Muhabir
New member
Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeden ayrılması ile birlikte Afganistan fiili olarak terör örgütü Taliban’ın idaresine geçti.
2001’de ABD’nin Afganistan’ı işgale başladığında idareden düşen lakin vakit ortasında kimi bölgelere geri dönen Taliban, bugün ülkede “katılımcı bir İslami hükümet kuracaklarını” söylüyor.
Taliban’ın Afganistan’daki yükselişini ve bölgede değişen statükonun Türkiye’ye muhtemel tesirlerini, 1990’larda bölgede gazetecilik yapmış olan Sedat Aral ve NATO’nun Afganistan’daki eski Kıdemli Sivil Temsilcisi olan Hikmet Çetin’e sorduk.
“TALİBAN’IN ÖLÇÜLERİNE NAZARAN GÜNAHSIZ OLMAK, DOĞMAMIŞ OLMAK DEMEK”
Gani’nin ülkesini terk etmesine ait sorularımızı yanıtlayan Aral, kalıp direnmek üzere bir seçeneklerinin olduğunu lakin bunun için evvelinde bir hazırlığın olması gerektiğini söylemiş oldu.
Gani’nin ülkesini terk ederken “Kan dökülmesini önlemek için ayrılmaya karar verdim” kelamlarını kullanımı dikkat çekmişti.
Taliban’ın “oldukça kolay durdurulabilir bir güç olmadığının” altını çizen Aral, “Gani’ye orada ne vaat edildi bilemiyorum. O kalsaydı da fazlaca kan dökülecekti gittiyse de epeyce kan dökülecek. Kimin kanının döküleceği konusu var. Onların kanı dökülmeyecek yalnızca. Taliban’a İŞİD bağlamında bakabilirsiniz. Bayanlarının yalnız sokağa çıkabileceğini söylüyor. O denli bir şey olmayacak olamaz zira. ‘Masumlara ziyan vermeyeceğiz’ diyorlar. Taliban’ın ölçülerine nazaran saf olmak demek doğmamış olmak demek. Gani’nin çekilip ben idaresi bırakıyorum demesinin münasebetlerinin bir tanesi savaşacak gücü yok. Zira Taliban, ganimet ile örgütlenen bir yapı” dedi.
“13. YÜZYILDA KALMASI GEREKEN BİR UYUŞTURUCU MAFYASI”
Aral, Taliban’ın para ile değil daha fazla vaat ile motive olan bir sisteme sahip olduğunu anlattı.
Taliban’a para değil yağma vaadi verildiğine dikkat çeken Aral, “örneğin gidiyor bir köy ağasına bana katılırsan ilerdeki köyün tamamı senin olsun. Git yağmala diyor. Bayanları, çocukları hepsi senin olsun diyor. Dikkat ederseniz Taliban her kente girdiğinde birinci sefer hapishaneleri açar. Zira Taliban’ın hatalı adamlara muhtaçlığı vardır. Taliban, 13. yüzyılda kalması gereken bir uyuşturucu mafyası. Gereksinimleri olan kalabalık oradadır. Acımasız, insan öldürebilen, silah kullanabilen adamlar. Bu hayli değerli. Kabil’de bulacağınız kolay 18-19 yaşındaki bir adam birilerini kurşuna dizerken zorlanır. Bir din örgütlenmesi değildir Taliban. Konseyi değil kuralsız bir yapıdır. O kuralsız yapı rastgele bir orduyu bile durdurabilir. Zira korkutur. Zira kime karşı savaşacağınızı bilmiyorsunuz. Vaat ile çalışan bir sistemde her insanın düşmanınız olması devasa yükseklikte” diye konuştu.
“KÖKTEN BÜYÜK BİR ORDU İLE…”
“Afganistan hükümetinin ülkelerini bırakmalarında şu biçimde bir haklılık buluyorum; kendi canlarını kurtarmışlar” diyen Aral, şunları kaydetti:
“Zira kurutulabilir bir yapı değil. Kökten büyük bir ordu ile bunları ezemiyorsanız, on binlerce sene ağır bombardımanlar ile onları yerlerinden sökemiyorsanız yapacağınız tek şey kaçmak. Öteki bir formülü yok.“
“TALİBAN GÖÇLERLE İLERLEYEN BİR YAPI”
Türkiye’nin, ABD’nin Ortadoğu’daki ‘jandarma’ durumundaki ülkesi olduğunu savunan Aral şunları söylemiş oldu:
“Irak müdahalesi olduğunda giriyor, Suriye müdahalesi olduğunda çabucak ABD’nin elinin altında. Bir biçimde kendini daima kullandırdı beraberinde NATO üyesi. İran ne yaptı? İran dedi ki Taliban’dan; kaçanları Türkiye’ye gönderin dedi. Taliban göçlerle ilerleyen bir yapı. Diplomatik bir kurye sistemi ile giden bir teşkilatı yok. Afganistan’dan Türkiye’ye gelenlerin yüzde 20’si Taliban olabilir. İran sonları açtı ve ‘Türkiye’ye gidiyorsanız geçiş hakkı veririm’ dedi. ABD bunları Çin, İran ve Rusya’ya karşı kullanacaktı. Bir anda kendi partneri olan ülkeye karşı kullandı.“
TALİBAN’IN EN DEĞERLİ ÖZELLİĞİ
Aral, hükümetin ani bir karar ile sonları koruma altına alması gerektiğini belirterek şu değerlendirmeyi yaptı:
“Taliban’ın epeyce kıymetli bir özelliği vardır. Evvel kendinden daha az dincileri öldürür. Zira dini açıklayabilecek tek kitle onlardır. Herkes şöyleki düşünüyor; Afganistan’da laik bir Cumhuriyet vardı, Taliban o laik Cumhuriyet’i yıktı. Hayır, Afganistan, Taliban’dan daha ölçülü bir şeriat devleti idi. Laik bir devlet değildi. Taliban İŞİD üzere gidiyor. Bir devlet kurmanız için 2 bin yıl uğraşmanız gerekiyor. bu biçimde 100 yıl ile de bitmiyor. Ya da evvelinde bir devlet olması gerekiyor.“
Aral son olarak, Afganistan’ın savaş içerisinde 70’inci yılına geldiğini belirterek, “Orada savaşsız periyodu hatırlayan bir nesil yok. Savaşsız periyotta çocuk olan birtakım beşerler var. Önemli rehabilitasyonlara gereksinimleri var. Bu rehabilitasyonlar lakin kamplarda olabilir kentlerde olamaz. BM’nin göçmen siyaseti ne ise onun uygulanma hatta ondan daha güzelinin de uygulanması gerekiyor. Bu durum Suriye’den gelenler için de geçerli. Savaş psikolojisi altında intihar edebilme kapasitesi olan bir adam kimseye acımaz. Taliban ile birlikte ülkelerin değiştiğini gördüm. Pakistan Taliban’ı denetim edebileceğini sanıyordu. Sonuçta o denli bir yere geldi ki Taliban, Pakistan’ı denetim etmeye başladı” sözlerini kullandı.
AFGANİSTAN İLE ATATÜRK DEVRİNDEN KALAN MÜNASEBETLER
Geçen günlerde Taliban sözcüleri tarafınca Indenpendent Türkçe‘ye, Türkiye özelinde bir açıklama yapılmıştı. Kelam konusu açıklamada, “Erdoğan’dan bize karşı saygılı olmasını arzuluyoruz. Türkiye, biroldukça Afgan’ı barındıran ve yakın bağlantılar kurmak istediğimiz bir ülke. Türkiye’yi bir düşman olarak değil müttefik olarak görüyoruz” sözlerine yer verilmişti.
Afganistan ve Türkiye’nin, Atatürk devrinden başlayan ve epeyce değeri tarihi alakalara sahip olduğunu anlatan Hikmet Çetin, her kısmının Türkiye’ye hürmeti olduğunu söylemiş oldu.
“TÜRKİYE YASAL OLARAK ORADAYDI”
Müttefik kelamının hakikat olmadığını kaydeden Çetin, “Bütün eforlara karşın Türkiye’nin havalimanı konusundaki talebine evet demediler. Türkiye milletlerarası açıdan yasal bir biçimde oradaydı” dedi.
11 Eylül’den daha sonra Birleşmiş Milletler tarafınca Afganistan’a güç gönderme konusunda verilen sonucu anımsatan Çetin, şunları söylemiş oldu:
“Gerisinden 12 Eylül’de NATO tarafınca verilen sonucu var. Ve 5. hususunun devreye sokulma sonucu birinci kere bu biçimde uygulandı. Bu unsur kollektif savunma unsurudur. NATO da o karar ile birlikte bütün NATO ülkelerinin Afganistan’daki güce ve Afganistan’daki olaylara takviye olma talebini gösteriyor. bu biçimde NATO çabucak hemen kamutayı eline alamamıştı. 2003 Ağustos ayında artık idare ve denetim NATO’ya geçmişti. Bunun getirdiği bir meşruiyeti var. Bu ayında sonun ABD’nin çekileceğine göre, orada artık Türk askerinin varlığı da sorgulanabilir.“
Türkiye’nin NATO’nun üyesi olarak havalimanının işletmesini yaparken güvenliği Taliban’a karşı sağladığını vurgulayan Çetin, “Şu anda nasıl bir idare hali olacak aşikâr değil. Olaylar epey süratli gelişti. Fiilen artık idare Taliban ve onun verdiği rahatlık ile müzakere yapacak. Yeni bir Cumhurbaşkanı seçecek. Gelişmelerinin nasıl olacağını bir göstergesi süreksiz olacak yeni idarenin formunu görmek lazım” diye konuştu.
2001’de ABD’nin Afganistan’ı işgale başladığında idareden düşen lakin vakit ortasında kimi bölgelere geri dönen Taliban, bugün ülkede “katılımcı bir İslami hükümet kuracaklarını” söylüyor.
Taliban’ın Afganistan’daki yükselişini ve bölgede değişen statükonun Türkiye’ye muhtemel tesirlerini, 1990’larda bölgede gazetecilik yapmış olan Sedat Aral ve NATO’nun Afganistan’daki eski Kıdemli Sivil Temsilcisi olan Hikmet Çetin’e sorduk.
“TALİBAN’IN ÖLÇÜLERİNE NAZARAN GÜNAHSIZ OLMAK, DOĞMAMIŞ OLMAK DEMEK”
Gani’nin ülkesini terk etmesine ait sorularımızı yanıtlayan Aral, kalıp direnmek üzere bir seçeneklerinin olduğunu lakin bunun için evvelinde bir hazırlığın olması gerektiğini söylemiş oldu.
Gani’nin ülkesini terk ederken “Kan dökülmesini önlemek için ayrılmaya karar verdim” kelamlarını kullanımı dikkat çekmişti.
Taliban’ın “oldukça kolay durdurulabilir bir güç olmadığının” altını çizen Aral, “Gani’ye orada ne vaat edildi bilemiyorum. O kalsaydı da fazlaca kan dökülecekti gittiyse de epeyce kan dökülecek. Kimin kanının döküleceği konusu var. Onların kanı dökülmeyecek yalnızca. Taliban’a İŞİD bağlamında bakabilirsiniz. Bayanlarının yalnız sokağa çıkabileceğini söylüyor. O denli bir şey olmayacak olamaz zira. ‘Masumlara ziyan vermeyeceğiz’ diyorlar. Taliban’ın ölçülerine nazaran saf olmak demek doğmamış olmak demek. Gani’nin çekilip ben idaresi bırakıyorum demesinin münasebetlerinin bir tanesi savaşacak gücü yok. Zira Taliban, ganimet ile örgütlenen bir yapı” dedi.
“13. YÜZYILDA KALMASI GEREKEN BİR UYUŞTURUCU MAFYASI”
Aral, Taliban’ın para ile değil daha fazla vaat ile motive olan bir sisteme sahip olduğunu anlattı.
Taliban’a para değil yağma vaadi verildiğine dikkat çeken Aral, “örneğin gidiyor bir köy ağasına bana katılırsan ilerdeki köyün tamamı senin olsun. Git yağmala diyor. Bayanları, çocukları hepsi senin olsun diyor. Dikkat ederseniz Taliban her kente girdiğinde birinci sefer hapishaneleri açar. Zira Taliban’ın hatalı adamlara muhtaçlığı vardır. Taliban, 13. yüzyılda kalması gereken bir uyuşturucu mafyası. Gereksinimleri olan kalabalık oradadır. Acımasız, insan öldürebilen, silah kullanabilen adamlar. Bu hayli değerli. Kabil’de bulacağınız kolay 18-19 yaşındaki bir adam birilerini kurşuna dizerken zorlanır. Bir din örgütlenmesi değildir Taliban. Konseyi değil kuralsız bir yapıdır. O kuralsız yapı rastgele bir orduyu bile durdurabilir. Zira korkutur. Zira kime karşı savaşacağınızı bilmiyorsunuz. Vaat ile çalışan bir sistemde her insanın düşmanınız olması devasa yükseklikte” diye konuştu.
“KÖKTEN BÜYÜK BİR ORDU İLE…”
“Afganistan hükümetinin ülkelerini bırakmalarında şu biçimde bir haklılık buluyorum; kendi canlarını kurtarmışlar” diyen Aral, şunları kaydetti:
“Zira kurutulabilir bir yapı değil. Kökten büyük bir ordu ile bunları ezemiyorsanız, on binlerce sene ağır bombardımanlar ile onları yerlerinden sökemiyorsanız yapacağınız tek şey kaçmak. Öteki bir formülü yok.“
“TALİBAN GÖÇLERLE İLERLEYEN BİR YAPI”
Türkiye’nin, ABD’nin Ortadoğu’daki ‘jandarma’ durumundaki ülkesi olduğunu savunan Aral şunları söylemiş oldu:
“Irak müdahalesi olduğunda giriyor, Suriye müdahalesi olduğunda çabucak ABD’nin elinin altında. Bir biçimde kendini daima kullandırdı beraberinde NATO üyesi. İran ne yaptı? İran dedi ki Taliban’dan; kaçanları Türkiye’ye gönderin dedi. Taliban göçlerle ilerleyen bir yapı. Diplomatik bir kurye sistemi ile giden bir teşkilatı yok. Afganistan’dan Türkiye’ye gelenlerin yüzde 20’si Taliban olabilir. İran sonları açtı ve ‘Türkiye’ye gidiyorsanız geçiş hakkı veririm’ dedi. ABD bunları Çin, İran ve Rusya’ya karşı kullanacaktı. Bir anda kendi partneri olan ülkeye karşı kullandı.“
TALİBAN’IN EN DEĞERLİ ÖZELLİĞİ
Aral, hükümetin ani bir karar ile sonları koruma altına alması gerektiğini belirterek şu değerlendirmeyi yaptı:
“Taliban’ın epeyce kıymetli bir özelliği vardır. Evvel kendinden daha az dincileri öldürür. Zira dini açıklayabilecek tek kitle onlardır. Herkes şöyleki düşünüyor; Afganistan’da laik bir Cumhuriyet vardı, Taliban o laik Cumhuriyet’i yıktı. Hayır, Afganistan, Taliban’dan daha ölçülü bir şeriat devleti idi. Laik bir devlet değildi. Taliban İŞİD üzere gidiyor. Bir devlet kurmanız için 2 bin yıl uğraşmanız gerekiyor. bu biçimde 100 yıl ile de bitmiyor. Ya da evvelinde bir devlet olması gerekiyor.“
Aral son olarak, Afganistan’ın savaş içerisinde 70’inci yılına geldiğini belirterek, “Orada savaşsız periyodu hatırlayan bir nesil yok. Savaşsız periyotta çocuk olan birtakım beşerler var. Önemli rehabilitasyonlara gereksinimleri var. Bu rehabilitasyonlar lakin kamplarda olabilir kentlerde olamaz. BM’nin göçmen siyaseti ne ise onun uygulanma hatta ondan daha güzelinin de uygulanması gerekiyor. Bu durum Suriye’den gelenler için de geçerli. Savaş psikolojisi altında intihar edebilme kapasitesi olan bir adam kimseye acımaz. Taliban ile birlikte ülkelerin değiştiğini gördüm. Pakistan Taliban’ı denetim edebileceğini sanıyordu. Sonuçta o denli bir yere geldi ki Taliban, Pakistan’ı denetim etmeye başladı” sözlerini kullandı.
AFGANİSTAN İLE ATATÜRK DEVRİNDEN KALAN MÜNASEBETLER
Geçen günlerde Taliban sözcüleri tarafınca Indenpendent Türkçe‘ye, Türkiye özelinde bir açıklama yapılmıştı. Kelam konusu açıklamada, “Erdoğan’dan bize karşı saygılı olmasını arzuluyoruz. Türkiye, biroldukça Afgan’ı barındıran ve yakın bağlantılar kurmak istediğimiz bir ülke. Türkiye’yi bir düşman olarak değil müttefik olarak görüyoruz” sözlerine yer verilmişti.
Afganistan ve Türkiye’nin, Atatürk devrinden başlayan ve epeyce değeri tarihi alakalara sahip olduğunu anlatan Hikmet Çetin, her kısmının Türkiye’ye hürmeti olduğunu söylemiş oldu.
“TÜRKİYE YASAL OLARAK ORADAYDI”
Müttefik kelamının hakikat olmadığını kaydeden Çetin, “Bütün eforlara karşın Türkiye’nin havalimanı konusundaki talebine evet demediler. Türkiye milletlerarası açıdan yasal bir biçimde oradaydı” dedi.
11 Eylül’den daha sonra Birleşmiş Milletler tarafınca Afganistan’a güç gönderme konusunda verilen sonucu anımsatan Çetin, şunları söylemiş oldu:
“Gerisinden 12 Eylül’de NATO tarafınca verilen sonucu var. Ve 5. hususunun devreye sokulma sonucu birinci kere bu biçimde uygulandı. Bu unsur kollektif savunma unsurudur. NATO da o karar ile birlikte bütün NATO ülkelerinin Afganistan’daki güce ve Afganistan’daki olaylara takviye olma talebini gösteriyor. bu biçimde NATO çabucak hemen kamutayı eline alamamıştı. 2003 Ağustos ayında artık idare ve denetim NATO’ya geçmişti. Bunun getirdiği bir meşruiyeti var. Bu ayında sonun ABD’nin çekileceğine göre, orada artık Türk askerinin varlığı da sorgulanabilir.“
Türkiye’nin NATO’nun üyesi olarak havalimanının işletmesini yaparken güvenliği Taliban’a karşı sağladığını vurgulayan Çetin, “Şu anda nasıl bir idare hali olacak aşikâr değil. Olaylar epey süratli gelişti. Fiilen artık idare Taliban ve onun verdiği rahatlık ile müzakere yapacak. Yeni bir Cumhurbaşkanı seçecek. Gelişmelerinin nasıl olacağını bir göstergesi süreksiz olacak yeni idarenin formunu görmek lazım” diye konuştu.