Muhabir
New member
Getty Images
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cuma günü Diyarbakır’da gazetecilere yaptığı açıklamada “Biz şu anda ABD ve NATO ile Türkiye’nin Hamid Karzai’deki vazife alanı ne olacak, burada neleri kabulleniyoruz, neleri kabullenmiyoruz, bunların kararlarını aldık. En ülkü biçimiyle Afganistan’daki bu adımı atmış olacağız” açıklaması yaptı.
Daha evvelki açıklamalarla birlikte bu kelamlardan de Türkiye’nin Afganistan’ın başşehri Kabil Havalimanı’nda ne biçimde nazaranv alacağının mutlaklaştığı anlaşılıyor.
Lakin çabucak hemen bilinmeyen, en azından kamuoyuna açıklanmayan biroldukça ayrıntı var.
Bir yandan da Taliban, Salı günü yaptığı açıklamada Türkiye’nin, başşehir Kabil’deki Hamid Karzai Milletlerarası Havalimanı’nın güvenliğini üstlenme istikametinde attığı adımları “menfur” olarak nitelendirdi. Türkiye’yi “ülkedeki güçlerini genişletmeme konusunda” uyaran Taliban’dan yapılan açıklamada, “Karar ihtiyatsız bir karar ve egemenliğimizin, toprak bütünlüğümüzün ihlali ve ulusal çıkarlarımıza aykırı” tabirleri kullanıldı.
Getty ImagesKarzai, 2006’da ISAF kapsamında bakılırsav yapan Türk askeriyle bir ortaya geldi
Hem Taliban’ın açıklaması karşısında Türkiye’nin alacağı tavrı tıpkı vakitte yanıtsız soruların cevaplarını Türk ve Amerikalı güvenlik yetkilileriyle diplomatlara sorduk.
Taliban’ın reaksiyonu ne manaya geliyor?
Taliban’ın ABD askerlerinin 1 Mayıs’ta başlayan çekilme sürecinde yaptığı yabancı askerleri maksat alan açıklamaları, Ankara’da “Buranın işvereni biziz” iletisi olarak algılanıyor.
Salı günü direkt Türkiye’yi amaç alarak yapılan açıklama da, bu “göstermelik açıklamaların bir devamı” olarak yorumlanıyor.
Ankara’da, Taliban’la yapılan görüşmelerle bu sorunun ortadan kaldırılabileceği, misyonun Taliban’a karşı değil yalnızca havalimanının güvenliğini sağlamak için gerçekleştirileceği bedellendiriliyor.
BBC Türkçe‘ye mevzuyla ilgili bilgi veren bir güvenlik yetkilisi, Taliban’ın ABD’nin çekilmesinin akabinde milletlerarası alanda bir tanınırlık teşebbüsünde olduğunu, bunun için Rusya, İran ve Çin’le görüşmelere başladığını, bu kapsamda saldırganca bir tavır takınmalarının beklenmediğini söylemiş oldu:
“Amerikan askerlerini işgalci olarak gördükleri yanlışsız. Lakin bizim temasımız var, bizim bir işgal gayemiz olmadığını biliyorlar. Bunlar sembolik açıklamalar. Art planda memleketler arası topluluğa verilen ‘Bizim dediğimizin haricinde bir şey olmaz’ bildirisi bu. ötürüsıyla Türkiye’ye yönelik saldırganca tavır olacağını sanmıyoruz.”
BBC Türkçe‘ye bahisle ilgili bilgi veren Türk diplomatik kaynaklar da, misyonun ‘Afgan halkının faydasına yapıldığına’ dikkat çekiyor:
“Taliban’ın ülkedeki tüm yabancı askerlerin ayrılmaları tarafındaki tavrı biliniyor. Lakin kelam konusu misyonun, Afgan halkının karşı karşıya olduğu önemli insani kriz karşısında, tüm Afgan halkının faydasına olacağı vurgusu yapılmaya devam edilecektir.”
BBC
Hamid Karzai Milletlerarası Havalimanı’nın güvenliğinin Türkiye tarafınca sağlanmasını kim talep etti?
2002’de Afganistan’da başlatılan muharip nitelikteki Memleketler arası Güvenlik Yardım Kuvveti (ISAF) harekâtı 2014 yılı sonunda tamamlandığında, ülke çapında güvenlik sorumluluğunun 2015 yılı başından itibaren bütünüyle Afganistan tarafınca üstlenilmesi kararlaştırılmıştı.
Lakin Afganistan, ülkedeki güvenlik, ekonomik ve yetişmiş insan kaynağı eksikliğinden dolayı havalimanlarının güvenliğini üstlenemedi. Bu sebeple Hamid Karzai Milletlerarası Havalimanı’nın askeri kısmının işletmesini Türkiye üstlendi.
Türkiye’nin bu alandaki deneyimi ve Afganistan’daki taraflar üzerinde tesirli olan bölge ülkeleriyle âlâ alakaları göz önüne alınarak, ABD ve NATO’dan, çekilme daha sonrası Türkiye’nin havalimanının güvenliğini de sağlaması fikri gündeme getirildi.
Ankara’daki üst seviye bir yetkili, Türkiye’nin bu talepten memnuniyet duyduğunu belirtti.
Diplomatik kaynaklara göre ise “Türkiye, NATO Kararlı Dayanak Operasyonu kapsamında 2015 yılından beri Kabil Hamid Karzai Memleketler arası Havalimanı’nın inançlı biçimde işletilmesi sorumluluğunu yürütmektedir. Bu mevzuda değerli bir deneyim birikimi bulunmaktadır.”
Birebir kaynaklar, “NATO misyonunun sona ermesinin akabinde, Afganistan’daki diplomatik temsilcilerin ve memleketler arası yardım kuruluşlarının faaliyetlerini devam ettirmeleri için havalimanının inançlı biçimde fonksiyonelliğini müdafaası kritik kıymettedir. Bu anlayışla, tüm Afganların faydasına olacak biçimde bu sorumluluğumuzu devam ettirme istikametindeki niyetimizi Afgan Hükümetiyle paylaştık.” açıklaması yaptı.
Havalimanının güvenliği, bugüne kadar büyük oranda ABD’nin liderliğinde yürütülüyordu.
ABD Savunma Bakanlığı’ndan bir yetkili de, direkt sorumuza cevap vermese de, bu işbirliğinin “ABD-Türkiye savunma işbirliğine verilen kıymeti gösterdiğini” belirtti.
Getty Images
Türk askeri ülkeye hangi kaideler altında gönderilecek? Emir-komuta kimde olacak?
Türk güvenlik yetkilisi, bakılırsav NATO kapsamından çıkarılacağı için Türk askerinin Türk bayrağı altında vazife yapacağını ve buyruk komutanın Türkiye’de olacağını belirtti.
Amerikalı yetkili ise, havalimanıyla ilgili güvenlik korkuları olduğunu ve iki ülkenin burada güvenliği sağlama konusunda “angaje olarak hareket edecekleri” bilgisini verdi.
ABD’nin istihbarat takviyesi ve komuta-kontrol sistemi konusunda Türk askerine Kabil’deki havalimanında dayanak vermesi bekleniyor.
Türk diplomatik kaynaklar, Türk askerinin belirtilen misyon çerçevesinde gorevlendirilmesinin tüzel tabanının oluşması için Afgan hükümetiyle görüşmelerin sürdüğünü belirtti.
“Tabiatıyla kelam konusu misyonun hayata geçmesi için evvela TBMM’den bir yetki alınması daha sonrasında bu adımlar hayata geçirilecektir. Her halükarda, legal müdafaa gerektiren durumlar dışında, misyonun muharip olmayan ve havalimanı güvenliğiyle sonlu bir yönergeye sahip olması öngörülmektedir.”
Bu kaideler altında tıpkı 2019 sonunda Libya’yla yapılan muahedede olduğu üzere Afgan hükümetiyle yazışmaların yapılması daha sonrasında TBMM’den tezkere alınması gerekecek.
Fakat havalimanına direkt bir atak olmadığı sürece Türk askerinin burada rastgele bir biçimde savaşa taraf olması planlanmıyor. Türk askeri, akın durumunda havalimanının güvenliğini sağlamak için kısıtlı muharip vazife üstlenebilecek.
Türkiye’nin Afganistan’daki misyonu kabul ederken stratejik çıkarı ne olacak? Taliban’la temas sürecek mi?
Getty Images2018’de fotoğraflanan Taliban güçleri. Örgüt, Afganistan genelinde toprakları süratle geri alıyor.
Bu soru, Türkiye’nin üstleneceği vazifeyle ilgili en kritik sorulardan biri.
ABD’nin 20 yıldır sürdürdüğü savaşın sonunda, büyük oranda kaybederek çekildiği ülkede, Taliban süratle alan kazanıyor.
ABD’nin rastgele bir koşul aramaksızın çekileceğinden emin olan Taliban, Afgan hükümetiyle masaya oturmayı da reddetti. Afgan hükümetinin siyasi ve askeri alanda denetimi sağlayacak kadar kuvvetli olmadığı da bu süreçte görüldü. Bu 20 yılda, havalimanının güvenliğini sağlayacak bir Afgan ordusu ya da güvenlik gücü oluşturulamadı.
Bu durumu havalimanına ismini veren, ABD müdahalesi daha sonrası kurulan ABD takviyeli birinci hükümetin başındaki Hamid Karzai, geçtiğimiz günlerde “radikal İslamı bitmiş oldurmek ve istikrarı sağlamak için girmişlerdi, ikisini de başarmadan çekiliyorlar” kelamlarıyla özetledi.
Türkiye’nin ülkede yaklaşık 600 askeri, NATO misyonu kapsamında bulunuyordu. Bu ortamda Afganistan’a şu an olduğundan daha kritik bir nazaranvle giren Türkiye, niye bu riski alıyor?
Afganistan’ın Pakistan, İran, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan ve Çin’le, yani kara sonu bulunan komşularıyla içindeki karayolları ve demiryolları dışında dünyayla kontağı havayolu üzerinden, fazlaca büyük oranda da Hamid Karzai Havalimanı üzerinden sağlanıyor. Bu sebeple Türkiye’nin üstleneceği nazaranv kritik ehemmiyette.
Türk güvenlik yetkilisi, havalimanının savaş tarafı olmaması gerektiğini, yabancı misyonlara, diplomatik temsilciliklere erişim ve yatırımların sağlıklı işletilmesi için güvenliğinin sağlanması gerektiğini söylüyor.
Türkiye’nin de Türkiye İşbirliği ve Uyum Ajansı (TİKA) üzerinden yatırımları ve okulları olduğunu hatırlatan yetkili, Afganistan’la Kurtuluş Savaşı’ndan başlayan tarihi bağlantılar ışığında, yeni devirde toplumsal yapının gelişip istikrarın sağlanmasında Türkiye’nin de bu türlü rol oynamasının kritik kıymette olduğunu belirtiyor.
Bunun eskisinden çok daha büyük, muharip içerikli bir nazaranv olmadığını, bu sebeple büyük tanklarla, uçaklarla ülkeye gidilmeyeceğini belirten yetkili, Türkiye’ye epey büyük bir maliyeti olmayacağını ve ABD daha sonrası süreçte ülkede bulunmanın değerli olacağını da söz ediyor.
Fakat bir atak olması halinde, Türk askerinin etkin nazaranv yaparak havalimanının güvenliğini sağlaması gerekiyor. Bunu önlemek için Ankara, Taliban’la olan temasın değerli olacağı görüşünde.
beraberinde yıllardır Afganistan’dan gelen göç akınının da ülkede istikrar sağlanmasıyla engellenebileceğini söylüyor.
Türk diplomatik kaynaklar da “Afganistan kaynaklı yeni bir göç dalgasının yalnızca Pakistan ve İran başta olmak üzere komşu ülkeleri değil, Türkiye ve Avrupa’yı da derinden etkileme riski bulunuyor. Artacak istikrarsızlıkla ortaya çıkacak güvenlik boşluğunun radikal terör ögelerinin bir daha Afganistan’da sığınacak yer bulmaları tehlikesi büyüyor.” yorumunu yapıyor.
Reuters
Türk güvenlik kaynakları, havalimanının güvenliğinin sağlanması için Afgan hükümetiyle temasın kâfi olmayacağı, bunu Taliban’a karşın yapmanın mümkün olmadığı görüşünde:
“Ülkenin daha da geniş kısmının denetimini ele geçirmeleri beklenen üzere görünüyor. Bunun sonunda bir tanınma arayışları, bunun için oluşturmak zorunda olduğu münasebetleri ve pazarlıkları olacak. Bu etapta neler olacağı, bunu nasıl sağlayacakları, nasıl bir hükümet kuracakları muamma. Lakin ABD’nin ülkeyi Taliban’a bırakarak çekilme sonucu almasının ardında da Taliban’a karşın NATO’nun bile istikrarı sağlayamaması yatıyor.”
Milletlerarası alanda farklı işbirlikleri olacak mı?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 14 Haziran’da NATO tepesinin akabinde düzenlediği basın toplantısında, ABD ve NATO ile görüşülen bakılırsav gücü kapsamında Pakistan ve Macaristan’ın da takviyesini talep ettiklerini söylemişti:
“Bir başka bahis bir daha Afganistan’da biz Pakistan’ı da yanımıza alma fikrimizi kendilerine söylemiş olduk, Macaristan’ı yanımıza alma fikrimizi kendilerine söylemiş olduk.”
Türk diplomatik kaynaklar da, “Türkiye’nin üstleneceği sorumluluğunun ürettiği artı kıymetten faydalanan memleketler arası toplumun üyelerinin de üzerine düşen adil yük paylaşımına katkıda bulunmalarını bekliyoruz.” dedi.
Türkiye’nin Taliban’la bağlantı kurarken Pakistan ve Katar’ın da devrede olduğu biliniyor.
Bu bahiste bilgi veren bir öteki Türk güvenlik yetkilisi, “Taliban’a karşın orada ABD dahi bir şey yapamadı, biz de yapmıyoruz. Yapılamayacağını 20 yılda Taliban gösterdi. ötürüsıyla temas kuran ülkelerle de bağlantı halindeyiz” diyor.
Ankara’nın beraberinde Çin’le bu hususta işbirliği yapacağı belirtiliyor.
Çin’in uzun müddettir hem Afgan hükümeti tıpkı vakitte Taliban’la direkt teması var. Afgan hükümetiyle, pratikte güvenlik meseleleri sebebiyle başlatılamamış olsa da, çeşitli altyapı ve güç yatırımı mutabakatları olan Pekin, ülkeyi Pakistan ve İran üzerinden dünyaya açılan ticaret yollarının kıymetli bir modülü olarak görüyor.
Getty ImagesKatar’da Taliban’la görüşmelere katılan heyette ABD, Rusya, Çin ve Pakistan’dan yetkililer vardı
Çin’in bir yandan da Taliban’la, “El Esas ilişkili olarak kabul ettiği Türkistan İslam Partisi’nin üyelerinin Afganistan’da saklanmasına müsaade verilmemesi” istikametinde zımni bir muahedesi var.
Uygur Türklerinin ağır olarak yaşadığı Sincan bölgesiyle Afganistan içinde 8 kilometrelik bir hudut var.
Çin basını, geçen hafta Taliban sözcüsü Süheyl Şahin’in “Çin’i dost ülke olarak gördükleri ve Çin’in Afganistan’daki yatırımlarının bir an evvel başlaması tarafındaki taahhütlerini yerine getirmesini beklediklerine” dair kelamlarını haberleştirdi.
Taliban, Afgan hükümetiyle imzalanan mutabakatların, kendi denetimlerine geçen bölgelerde de uygulanmasını bekliyor. Şahin’in kelamlarına yer veren Çin basınına bakılırsa Taliban da, “Sincan’dan gelen ayrılıkçı Uygur Türklerinin Afganistan’a geçişine müsaade vermeyecek. El Kural ve başka kümelerin hudutta Çin’e karşı rastgele bir faaliyet yürütmesine de müsaade vermeyecek. Dost ülke Çin yatırımlarına devam ederse, güvenlikleri sağlanacak.”
Afganistan’da halihazırda nazaranv yapan askerlere destek birlikler gönderilecek mi? ABD’den ağır silahlar konusunda takviye olacak mı?
Getty ImagesAfgan ordusunun bayan askerleri Antalya’da eğitim gördü
Güvenlik yetkilileri, ABD ordusunun çekilirken maliyeti daha fazla olduğu için biroldukça ağır silahını geride bıraktığını belirtiyor. Lakin bu silahların ne kadar stratejik değeri olduğu ve nasıl kullanılacağına dair ayrıntılar, çabucak hemen iki ülke Savunma Bakanlıkları içinde görüşülmeye devam ediyor.
Halihazırda ülkede bulunan askerlerin pozisyonlarının havalimanının güvenliğinin artırılması için değiştirilebileceğini, destek asker konusunun da ilerleyen süreçte Amerikalılarla yapılacak görüşmeler kapsamında netleşeceğini belirtiyorlar.
ABD, yaklaşık 600 askerini bakılırsavin büsbütün Türk ordusuna teslimi sırasında Türk askeriyle bir arada çalışmak üzere, yani “yerinde değiştirme” sürecinde havalimanında bırakacak.
Bugüne kadar havalimanının işletmesi konusunda birlikte çalışılan sivil uzmanlar ve lisan gerekliliği için birlikte çalışılan mahallî çalışanların nazaranvleri ise devam edecek.
ABD’nin vereceği dayanak konusunda bilgileri sorduğumuz diplomatik kaynaklar ise, “Güvenlik, lojistik ve finansman bahislerindeki yük paylaşımıyla ilgili ABD ile görüşmelerimiz sürüyor.” açıklaması yaptı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Cuma günü yaptığı açıklamada ABD ile bu ayrıntılarla ilgili uzlaşmaya varıldığının iletisini vermişti.
Afgan hükümetiyle yazışmalar da bunun akabinde başladı.
Misyonda bakılırsav alabilecek öteki ülkelerle de Savunma ve Dışişleri Bakanlıkları’nın temasları sürüyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cuma günü Diyarbakır’da gazetecilere yaptığı açıklamada “Biz şu anda ABD ve NATO ile Türkiye’nin Hamid Karzai’deki vazife alanı ne olacak, burada neleri kabulleniyoruz, neleri kabullenmiyoruz, bunların kararlarını aldık. En ülkü biçimiyle Afganistan’daki bu adımı atmış olacağız” açıklaması yaptı.
Daha evvelki açıklamalarla birlikte bu kelamlardan de Türkiye’nin Afganistan’ın başşehri Kabil Havalimanı’nda ne biçimde nazaranv alacağının mutlaklaştığı anlaşılıyor.
Lakin çabucak hemen bilinmeyen, en azından kamuoyuna açıklanmayan biroldukça ayrıntı var.
Bir yandan da Taliban, Salı günü yaptığı açıklamada Türkiye’nin, başşehir Kabil’deki Hamid Karzai Milletlerarası Havalimanı’nın güvenliğini üstlenme istikametinde attığı adımları “menfur” olarak nitelendirdi. Türkiye’yi “ülkedeki güçlerini genişletmeme konusunda” uyaran Taliban’dan yapılan açıklamada, “Karar ihtiyatsız bir karar ve egemenliğimizin, toprak bütünlüğümüzün ihlali ve ulusal çıkarlarımıza aykırı” tabirleri kullanıldı.
Getty ImagesKarzai, 2006’da ISAF kapsamında bakılırsav yapan Türk askeriyle bir ortaya geldi
Hem Taliban’ın açıklaması karşısında Türkiye’nin alacağı tavrı tıpkı vakitte yanıtsız soruların cevaplarını Türk ve Amerikalı güvenlik yetkilileriyle diplomatlara sorduk.
Taliban’ın reaksiyonu ne manaya geliyor?
Taliban’ın ABD askerlerinin 1 Mayıs’ta başlayan çekilme sürecinde yaptığı yabancı askerleri maksat alan açıklamaları, Ankara’da “Buranın işvereni biziz” iletisi olarak algılanıyor.
Salı günü direkt Türkiye’yi amaç alarak yapılan açıklama da, bu “göstermelik açıklamaların bir devamı” olarak yorumlanıyor.
Ankara’da, Taliban’la yapılan görüşmelerle bu sorunun ortadan kaldırılabileceği, misyonun Taliban’a karşı değil yalnızca havalimanının güvenliğini sağlamak için gerçekleştirileceği bedellendiriliyor.
BBC Türkçe‘ye mevzuyla ilgili bilgi veren bir güvenlik yetkilisi, Taliban’ın ABD’nin çekilmesinin akabinde milletlerarası alanda bir tanınırlık teşebbüsünde olduğunu, bunun için Rusya, İran ve Çin’le görüşmelere başladığını, bu kapsamda saldırganca bir tavır takınmalarının beklenmediğini söylemiş oldu:
“Amerikan askerlerini işgalci olarak gördükleri yanlışsız. Lakin bizim temasımız var, bizim bir işgal gayemiz olmadığını biliyorlar. Bunlar sembolik açıklamalar. Art planda memleketler arası topluluğa verilen ‘Bizim dediğimizin haricinde bir şey olmaz’ bildirisi bu. ötürüsıyla Türkiye’ye yönelik saldırganca tavır olacağını sanmıyoruz.”
BBC Türkçe‘ye bahisle ilgili bilgi veren Türk diplomatik kaynaklar da, misyonun ‘Afgan halkının faydasına yapıldığına’ dikkat çekiyor:
“Taliban’ın ülkedeki tüm yabancı askerlerin ayrılmaları tarafındaki tavrı biliniyor. Lakin kelam konusu misyonun, Afgan halkının karşı karşıya olduğu önemli insani kriz karşısında, tüm Afgan halkının faydasına olacağı vurgusu yapılmaya devam edilecektir.”
BBC
Hamid Karzai Milletlerarası Havalimanı’nın güvenliğinin Türkiye tarafınca sağlanmasını kim talep etti?
2002’de Afganistan’da başlatılan muharip nitelikteki Memleketler arası Güvenlik Yardım Kuvveti (ISAF) harekâtı 2014 yılı sonunda tamamlandığında, ülke çapında güvenlik sorumluluğunun 2015 yılı başından itibaren bütünüyle Afganistan tarafınca üstlenilmesi kararlaştırılmıştı.
Lakin Afganistan, ülkedeki güvenlik, ekonomik ve yetişmiş insan kaynağı eksikliğinden dolayı havalimanlarının güvenliğini üstlenemedi. Bu sebeple Hamid Karzai Milletlerarası Havalimanı’nın askeri kısmının işletmesini Türkiye üstlendi.
Türkiye’nin bu alandaki deneyimi ve Afganistan’daki taraflar üzerinde tesirli olan bölge ülkeleriyle âlâ alakaları göz önüne alınarak, ABD ve NATO’dan, çekilme daha sonrası Türkiye’nin havalimanının güvenliğini de sağlaması fikri gündeme getirildi.
Ankara’daki üst seviye bir yetkili, Türkiye’nin bu talepten memnuniyet duyduğunu belirtti.
Diplomatik kaynaklara göre ise “Türkiye, NATO Kararlı Dayanak Operasyonu kapsamında 2015 yılından beri Kabil Hamid Karzai Memleketler arası Havalimanı’nın inançlı biçimde işletilmesi sorumluluğunu yürütmektedir. Bu mevzuda değerli bir deneyim birikimi bulunmaktadır.”
Birebir kaynaklar, “NATO misyonunun sona ermesinin akabinde, Afganistan’daki diplomatik temsilcilerin ve memleketler arası yardım kuruluşlarının faaliyetlerini devam ettirmeleri için havalimanının inançlı biçimde fonksiyonelliğini müdafaası kritik kıymettedir. Bu anlayışla, tüm Afganların faydasına olacak biçimde bu sorumluluğumuzu devam ettirme istikametindeki niyetimizi Afgan Hükümetiyle paylaştık.” açıklaması yaptı.
Havalimanının güvenliği, bugüne kadar büyük oranda ABD’nin liderliğinde yürütülüyordu.
ABD Savunma Bakanlığı’ndan bir yetkili de, direkt sorumuza cevap vermese de, bu işbirliğinin “ABD-Türkiye savunma işbirliğine verilen kıymeti gösterdiğini” belirtti.
Getty Images
Türk askeri ülkeye hangi kaideler altında gönderilecek? Emir-komuta kimde olacak?
Türk güvenlik yetkilisi, bakılırsav NATO kapsamından çıkarılacağı için Türk askerinin Türk bayrağı altında vazife yapacağını ve buyruk komutanın Türkiye’de olacağını belirtti.
Amerikalı yetkili ise, havalimanıyla ilgili güvenlik korkuları olduğunu ve iki ülkenin burada güvenliği sağlama konusunda “angaje olarak hareket edecekleri” bilgisini verdi.
ABD’nin istihbarat takviyesi ve komuta-kontrol sistemi konusunda Türk askerine Kabil’deki havalimanında dayanak vermesi bekleniyor.
Türk diplomatik kaynaklar, Türk askerinin belirtilen misyon çerçevesinde gorevlendirilmesinin tüzel tabanının oluşması için Afgan hükümetiyle görüşmelerin sürdüğünü belirtti.
“Tabiatıyla kelam konusu misyonun hayata geçmesi için evvela TBMM’den bir yetki alınması daha sonrasında bu adımlar hayata geçirilecektir. Her halükarda, legal müdafaa gerektiren durumlar dışında, misyonun muharip olmayan ve havalimanı güvenliğiyle sonlu bir yönergeye sahip olması öngörülmektedir.”
Bu kaideler altında tıpkı 2019 sonunda Libya’yla yapılan muahedede olduğu üzere Afgan hükümetiyle yazışmaların yapılması daha sonrasında TBMM’den tezkere alınması gerekecek.
Fakat havalimanına direkt bir atak olmadığı sürece Türk askerinin burada rastgele bir biçimde savaşa taraf olması planlanmıyor. Türk askeri, akın durumunda havalimanının güvenliğini sağlamak için kısıtlı muharip vazife üstlenebilecek.
Türkiye’nin Afganistan’daki misyonu kabul ederken stratejik çıkarı ne olacak? Taliban’la temas sürecek mi?
Getty Images2018’de fotoğraflanan Taliban güçleri. Örgüt, Afganistan genelinde toprakları süratle geri alıyor.
Bu soru, Türkiye’nin üstleneceği vazifeyle ilgili en kritik sorulardan biri.
ABD’nin 20 yıldır sürdürdüğü savaşın sonunda, büyük oranda kaybederek çekildiği ülkede, Taliban süratle alan kazanıyor.
ABD’nin rastgele bir koşul aramaksızın çekileceğinden emin olan Taliban, Afgan hükümetiyle masaya oturmayı da reddetti. Afgan hükümetinin siyasi ve askeri alanda denetimi sağlayacak kadar kuvvetli olmadığı da bu süreçte görüldü. Bu 20 yılda, havalimanının güvenliğini sağlayacak bir Afgan ordusu ya da güvenlik gücü oluşturulamadı.
Bu durumu havalimanına ismini veren, ABD müdahalesi daha sonrası kurulan ABD takviyeli birinci hükümetin başındaki Hamid Karzai, geçtiğimiz günlerde “radikal İslamı bitmiş oldurmek ve istikrarı sağlamak için girmişlerdi, ikisini de başarmadan çekiliyorlar” kelamlarıyla özetledi.
Türkiye’nin ülkede yaklaşık 600 askeri, NATO misyonu kapsamında bulunuyordu. Bu ortamda Afganistan’a şu an olduğundan daha kritik bir nazaranvle giren Türkiye, niye bu riski alıyor?
Afganistan’ın Pakistan, İran, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan ve Çin’le, yani kara sonu bulunan komşularıyla içindeki karayolları ve demiryolları dışında dünyayla kontağı havayolu üzerinden, fazlaca büyük oranda da Hamid Karzai Havalimanı üzerinden sağlanıyor. Bu sebeple Türkiye’nin üstleneceği nazaranv kritik ehemmiyette.
Türk güvenlik yetkilisi, havalimanının savaş tarafı olmaması gerektiğini, yabancı misyonlara, diplomatik temsilciliklere erişim ve yatırımların sağlıklı işletilmesi için güvenliğinin sağlanması gerektiğini söylüyor.
Türkiye’nin de Türkiye İşbirliği ve Uyum Ajansı (TİKA) üzerinden yatırımları ve okulları olduğunu hatırlatan yetkili, Afganistan’la Kurtuluş Savaşı’ndan başlayan tarihi bağlantılar ışığında, yeni devirde toplumsal yapının gelişip istikrarın sağlanmasında Türkiye’nin de bu türlü rol oynamasının kritik kıymette olduğunu belirtiyor.
Bunun eskisinden çok daha büyük, muharip içerikli bir nazaranv olmadığını, bu sebeple büyük tanklarla, uçaklarla ülkeye gidilmeyeceğini belirten yetkili, Türkiye’ye epey büyük bir maliyeti olmayacağını ve ABD daha sonrası süreçte ülkede bulunmanın değerli olacağını da söz ediyor.
Fakat bir atak olması halinde, Türk askerinin etkin nazaranv yaparak havalimanının güvenliğini sağlaması gerekiyor. Bunu önlemek için Ankara, Taliban’la olan temasın değerli olacağı görüşünde.
beraberinde yıllardır Afganistan’dan gelen göç akınının da ülkede istikrar sağlanmasıyla engellenebileceğini söylüyor.
Türk diplomatik kaynaklar da “Afganistan kaynaklı yeni bir göç dalgasının yalnızca Pakistan ve İran başta olmak üzere komşu ülkeleri değil, Türkiye ve Avrupa’yı da derinden etkileme riski bulunuyor. Artacak istikrarsızlıkla ortaya çıkacak güvenlik boşluğunun radikal terör ögelerinin bir daha Afganistan’da sığınacak yer bulmaları tehlikesi büyüyor.” yorumunu yapıyor.
Reuters
Türk güvenlik kaynakları, havalimanının güvenliğinin sağlanması için Afgan hükümetiyle temasın kâfi olmayacağı, bunu Taliban’a karşın yapmanın mümkün olmadığı görüşünde:
“Ülkenin daha da geniş kısmının denetimini ele geçirmeleri beklenen üzere görünüyor. Bunun sonunda bir tanınma arayışları, bunun için oluşturmak zorunda olduğu münasebetleri ve pazarlıkları olacak. Bu etapta neler olacağı, bunu nasıl sağlayacakları, nasıl bir hükümet kuracakları muamma. Lakin ABD’nin ülkeyi Taliban’a bırakarak çekilme sonucu almasının ardında da Taliban’a karşın NATO’nun bile istikrarı sağlayamaması yatıyor.”
Milletlerarası alanda farklı işbirlikleri olacak mı?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 14 Haziran’da NATO tepesinin akabinde düzenlediği basın toplantısında, ABD ve NATO ile görüşülen bakılırsav gücü kapsamında Pakistan ve Macaristan’ın da takviyesini talep ettiklerini söylemişti:
“Bir başka bahis bir daha Afganistan’da biz Pakistan’ı da yanımıza alma fikrimizi kendilerine söylemiş olduk, Macaristan’ı yanımıza alma fikrimizi kendilerine söylemiş olduk.”
Türk diplomatik kaynaklar da, “Türkiye’nin üstleneceği sorumluluğunun ürettiği artı kıymetten faydalanan memleketler arası toplumun üyelerinin de üzerine düşen adil yük paylaşımına katkıda bulunmalarını bekliyoruz.” dedi.
Türkiye’nin Taliban’la bağlantı kurarken Pakistan ve Katar’ın da devrede olduğu biliniyor.
Bu bahiste bilgi veren bir öteki Türk güvenlik yetkilisi, “Taliban’a karşın orada ABD dahi bir şey yapamadı, biz de yapmıyoruz. Yapılamayacağını 20 yılda Taliban gösterdi. ötürüsıyla temas kuran ülkelerle de bağlantı halindeyiz” diyor.
Ankara’nın beraberinde Çin’le bu hususta işbirliği yapacağı belirtiliyor.
Çin’in uzun müddettir hem Afgan hükümeti tıpkı vakitte Taliban’la direkt teması var. Afgan hükümetiyle, pratikte güvenlik meseleleri sebebiyle başlatılamamış olsa da, çeşitli altyapı ve güç yatırımı mutabakatları olan Pekin, ülkeyi Pakistan ve İran üzerinden dünyaya açılan ticaret yollarının kıymetli bir modülü olarak görüyor.
Getty ImagesKatar’da Taliban’la görüşmelere katılan heyette ABD, Rusya, Çin ve Pakistan’dan yetkililer vardı
Çin’in bir yandan da Taliban’la, “El Esas ilişkili olarak kabul ettiği Türkistan İslam Partisi’nin üyelerinin Afganistan’da saklanmasına müsaade verilmemesi” istikametinde zımni bir muahedesi var.
Uygur Türklerinin ağır olarak yaşadığı Sincan bölgesiyle Afganistan içinde 8 kilometrelik bir hudut var.
Çin basını, geçen hafta Taliban sözcüsü Süheyl Şahin’in “Çin’i dost ülke olarak gördükleri ve Çin’in Afganistan’daki yatırımlarının bir an evvel başlaması tarafındaki taahhütlerini yerine getirmesini beklediklerine” dair kelamlarını haberleştirdi.
Taliban, Afgan hükümetiyle imzalanan mutabakatların, kendi denetimlerine geçen bölgelerde de uygulanmasını bekliyor. Şahin’in kelamlarına yer veren Çin basınına bakılırsa Taliban da, “Sincan’dan gelen ayrılıkçı Uygur Türklerinin Afganistan’a geçişine müsaade vermeyecek. El Kural ve başka kümelerin hudutta Çin’e karşı rastgele bir faaliyet yürütmesine de müsaade vermeyecek. Dost ülke Çin yatırımlarına devam ederse, güvenlikleri sağlanacak.”
Afganistan’da halihazırda nazaranv yapan askerlere destek birlikler gönderilecek mi? ABD’den ağır silahlar konusunda takviye olacak mı?
Getty ImagesAfgan ordusunun bayan askerleri Antalya’da eğitim gördü
Güvenlik yetkilileri, ABD ordusunun çekilirken maliyeti daha fazla olduğu için biroldukça ağır silahını geride bıraktığını belirtiyor. Lakin bu silahların ne kadar stratejik değeri olduğu ve nasıl kullanılacağına dair ayrıntılar, çabucak hemen iki ülke Savunma Bakanlıkları içinde görüşülmeye devam ediyor.
Halihazırda ülkede bulunan askerlerin pozisyonlarının havalimanının güvenliğinin artırılması için değiştirilebileceğini, destek asker konusunun da ilerleyen süreçte Amerikalılarla yapılacak görüşmeler kapsamında netleşeceğini belirtiyorlar.
ABD, yaklaşık 600 askerini bakılırsavin büsbütün Türk ordusuna teslimi sırasında Türk askeriyle bir arada çalışmak üzere, yani “yerinde değiştirme” sürecinde havalimanında bırakacak.
Bugüne kadar havalimanının işletmesi konusunda birlikte çalışılan sivil uzmanlar ve lisan gerekliliği için birlikte çalışılan mahallî çalışanların nazaranvleri ise devam edecek.
ABD’nin vereceği dayanak konusunda bilgileri sorduğumuz diplomatik kaynaklar ise, “Güvenlik, lojistik ve finansman bahislerindeki yük paylaşımıyla ilgili ABD ile görüşmelerimiz sürüyor.” açıklaması yaptı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Cuma günü yaptığı açıklamada ABD ile bu ayrıntılarla ilgili uzlaşmaya varıldığının iletisini vermişti.
Afgan hükümetiyle yazışmalar da bunun akabinde başladı.
Misyonda bakılırsav alabilecek öteki ülkelerle de Savunma ve Dışişleri Bakanlıkları’nın temasları sürüyor.