Atların vurulduğu, gözyaşının satıldığı bir dünyada ‘Hamlet’

Morgoth

New member
Birinci uzun metraj sineması “Sivas” ile ses getiren Kaan Müjdeci, bu defa “Hamlet” dizisiyle seyircinin karşısına çıkıyor. Gain platformunda yayınlanan dizi, çok tanınan ve artık ironik tabirle ifade edersek Shakespeare’in “unutulmaz eseri”nin çağdaş bir yorumu… Olaylar kapalı bir toplumsal yapıya denk düşen Büyükada’da ve günümüzde geçiyor. Metnin temel çatışması sayabileceğimiz iktidar gayreti ve ihanet ise varlığını şimdiki bir çerçevede, fayton krallığı üzerinde dönen savaşla hissettiriyor.

FAYTONCULAR KRALLIĞINDA TAHT HENGAMESİ

Diziye dair gözlemlerime geçmeden uyarlama mevzuyu özetlemek gerekirse aktaracağım. “Hamlet”, at vebasına yakalandıkları söylenen 81 atın adanın ücra bir köşesinde itlafı ile açılıyor. Gemiyle getirilen atlar başlarına kurşun sıkılarak tek tek katlediliyor. Faytoncular Hükümdarı Ahmet Kesmeci durumdan dolayı üzgün ve hayvan öldürmeye kıyamayan çalışanı Öner’e “hayvan acıyı bilir ancak acıyı bilmez” dese de üzerine bir yük çökmüş. Bu ağırlaşmış vücut, kardeşi Kadir tarafınca başına nal ile vurulup tıpkı atlar üzere uçuruma yuvarlanıyor, oracıkta can veriyor. Kadir (Erdal Beşikçioğlu) faytonculuk yasaklansa da senelerca çalışıp yükünü tutmuş Ahmet’in servetine konarken epey geçmeden yengesi Nazan’ı (Hatice Aslan) da baştan çıkartıyor ve krallığını ilan ediyor. Emektar çalışanları Abdullah (Cihat Tamer) ve onun oğulları Serkan (Murat Kılıç) ile Öner’i de yanına çekip otelciliğe geçmek istediğini söylüyor sık sık.

Kadir, ağabeyinin boşluğunu doldursa bile her şeyin güllük gülistanlık sürmesini engelleyecek biri var: Ahmet’in kızı Hazar. Hazar (Elit İşcan), mecnun dolu bir genç kız; Adaya sıkışmış lakin sıkılmamış, bulunduğu yere ahenk sağlamakta zorluk yaşamayan, insanlara da kolay kolay boyun eğmeyen bir karaktere sahip. Kendi doğrularına bağlı, aklına ve sezgilerine güveniyor. Öner’in sevgilisi olan Hazar beraberinde Adanın Rum sakinleri Amelie (Çiğdem Selışık Onat) ve Nuh (Emrullah Çakay) ile vakit geçirerek babasının katilini bulmaya çalışıyor. Amelie Ahmet’in geçmişte aşık olup yoksulluğundan dolayı evlenemediği Beba’nın kardeşi. Beba, aşkından canına kıymış. Hazar, Beba’nın mezarına yatarak ölülerin kendine yol göstermesini istiyor. Bir gün annesini amcası ile yakalayınca büsbütün denetimden çıkıyor ve düzmece bir kaçırılma tertipliyor. Kendini ormanda bir ağaca bağlatıp tartaklatıyor. Bu son olay büyük kente ulaşamayan Adanın yardım çığlığı oluyor adeta ve bir reality gösteri, yaşananları eşeleyip programa gereç çıkarıyor.

AYNALARDA YÜZLER VE ADAYA SIKIŞMIŞ ÖMÜRLER

Diziyi şu biçimde bir özetlemeye çalıştım. Olayların gelişmenini anlatıp tat kaçırmayacağım, o yüzden Kaan Müjdeci’nin “Hamlet”i üzerinde durmak, öze ve biçime neler kattığına dair akıl yürütmek isabet olacak. Şu ana dek beklenen patlamayı gerçekleştiremeyen, ikinci projesi “İguana Tokyo” seyirciyle buluşamayan Müjdeci, platforma çektiği bu sanatsal işinde neler yapmış?

“Sivas”ta köpek dövüş sahnelerini ustalıkla işleyen Müjdeci anlatılarında hayvanlara geniş yer ayırıyor. “Hamlet” de bir hayvan kıssası aslında. İtlaf edilen atlar, barınakta yaşayan köpekler, etrafta rastladığımız kuş ölüleri, şifayı ve vefatı zehrinde taşıyan yılanlar… Hayvanlara ilişkin kemikler, nal kalıntıları… Müjdeci, adanın ana karadan kopuk habitatını hayvanların, vücutlarına karşı geliştirdikleri dilsiz, sorgusuz sualsiz bir bağlılıkla perçinlemiş. O denli ki bu vücutlar kaç eziyete, vahşete katlanıyor ve geride kimliklerini değilse bile cinslerini, hiç değilse bir vakit içinder var olduklarını ele verecek izler bırakıyorlar, Ada’da, krallıkta yaşayanlara emsal biçimde… Hayvanların konuşmaya hakları yok. Onlara sadece “bir hayatı devam ettirme” hakkı tanınmış. Ahmet ölünce Kadir’in buyruğuna giren Balaban ailesinin fertleri üzere uysalca hizmet ederek ömür tüketiyorlar. Bu mahkumiyetin bir öbür çeşidini ise Kadir yaşıyor. Kadir de hırsına mahkum… Kardeşini öldürmüş, vicdanı altında eziliyor, bir daha de her keresinde yattığı yerden dirilip kalkmayı ve hayallerini lisana getirmeyi, bir formda “yaşamayı” biliyor.

Ada hayatının bu hırçın ve sonsuz dünyası Hazar’ı da yutmuş. Hazar yabanî bir hayvan, barınağa kapatılmış bir köpek tahminen. Şımarık değil, kuvvetli, başına buyruk, istediğinde kendini sevdiriyor lakin onu sahiplenemiyorsunuz. Hayvanların yanı sıra bir başka anlatı aracı da aynalar. Aynalar, vicdanın temsili ve diziye teatral hava katıp hikayeyi dengeliyor. Bir bakıma aynaların, ortaya giren Hamlet replikleriyle birlikte yabancılaştırmaya yaradıklarını söyleyebiliriz. Dizi, vakit zaman geri çekilerek bakıyor olaylara. Tıpkı uykusunda düşlere dalıp kendi vücuduna eğilen Hazar üzere… Aynada hızına tüküren Kadir, hoşluğuna hayran kalan Nazan… Hazar’ın odasındaki uzunluk aynası… Nihayet kabahat ile cezanın birleştiği, yargının şov halini aldığı program kulisi… Yüzleşme uğraşına ve adalet arayışına göndermeler… Gece çıkılan yürüyüşler ise birinci kısımlarda daha sık rastladığımız ögeler ve hikayenin tansiyonunu artırıyorlar.

Tüm bunlardan hareketle Müjdeci’nin kendine has bir üslup tutturduğunu söyleyebiliriz. “Sivas”taki çocuğun hüznünü, muzipliğini Hazar’a taşımış Müjdeci, oradaki uyanıklar ve ezikler burada da çıkıyor karşımıza lakin daha değerlisi iktidar çatışmasını çeşitli seviyelerde lakin benzeri bir sinematografik lisanla sergiliyor. ötürüsıyla birincinin atmosfer kurma maharetini anmalıyız. Sinemaya ismini veren “Sivas” veya çekimlerin gerçekleştiği Yozgat, çok karasal, merkeze uzak kentler ama Büyükada farklı bir alem. Üstelik faytoncuların, yani hizmete koşsalar dahi bu alemle direkt ilgi kuranların öyküsünü yoksun bir bölgeye, canlılarını yitirmiş ahırlara ve ormanlık bölgelere sıkıştırmak, ada merkezindeki sahneleriyse akülü araçlar doruğunda oradan oraya kayan gençlerle sınırlamak maharet ve cüret ister… Müjdeci, anlatısını uzun mühlet sakınıyor, kıyılarını müsilaj kaplamış adayı dış tesirlere kapatıyor. Üçüncü kısımla bir arada “İstanbul çürümesi” dahil oluyor hikayeye. Bu çürüme gösteri dünyasıyla ele alınıyor. Adaletin gösteriye bırakılması ve nizamın salt toplumsal dinamiklerden yana değil kurumsal açıdan yozlaştığını da sergiliyor. Danimarka Krallığı günümüze bu biçimde bir gölge düşürüyor. Herkes yalancı, devlet çalışanları iş birlikçi, toplum sessiz, inanmaya ve yönetilmeye aç…

HAMLET VE SİYASET

“Hamlet”, adalet, vicdan üzere temaları öne çıkarsa dahi bunları bir daha siyaset limanına demirliyor. Metindeki tanınan tiradları ele alırsak “Hamlet”teki içe dönük yaklaşımın, hesaplaşmanın olayların geçtiği krallığı ve tüm bir nizamı ifşa ettiğini görüyoruz. Müjdeci’nin “Hamlet”i de ülkemizin genel durumuna dair bir tablo çizerek “bağımsız yargı” meselesine işaret ediyor. Hazar vasıtasıyla ferdi itirazı ve arayışı işlerken sistemin çürümüşlüğünü es geçmiyor. örneğin özgün metninde de yer alan “diktatörün baskısı” sözü dikkat alımlı… Bu baskı yargının ciddiyetini ortadan kaldırarak reality showların yükselip devlet kurumlarını lağvettiği bir hukuksuzluğa taban hazırlıyor. Yaralı biçimde bulunduğunda hastane ve karakola gdolayılmeyen Hazar, “Nagehan Tan’la Adalet” programına mevzu olabiliyor mesela.

‘ADADA GİZEMLİ CİNAYET’, GİRİYORUZ!

Nagehan Tan ve kanal çalışanı Kerem, diziye heyecan katıyorlar. Ailenin ekranlarda maskara edilişi ‘Hamlet’ yapıtının günümüzdeki karşılığını çarpıcı bir halde sergiliyor. Birebir Shakespeare bir sonesinde şu dizeleri kaleme almış: Ne bir mektup kalsın bizden, ne bir kelam, ne bir eşya… Unut gitsin adımı, gerimden da ağlama. Göz yaşınla da eğlenir, onu da alıp satar bu dünya…

“Bu dünya”, Hazar’ın acısıyla alay ediyor, her şeyi hafifçee alarak reytinge çeviriyor. Sunucu Nagehan’ın hayvanseverlerden çekincesi, başım ağrımasın korkusu çağımızın gülünç hassaslıklar ikliminde esasen tüm bedel yargılarının yok sayıldığı, göz yaşımızın alınıp gif yapıldığı gerçeğini vurguluyor. Üstelik bu dünya kurbanlarını ararken garipleri ezmekle kalmıyor, onları amaç göstermek için çıldırtıyor! Hayvanları seven lakin beşerler tarafınca pek sevilmeyen daha doğrusu önemsenmeyen, kendi kabuğuna hapsedilen Öner’in bir köpek yavrusunu boğacak hale gelmesi insanı ezip ufalayan aşağılık sistemin bir sonucu değil mi? Bu dünyanın adalet yerine reyting arayan ismi programları da istikrarsız olarak mimledikleri Öner’leri intihara sürüklemiyor mu? Bu acılar gerçek ömürden alınmıştır!

BAŞARILI OYUNCULUKLAR

Oyunculuklara değinerek yazıyı bağlamak istiyorum. “Hamlet”, oyuncu seçimi bakımından kusursuza yakın bir iş. Çabucak her karakter kendini canlandıran oyuncuya yakışmış. Seçkin İşcan ve Erdal Beşikçioğlu yıllar evvelce Reha Fazilet sineması “Hayat Var”da karşımıza çıkmış, ahenk sağlamışlardı. Bu iştirakin günümüze gelişerek, olgunlaşarak geldiğini söyleyebiliriz. elbette Beşikçioğlu biraz geri çekilmiş ve İşçan’ın oyunu artmış. İşçan, ayarsız-tekinsiz kompozisyonunun artı eksilerini değerlendirip vücut lisanına uyarlayarak otuz iki diş birden oyunculuğuyla bu yükün altından kalkıyor. Ancak bu ikilinin ötesinde dizinin temel yıldızı bana kalırsa Serkan rolünde izlediğimiz Murat Kılıç. Adanın yalnız, içe dönük tabiatını oyunculuğuna sindirip göründüğü her sahneye dağıtıyor Kılıç. Kardeşi Öner’i canlandıran Ahmet Rıfat Şungar da karakterin hislerini ilmek ilmek örmüş, dönüşümü güzel yansıtmış. İstekleri ile arızaları içinde kalan tutuk gençte parlamış.

“Hamlet”te yetersiz bir performansa rastlamıyoruz fakat Serdar Orçin’e parantez açmalı. Orçin’in canlandırdığı muhabir Kerem anlatıyı “sabote etmek” için namluya sürülen karakterlerden. O, İstanbul’un, ana karanın adamı ama yaptığı işe yabancılaşmış, istikrarsız bir tip… Ada harici (büyük resimdeki) dengesizliği Orçin’in karşılaması yerinde bir seçim zira dışarıdan gelen kişi yabancısı olduğu bir ortama girdiğinde mezarlıktan geçerken ıslık çalanlar üzere iştahla öykü anlatmaya koyulur. Kerem de Hazar’a balık olmak isteyen adamın kıssasını anlatıyor. Kıssa anlatmak ise tam Orçin’in kalemi… Orçin yalnızca susarak, boş boş bakarak değil gereksinim duyulduğu takdirde konuşarak da oynayabiliyor.

HAYVANLAR ALEMİ: BİR DERYAYI PAYLAŞMAK

Müjdeci’nin “Hamlet”i pek başarılı… Mistik öğelerin biraz çiğ kaldığını not düşelim fakat gerek teknik kullanmasıyla gerek hikayenin işlenişi bakımından övgüyü hak ediyor. Metaforların bağlanıp düğümün çözüldüğü etkileyici final sahnesiyse güvercinleri, atları ve yunusları yani karayı, göğü ve denizi bir ortaya getiriyor. İster fillerin tepişmesi deyin ister kayıkçı hengamesi, iktidar her şartta günahsızlara yöneliyor.

Bu çağdaş “Hamlet”te kendi adıma özellikle faytoncularla balıkçıların ayrışmasını ve kozalağı rastgele insanların başlarına attığı için Serkan tarafınca (usturuplu bir dille) eleştirilen kargaları sevdim diyebilirim. Herkes rızkının peşinde, her insanın rızkı başka ve çıkarlar sürekli çatışıyor. Her kuşun eti, her atın çiftesi yenmiyor. Hani tıpkı gemide değilsek bile tıpkı deryadayız. Onu bilmek ve celladımızı aramaksa bir daha bizim elimizde.
 
Üst