılara dayanamayarak Bağdat’tan Minsk’e giden direkt uçuşları kaldırdı. Fakat göçmenler İstanbul, Dubai ve Şam üzerinden Minsk’e uçakla gitmeye devam ediyor. İdris ve arkadaşları da Erbil’den Dubai aktarmalı olarak Minsk’e gitti.
BBCMinsk Havalimanı
bu türlü ülkeye ulaşan biroldukcaları üzere, İdris ve arkadaşları da Minsk’teki Sputnik Hotel’de yer ayırtmış.
Bunu yapamayacak durumda olanlar ise, toplumsal medyaya yansıyan manzaralara bakılırsa, yakınlardaki bir yer altı geçidinde uyku tulumlarında uyuyor.
İdris’e Minsk’teyken telefonla ulaştığımda, kendilerini evvel Polonya sonuna, oradan da Almanya’ya geçirecek kaçakçılarla görüşmeye başladıklarını söylemiş oldu. Fakat yola ne vakit çıkacakları belirli değildi ve önlerinde biroldukça zorluk vardı:
“Sınırları yasa dışı biçimde geçiyoruz. Ne olacağını bilmiyoruz. Kimseye güvenemeyiz, kendi kaçakçımıza bile.”
Erbil’den Minsk’e seyahat 5 bin dolar tutmuştu. Bunlara turist vizesi, otel ve uçak bileti masrafları dahil… Artık de kaçakçılarla en uygun fiyata muahedenin yollarını arıyorlardı.
kararın hâlâ felaket olabileceğinin farkındalardı ve sonunu bilmedikleri bu seyahat için ödedikleri fiyat de gitgide artıyordu:
“Başarıp başaramayacağımızı bilmiyoruz. Ormanlık alanda takılıp kalabiliriz. Kaçakçının söylemiş olduği üzere yalnızca dört, beş saat yürüyüp hududa ulaşabiliriz de…”
Yola çıkmadan evvel gönderdiği son görüntüde İdris, “Bizim için dua edin” diyordu.
BBC
Belarus’un kuzeybatıdaki telsiz ve müdafaasız Litvanya hududunu, Ağustos ayı sonunda 4 bin göçmen geçmişti.
Kimileri seyahate devam edip Batı Avrupa’ya ulaşmış olsa da birçoğu bu ülkede yakalandı. Artık hepsi göçmen gözaltı merkezlerinde tutuluyor ve yetkililerin gelecekleriyle ilgili bir karar vermesini bekliyor. Bunların içinde hayli az sayıda şahsa iltica hakkı verilse de; ortalarında hiç bir Iraklı ya da Suriyeli yok.
Burayı ziyaret ettiğimizde ise yüksek duvarlar, kesici teller ve izleme kuleleriyle çevrili bu alanın fazlaca acımasız bir hava yarattığını gördük. İçeriden vakit zaman “Özgürlüğümü istiyorum” diye bağıranlar oldu.
Burada kalanların birden fazla bekar erkekler, 20’den çok farklı Birçok Iraklı ve Suriyeli, fakat ortalarında Yemen, Sierra Lione ve hatta Sri Lanka’dan gelenler bile var.
BBCLitvanya’daki göçmen gözaltı merkezi
Irak’tan gelmiş olan Abbas, kaidelerin epey makus olduğunu ve kendilerine “hayvanlara davranıldığı üzere davrandıklarını” söylüyor.
“Belarus’un AB ile olan hudutlarını açması bizim kabahatimiz mu?” diye soruyor.
Seyahatin sonunda Belarus hudut güvenliği tarafınca epeyce kısa bir süre gözaltında tutulmuş. Hatıra fotoğrafı aldıktan daha sonra da hududa gerçek gitmeleri için hür bırakmışlar:
“Bizimle selfie’ler çekildiler. daha sonra da bize kapıyı gösterdiler.”
Kendisine gösterilen berbat muamele ve 11 bin dolar harcadığı seyahatin sonunda bu biçimde bir hapishanede küçük düşürülmesi; Abbas’ın geri dönmeyi düşünmesine yol açtı:
“Ama Irak’ta yaşamayacağım. Türkiye’de yaşayacağım. Olağan ne olacağını hiç bilemiyorum, hiç param kalmadı.”
Belarus ve AB içindeki jeopolitik çekişmenin birer piyonu olduklarının farkında olsalar da; Lukaşenko’ya kendilerine bu biçimde bir fırsat verdiği için müteşekkirler.
Bir öbür Iraklı göçmen olan Azzal, bu minnettarlığı şu sözlerle anlatıyor:
“Buradan çıktığımda, koluma dövmeyle onun ismini yazdıracağım.”
Litvanya’ya göçmen akını, ülkenin AB’nin hudut denetim kuruluşu Frontex’le işbirliği yaparak hudut güvenliğini artırması daha sonrası azaldı. Lakin hudut güvenliği bize, hudut boyunca hâlâ fazlaca az korunan, kimi vakit ormanlık alandaki bir boşluktan diğer bir pürüzün bulunmadığı bölgeleri gösteriyor.
BBCLitvanya ve Belarus içindeki açık hudut
Bu noktalardan birinde, Belarus hudut güvenlik elemanları ve askerler sonun karşı tarafında dolanırken telefonlarıyla imgemizi aldı; lakin göz temasından kaçındı.
Litvanya Devlet Hudut Güvenlik Hizmetleri’nden Vytautas Kuodis, “Eskiden yasa dışı göçmenlerle ilgili nitekim epey âlâ bir irtibatımız vardı” diyor.
Lakin bu işbirliği yazın bitmiş oldu. Litvanya’dan yapılan davetler karşılıksız kaldı.
Her gün onlarca göçmen hâlâ Litvanya sonundan geçmeye çalışsa da, Belarus’tan gelen göçmenlerin rotası büyük oranda Polonya’ya kaydı.
BBC
İdris ve arkadaşlarının Polonya hududunu geçmek için ikinci gayreti da başarısızlıkla sonuçlandı.
Tümü Sputnik Hotel’e geri dönüyor, burada sürücü, polisten pasaportları geri alabileceğini söyleyerek ekstra para talep ediyor. Pasaportlarını bir daha almayı beklerken İdris ve arkadaşları, otelin biroldukça kaçakçı için temas yeri olduğunu, burada kalacak yer, rota üzere ayarlamaların yapıldığı geniş bir ağın olduğunu fark ediyor.
Bu ortada otele gitgide daha fazla göçmen gelmeye başlıyor: Yemenliler, Iraklılar, Suriyelilerin sayısı artıyor.
Sputnik Hotel’in haricinden bir görüntü gönderen İdris, “Sayılar her geçen gün arttı” diyor.
Bu bekleyiş sırasında kümenin vizelerinin mühleti doluyor ve otel, tümünü odalarından çıkarıp bir daire kiralamalarını tavsiye ediyor.
Nihayet, Minsk’e ulaştıktan 11 gün daha sonra, Polonya’ya ulaşmak için üçüncü sefer teşebbüste bulunuyorlar. Ülkenin uzak güneybatı sonundaki Brest’e giderek gece yarısı hududa ulaşıyorlar. Bu noktada, Belarus askerleri devreye giriyor.
Araç kısa bir süre gittikten daha sonra askerler, sükunet içinde beklemelerini söylüyor. İdris, “Polonya hududunun açık olduğundan emin olmak istediler” diyor.
Getty ImagesPolonya askerleri
Asker kümenin yanında 200 metre kadar yürüdükten daha sonra, Polonya’nın ne tarafta olduğunu kümeye gösterdi. İdris, “Sanırım dikenli telleri bizim için keserek geçmemize yardım etti” diyor.
Akabinde küme daha küçük kümelere ayrıldı ve GPS sayesinde birkaç kilometre ilerideki, Polonya’da kendilerine yardımcı olacak kaçakçıya ulaşmak için ormanın içine dağıldı.
daha sonraki iki gün boyunca İdris’in gönderdiği görüntülerde tümü artık tüm güçlerini ve sabırlarını kaybetmiş üzere duruyor. Bu görüntüler, dağılmış ve mahvolmuş biçimde 20 kilometreye yakın yürüdükleri sırada çekildi.
Orman tehlikelerle dolu olduğu için fazlaca süratli yürümek zorundalar. Fakat o kadar bitkinler ki, bir noktada İdris istikrarını kaybedip bir çukura düştü ve hayli değerli vakitlerinden bir ölçü kaybettiler.
Nihayet, 9 Ekim’de Milejczyce kasabası yakınlarındaki buluşma noktasına vardılar. Burada onları bir araç bekliyordu. Şafak vakti Almanya’ya ulaşmışlardı. Orada küme dağıldı; Cemil ve Roşin Frankfurt’a giderken Zozan Danimarka’ya, nişanlısıyla bir ortaya gelmek üzere yola çıktı.
İdris ise Hollanda’ya yanlışsız seyahatine devam etti. Duyduğuna göre Hollanda, iltica başvurusu kabul edilenlerin yurt haricindeki ailelerinin de ülkeye kabul edildiğini duymuş. Bu sebeple planı; ülkeye ulaşır ulaşmaz yetkililere ulaşıp iltica başvurusu yapmak. bu biçimdece eşi ve ikiz kızları Kobani’den çıkıp yanına gelebilir.
Lakin bu vakit alacak.
“Avrupa’daki mültecilerin durumlarını araştırdım. Hollanda’da bu iş bir ya da iki yıl alacak.”
Lukaşenko ülkesinin hudutlarını açtığından beri kaç göçmen Minsk üzerinden Avrupa’ya ulaştı, bunu bilmek sıkıntı.
Lakin Belarus, tezleri reddediyor. Sonlardaki durum için AB ülkelerini ve Batılı siyasetçileri suçluyor.
Şu an en az 10 bin göçmen Baltık ülkelerinde, Polonya ve Almanya’da gözaltı merkezlerinde tutuluyor. Birçok için bu durum, epey acı veren çileli bir duruma dönüştü. Zira seyahat, epey masraflı bir vakit ve para kaybına; kimileri için de can kaybına yol açmış durumda.
Son göçmen akınından etkilenen ülkeler, daha sıkı denetim davetleri yapıyor.
Lakin şimdiye kadar Lukaşenko’nun geri adım attığına dair bir işaret yok.
Getty Images
Bu makaleye Debbie Randle da katkıda bulunmuştur.
Belarus, Avrupa Birliği’nin (AB) yaptırımlarına karşı intikam almak için göçmenlere turist vizesi vererek ülkeye almak; oradan da yasa dışı biçimde hududu geçmelerine yardımcı olmakla suçlanıyor. BBC, evvel Suriye’den Irak’a geçen, oradan da yola çıkarak Belarus üzerinden Almanya’ya giden bir kümenin seyahatini izledi.
BBC
Cep telefonu kamerası sağa ve sola dönüyor fakat kimse kıpırdamıyor. Yorulmuş yolcular ağaçların içinde bitkin biçimde yatıyor.
Cemil başını ellerinin ortasına almış; eşi Roşin de ona yaslanmış. Öbürleri neredeyse meyyit üzere görünüyor.
Öğlenden daha sonra güneşin son ışıkları ağaçların içinden ormana giriyor, uzun ağaçlar dar ve doğal bir hapishane oluşturuyor. Yolcular, sabah 4’ten beri yürüyor.
Güzel’in kuzeni İdris “Canımız çıktı, tam manasıyla canımız çıktı” diyor sessiz bir biçimde.
Suriyeli bu küme, sık çalılıkların içinden bin bir kuvvetlikle geçip pis kokulu bataklıklara gire çıka buraya ulaştı. Şimdiden bir kaçakçıyla olan randevularını kaçırdılar ve yiyecek yemekleriyle suları tükendi.
Soğuktan uyuştular lakin ateş yakmaya yürek edemezler. Belarus’tan Polonya’ya geçtiler, yani nihayet bir AB ülkesindeler. Lakin hâlâ inançta değiller. Belarus tarafınca Polonya, Litvanya ve Letonya’ya geçmeleri teşvik edilen binlercesi, yakalandıklarında gözaltı merkezlerine yerleştirildi. En az yedi kaçak göçmen de bu ormanda soğuktan öldü.
BBCİdris
İdris ve arkadaşlarını Eylül başında Kuzey Irak’tan ayrıldıklarından beri izliyoruz. İdris, her bir adımda telefonuyla çektiği fotoğraf ve görüntüleri bizimle paylaşıyor ve bizi gelişmelerden haberdar ediyor.
Tümü 20’li yaşlarında Suriyelilerden oluşan küme, Avrupa’ya daha düzgün bir hayat için ulaşmaya çalışıyor. Hepsi Kobanili. Geldikleri yerde 2014’te IŞİD ve Kürt savaşçılar içinde şiddetli çatışmalar yaşanmıştı.
Avrupa’ya göç etme sebepleri milyonlarca göçmeninkilerle tıpkı: Vatanlarında güvenlik ve istikrar olmaması, tutuklanma ve azap görme korkusu, işsizlik… Lakin gidiş yolları hayli farklı.
İdris, Belarus’un otokrat başkanı Alexander Lukaşenko yeni ve daha inançlı bir yol önermeseydi, Suriye’den ayrılıp Avrupa’ya gitmeye cüret edemeyeceğini itiraf ediyor:
“Belarus’un AB ile devam eden bir sürtüşmesi var. Belarus devlet lideri da bu yüzden AB ülkeleriyle olan hududunu açmaya karar verdi.”
İdris, Lukaşenko bu yılın başında AB’yi “Göçmenlerin ve uyuşturucu kaçakçılarının AB üye ülkelerine geçişlerini artık durdurmayacağım” diye tehdit edişini ve daha sonrasında yaşananları takip etmiş.
Belaruslu önder, 2020’deki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçimi daha sonrası protestolara müdahale ettiği, muhalifleri mahpusa attığı ve son olarak bir RyanAir uçağını muhalif bir gazeteciyi taşıdığı için zorla indirdiği nedeni öne sürülerek gerisi gerisine gelen AB yaptırımlarına tepkiliydi.
Litvanya’daki yetkililer, göçmenlerle ilgili işaretlerin Mart ayından bu yana geldiğini söylüyor. BBC’ye konuşan Litvanya İçişleri Bakan Yardımcısı Kestutis Lancinskas, “Irak’tan gelecek turistler için vize süreçlerini kolaylaştırmaya hazır olduklarını söylemiş oldukleri anda aslında bunun iletisi verilmişti” diyor.
Artık Akdeniz üzerinden güçlü ve tehlikeli bir bot seyahatine çıkmaktansa, göçmenler Belarus’a uçakla giderek oradan otomobille sona ulaşıyor. Sondan da çarçabuk AB üyesi olan Polonya, Litvanya yahut Letonya’ya geçiş yapıyor.
Yalnızca Temmuz ve Ağustos aylarında Litvanya, 2020’nin toplamında olandan 50 kat fazla göçmen kayda geçirdi.
İdris de, “Bu rota olağan olarak ki Türkiye ve Kuzey Afrika üzerinden gitmeye nazaran epey daha kolay” diyor.
İdris ve arkadaşları, 25 Eylül’de Irak’ın kuzeyindeki Erbil’den yola çıktı. bir müddetdir Erbil’de çalışan İdris’in eşi ve ikiz bebekleri Kobani’de kaldı. Artık aile, Avrupa’da bir daha bir ortaya gelmeyi planlıyor.
BBC
Aile, 10 yıldan uzun müddettir devam eden savaştan en çok etkilenen nesilden. İdris, bir süre de bir daha ailesinden farklı olarak Türkiye’de göçmen olarak yaşadı:
“Bu hayli uzun öykü, biroldukca şeyden pişmanım. Lakin hiç bir şey bizim denetimimizde değil. Artık bizim için Suriye’de bir gelecek yok.”
İdris’in gönderdiği birinci görüntülerden biri Erbil Havalimanı’nda çekilmiş. Hem o tıpkı vakitte arkadaşları, seyahate çıkacakları için fazlaca heyecanlı. Biletleri ve Belarus için alınmış yedi günlük turist vizeleri hazır.
O ana kadar sürecin fazlaca kolay ilerlediğini söylüyor. Ne kadar kolay olduğunu görmek için biz de Erbil’e giderek sürece dahil olan beşerlerle görüşüyoruz.
Erbil, özerk Kürt bölgesinin başşehri. 1,5 milyondan fazla kişinin yaşadığı kentte, yüz binlerce Suriyeli göçmenle birlikte Irak’ın farklı bölgelerinden göç etmiş olanlar da yaşıyor.
Birfazlacaları için Erbil, hem de Avrupa seyahatlerinin başladığı yer.
Birfazlaca seyahat acentesi var. Bu acentelerin gerçekte ne iş yaptığı lisandan lisana yayılmış durumda. Facebook’ta ve online konuşma kümelerinde bununla ilgili ipuçları veriliyor.
Bu acentelerden birinde çalışan bir nazaranvli, elindeki Suriye pasaportlarını göstererek bize süreci anlatıyor.
Gerçek ismini -her ne kadar yaptığı iş yasa dışı olmasa da- saklamamızı ve ona Murad dememizi istiyor. Murat, vizeleri ve Erbil’den Belarus’un başşehri Minsk’e uçak biletlerini ayarlıyor.
Yazın Lukaşenko’nun AB’yi göçmenlerle tehdit eden açıklamaları daha sonrası Murad, Belarus’taki arkadaşlarını arayarak yeni vize uygulaması hakkında bilgi almış:
“Bana, tam da iddia ettiğim üzere artık bu işin daha kolay olduğunu söylemiş olduler. 2015’te Türkiye ile yaşanan sürecin birebiri olacağını biliyordum.”
2015’te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da AB ile birtakım uyuşmazlıklar yaşıyordu. O periyot yüz binlerce göçmenin ülkesi üzerinden Avrupa’ya geçişine müsaade verdi. AB ile 6 milyar dolar hibe alacağı göç muahedesini imzalayana kadar da geçişler sürmüştü.
Artık de Minsk üzerinden Avrupa’ya inançlı geçiş yolları arayan göçmenlere, Belarus’taki seyahat acenteleri elektronik davetiye gönderiyor. bu biçimdece göçmenler rahatlıkla Minsk’e giden uçaklara binebiliyor.
Fakat bir devir yasa dışı iş yapan aracıların düzmece davetiyelerle para kazandığı fark edildikten daha sonra kurallar değişti. Artık göçmenler, pasaportlarında gerçek bir mühür olmadan uçak bileti rezervasyonu yapamıyor. Mühür basmak da hiç sıkıntı olmasa gerek.
BBC
Asıl güç olan, mühür ve uçak bileti halledildikten daha sonra bir kaçakçı bulmak. İşte burada büyük ölçüde para da yatırmak gerekiyor.
Murad, kaçakçılarla çalışmadığını; müşterilerine, Minsk’e ulaştıktan daha sonra bir kaçakçı bulmalarını tavsiye ettiğini söylüyor. Zira kaçakçılarla direkt görüşmek hem daha inançlı, hem daha uygun fiyata geliyor.
Lakin bizim buluşmak için sözleştiğimiz bir kaçakçı, belirlediğimiz saatte Murad’ın ofisinin önüne geldiğinde bu iki adamın birbirini tanıdığını anlıyoruz.
Gerçek isminin kullanılmasını istemeyen, Civan ismini kullanacağımız kaçakçı, yıllardır bu işi yapıyor. O denli ki 2015’te Türkiye ile Yunanistan içinde biroldukca göçmenin geçişini de o ayarlamış:
“Eğer bir kaçakçıyla çalışmak istiyorsanız, parayı gözden çıkaracaksınız. Fiyatlar 9 bin ile 12 bin ortası değişiyor. Sonuçta öngörülemez bir seyahat.
“Yabancı bir ülkede bilmediğiniz ormanlık alanlardan geçeceksiniz. Hırsızlar o yolda sizin paranızı çalmak için bekliyor. Mafya sizi takip ediyor. Başıboş dolaşan yırtıcı hayvanlar, geçilecek derin ırmaklar ve bataklıklar var. GPS kullansanız bile bir bilinmeze gidiyorsunuz.”
Civan’a Belarus’taki yetkilileri sorduğumuzda, “Bu işi onlar kolaylaştırıyor. İnsanlara yardım ediyorlar.”
İdris ve arkadaşları da Belarus’un başşehri Minsk’e ulaştığında, havalimanının tıpkı yolla Avrupa’ya geçmeye çalışan göçmenlerle dolup taştığını gördü. İdris’in oradan bize gönderdiği fotoğraflarda da havalimanının gelen yolcu kısmının kalabalık olduğunu; yolcuların yerlerde süreçlerinin yapılmasını beklediği görülüyor.
Ağustos ayında, Irak Havayolları AB’den gelen baskılara dayanamayarak Bağdat’tan Minsk’e giden direkt uçuşları kaldırdı. Fakat göçmenler İstanbul, Dubai ve Şam üzerinden Minsk’e uçakla gitmeye devam ediyor. İdris ve arkadaşları da Erbil’den Dubai aktarmalı olarak Minsk’e gitti.
BBCMinsk Havalimanı
bu türlü ülkeye ulaşan biroldukcaları üzere, İdris ve arkadaşları da Minsk’teki Sputnik Hotel’de yer ayırtmış.
Bunu yapamayacak durumda olanlar ise, toplumsal medyaya yansıyan manzaralara bakılırsa, yakınlardaki bir yer altı geçidinde uyku tulumlarında uyuyor.
İdris’e Minsk’teyken telefonla ulaştığımda, kendilerini evvel Polonya sonuna, oradan da Almanya’ya geçirecek kaçakçılarla görüşmeye başladıklarını söylemiş oldu. Fakat yola ne vakit çıkacakları belirli değildi ve önlerinde biroldukça zorluk vardı:
“Sınırları yasa dışı biçimde geçiyoruz. Ne olacağını bilmiyoruz. Kimseye güvenemeyiz, kendi kaçakçımıza bile.”
Erbil’den Minsk’e seyahat 5 bin dolar tutmuştu. Bunlara turist vizesi, otel ve uçak bileti masrafları dahil… Artık de kaçakçılarla en uygun fiyata muahedenin yollarını arıyorlardı.
kararın hâlâ felaket olabileceğinin farkındalardı ve sonunu bilmedikleri bu seyahat için ödedikleri fiyat de gitgide artıyordu:
“Başarıp başaramayacağımızı bilmiyoruz. Ormanlık alanda takılıp kalabiliriz. Kaçakçının söylemiş olduği üzere yalnızca dört, beş saat yürüyüp hududa ulaşabiliriz de…”
Yola çıkmadan evvel gönderdiği son görüntüde İdris, “Bizim için dua edin” diyordu.
BBC
Belarus’un kuzeybatıdaki telsiz ve müdafaasız Litvanya hududunu, Ağustos ayı sonunda 4 bin göçmen geçmişti.
Kimileri seyahate devam edip Batı Avrupa’ya ulaşmış olsa da birçoğu bu ülkede yakalandı. Artık hepsi göçmen gözaltı merkezlerinde tutuluyor ve yetkililerin gelecekleriyle ilgili bir karar vermesini bekliyor. Bunların içinde hayli az sayıda şahsa iltica hakkı verilse de; ortalarında hiç bir Iraklı ya da Suriyeli yok.
Burayı ziyaret ettiğimizde ise yüksek duvarlar, kesici teller ve izleme kuleleriyle çevrili bu alanın fazlaca acımasız bir hava yarattığını gördük. İçeriden vakit zaman “Özgürlüğümü istiyorum” diye bağıranlar oldu.
Burada kalanların birden fazla bekar erkekler, 20’den çok farklı Birçok Iraklı ve Suriyeli, fakat ortalarında Yemen, Sierra Lione ve hatta Sri Lanka’dan gelenler bile var.
BBCLitvanya’daki göçmen gözaltı merkezi
Irak’tan gelmiş olan Abbas, kaidelerin epey makus olduğunu ve kendilerine “hayvanlara davranıldığı üzere davrandıklarını” söylüyor.
“Belarus’un AB ile olan hudutlarını açması bizim kabahatimiz mu?” diye soruyor.
Seyahatin sonunda Belarus hudut güvenliği tarafınca epeyce kısa bir süre gözaltında tutulmuş. Hatıra fotoğrafı aldıktan daha sonra da hududa gerçek gitmeleri için hür bırakmışlar:
“Bizimle selfie’ler çekildiler. daha sonra da bize kapıyı gösterdiler.”
Kendisine gösterilen berbat muamele ve 11 bin dolar harcadığı seyahatin sonunda bu biçimde bir hapishanede küçük düşürülmesi; Abbas’ın geri dönmeyi düşünmesine yol açtı:
“Ama Irak’ta yaşamayacağım. Türkiye’de yaşayacağım. Olağan ne olacağını hiç bilemiyorum, hiç param kalmadı.”
Belarus ve AB içindeki jeopolitik çekişmenin birer piyonu olduklarının farkında olsalar da; Lukaşenko’ya kendilerine bu biçimde bir fırsat verdiği için müteşekkirler.
Bir öbür Iraklı göçmen olan Azzal, bu minnettarlığı şu sözlerle anlatıyor:
“Buradan çıktığımda, koluma dövmeyle onun ismini yazdıracağım.”
Litvanya’ya göçmen akını, ülkenin AB’nin hudut denetim kuruluşu Frontex’le işbirliği yaparak hudut güvenliğini artırması daha sonrası azaldı. Lakin hudut güvenliği bize, hudut boyunca hâlâ fazlaca az korunan, kimi vakit ormanlık alandaki bir boşluktan diğer bir pürüzün bulunmadığı bölgeleri gösteriyor.
BBCLitvanya ve Belarus içindeki açık hudut
Bu noktalardan birinde, Belarus hudut güvenlik elemanları ve askerler sonun karşı tarafında dolanırken telefonlarıyla imgemizi aldı; lakin göz temasından kaçındı.
Litvanya Devlet Hudut Güvenlik Hizmetleri’nden Vytautas Kuodis, “Eskiden yasa dışı göçmenlerle ilgili nitekim epey âlâ bir irtibatımız vardı” diyor.
Lakin bu işbirliği yazın bitmiş oldu. Litvanya’dan yapılan davetler karşılıksız kaldı.
Her gün onlarca göçmen hâlâ Litvanya sonundan geçmeye çalışsa da, Belarus’tan gelen göçmenlerin rotası büyük oranda Polonya’ya kaydı.
BBC
İdris ve arkadaşlarının Polonya hududunu geçmek için ikinci gayreti da başarısızlıkla sonuçlandı.
Tümü Sputnik Hotel’e geri dönüyor, burada sürücü, polisten pasaportları geri alabileceğini söyleyerek ekstra para talep ediyor. Pasaportlarını bir daha almayı beklerken İdris ve arkadaşları, otelin biroldukça kaçakçı için temas yeri olduğunu, burada kalacak yer, rota üzere ayarlamaların yapıldığı geniş bir ağın olduğunu fark ediyor.
Bu ortada otele gitgide daha fazla göçmen gelmeye başlıyor: Yemenliler, Iraklılar, Suriyelilerin sayısı artıyor.
Sputnik Hotel’in haricinden bir görüntü gönderen İdris, “Sayılar her geçen gün arttı” diyor.
Bu bekleyiş sırasında kümenin vizelerinin mühleti doluyor ve otel, tümünü odalarından çıkarıp bir daire kiralamalarını tavsiye ediyor.
Nihayet, Minsk’e ulaştıktan 11 gün daha sonra, Polonya’ya ulaşmak için üçüncü sefer teşebbüste bulunuyorlar. Ülkenin uzak güneybatı sonundaki Brest’e giderek gece yarısı hududa ulaşıyorlar. Bu noktada, Belarus askerleri devreye giriyor.
Araç kısa bir süre gittikten daha sonra askerler, sükunet içinde beklemelerini söylüyor. İdris, “Polonya hududunun açık olduğundan emin olmak istediler” diyor.
Getty ImagesPolonya askerleri
Asker kümenin yanında 200 metre kadar yürüdükten daha sonra, Polonya’nın ne tarafta olduğunu kümeye gösterdi. İdris, “Sanırım dikenli telleri bizim için keserek geçmemize yardım etti” diyor.
Akabinde küme daha küçük kümelere ayrıldı ve GPS sayesinde birkaç kilometre ilerideki, Polonya’da kendilerine yardımcı olacak kaçakçıya ulaşmak için ormanın içine dağıldı.
daha sonraki iki gün boyunca İdris’in gönderdiği görüntülerde tümü artık tüm güçlerini ve sabırlarını kaybetmiş üzere duruyor. Bu görüntüler, dağılmış ve mahvolmuş biçimde 20 kilometreye yakın yürüdükleri sırada çekildi.
Orman tehlikelerle dolu olduğu için fazlaca süratli yürümek zorundalar. Fakat o kadar bitkinler ki, bir noktada İdris istikrarını kaybedip bir çukura düştü ve hayli değerli vakitlerinden bir ölçü kaybettiler.
Nihayet, 9 Ekim’de Milejczyce kasabası yakınlarındaki buluşma noktasına vardılar. Burada onları bir araç bekliyordu. Şafak vakti Almanya’ya ulaşmışlardı. Orada küme dağıldı; Cemil ve Roşin Frankfurt’a giderken Zozan Danimarka’ya, nişanlısıyla bir ortaya gelmek üzere yola çıktı.
İdris ise Hollanda’ya yanlışsız seyahatine devam etti. Duyduğuna göre Hollanda, iltica başvurusu kabul edilenlerin yurt haricindeki ailelerinin de ülkeye kabul edildiğini duymuş. Bu sebeple planı; ülkeye ulaşır ulaşmaz yetkililere ulaşıp iltica başvurusu yapmak. bu biçimdece eşi ve ikiz kızları Kobani’den çıkıp yanına gelebilir.
Lakin bu vakit alacak.
“Avrupa’daki mültecilerin durumlarını araştırdım. Hollanda’da bu iş bir ya da iki yıl alacak.”
Lukaşenko ülkesinin hudutlarını açtığından beri kaç göçmen Minsk üzerinden Avrupa’ya ulaştı, bunu bilmek sıkıntı.
Lakin Belarus, tezleri reddediyor. Sonlardaki durum için AB ülkelerini ve Batılı siyasetçileri suçluyor.
Şu an en az 10 bin göçmen Baltık ülkelerinde, Polonya ve Almanya’da gözaltı merkezlerinde tutuluyor. Birçok için bu durum, epey acı veren çileli bir duruma dönüştü. Zira seyahat, epey masraflı bir vakit ve para kaybına; kimileri için de can kaybına yol açmış durumda.
Son göçmen akınından etkilenen ülkeler, daha sıkı denetim davetleri yapıyor.
Lakin şimdiye kadar Lukaşenko’nun geri adım attığına dair bir işaret yok.
Getty Images
Bu makaleye Debbie Randle da katkıda bulunmuştur.