Muhabir
New member
Getty Images
ABD’nin çekilmeyi sürdürdüğü Afganistan’ın başşehri Kabil’deki havalimanının güvenliği için, Türkiye’nin hem ABD hem Taliban’la görüşmeleri sürerken, Taliban Kabil’i kuşattı. Son gelişmeler ışığında Türkiye’nin havalimanı misyonuyla ilgili atmayı planladığı adımları Türk yetkililere sorduk.
ABD’nin çekilme süreci tamamlanmadan Afganistan’ın büyük bir kısmını ele geçiren Taliban, Pazar sabahı Başşehir Kabil’i de kuşattığını duyurdu.
Taliban’ın son ilerleyişiyle birlikte Türkiye’nin Kabil Hamid karzai Milletlerarası Havalimanı’nda üstleneceği güvenliği sağlama vazifesiyle ilgili de soru işaretleri oluştu.
Kabil’deki başta ABD olmak üzere birfazlaca Batı ülkesinin büyükelçilikleri ve diplomatik misyonları kapasitelerini küçültme sonucu aldı ve çalışanlarını Kabil Havalimanı üzerinden tahliye etmeye başladı.
BBC Türkçe’nin ulaştığı, Afganistan’daki gelişmeler üzerine çalışan Türk diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin Kabil Büyükelçiliği’nde çalışan gorevlilerin ve Afganistan’daki Türk askerinin tahliyesi edilmesi için çabucak hemen bir karar alınmadığını; fakat gelişmelerin yakından takip edildiğini söylemiş oldu.
Bu esnada Taliban’la Türkiye içindeki görüşmeler de sürüyor.
“Taliban’a karşın Afganistan’da bir adım atmak artık mümkün değil”
BBC Türkçe’ye bilgi veren bir Türk güvenlik yetkilisi, son gelişmeler ışığında, artık Türkiye’nin Kabil Havalimanı’nda üstlenmesi planlanan bakılırsavin Taliban’a karşın yapılmasının mümkün olmadığını söylemiş oldu.
Türkiye, son günlerde Taliban’ın ülke genelinde süratle ilerlemesi ve Kabil’e yaklaşması karşısında tahliye için gerekli tedbirleri almış durumda.
Ankara bir yandan da Taliban’la görüşmeleri sürdürerek Kabil Havalimanı’ndaki bakılırsavi üstlenmek için hazırlıklarına devam ediyor.
Fakat görüştüğümüz yetkililer, son sonucun verilmesi için çabucak hemen erken olduğunu; bu hususta belirleyici iki etken olduğunu söylüyor: Taliban’ın yaklaşımı ve ABD başta olmak üzere NATO müttefikleri ile Batı ülkelerinin ülkedeki varlığının boyutu.
Üst seviye bir Türk güvenlik yetkilisine bakılırsa “Taliban’ın biroldukca ülkeyle direkt temas kurmuş olması, milletlerarası sisteme entegre olma eforu ve izole olmamak için attığı adımlar göz önünde bulundurulduğunda, Türkiye ile uzlaşması hâlâ mümkün. Yani Taliban’la görüşerek Kabil Havalimanı’na bakılırsav alma ihtimali yüksek.”
Birebir yetkiliye göre ABD’nin ve Avrupa ülkelerinin büyükelçiliklerini büsbütün kapatmamış olması, Rusya’nın da diplomatik temsilciğinin açık kalacağını açıklaması, Kabil Havalimanı’na duyulan muhtaçlığın devam ettiğini gösteriyor.
İngiliz Savunma Bakanı Ben Wallace’ın, “Afganistan’da hükümette kim olursa olsun, belli milletlerarası normları karşılıyorsa, İngiltere o hükümetle çalışacaktır” açıklamasını hatırlatan yetkiliye göre, Taliban’la bu ülkelerin temasının devam ettiği düşünüldüğünde, Ankara için “Taliban’la ipleri koparmak makul görünmüyor:”
“Kabil Havalimanı’nda planlanan nazaranvin hedefi Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesini engellemek ya da Taliban’la savaşmak değil. Gereksinim devam ettiği sürece memleketler arası hava güvenliğini sağlamak. Taliban ülkede sıhhat, iktisat, eğitim sistemlerini oturtması, ticaret yapması için havayoluna muhtaçlık duyacak. Öbür ülkelerin oradaki varlığına da gereksinim duyacak. bu biçimde bir durumda, Taliban’la görüşmelerin gidişatına bağlı olarak havalimanını muhafaza nazaranvini üstlenebiliriz.
“Ama Taliban’ın havalimanını ben denetim edeceğim, burada hiç bir ülkeye gereksinimim yok demesi halinde, tüm öbür ülkelerin büyükelçiliklerini kapatıp gitmesi halinde, esasen kullanılmayacak bir havalimanını Taliban’a karşın niye koruyalım?”
Getty Images
Taliban’la görüşmelerde ilerleme sağlanabilir mi?
Taliban Kabil’e yaklaşırken, hafta ortasında son durumu konuştuğumuz üst seviye diplomatik yetkililer, Taliban’ın masada direkt Türkiye’ye “Ülkede büyükelçiliğinizi muhafaza bakılırsavi haricinde asker bulundurmaya devam ederseniz, işgal gücü sayarız” söylemiş olduğini belirtti.
Yani Taliban’ın bu istikametteki açıklamaları, basına verilen demeçlerle hudutlu değil.
Türkiye ise Taliban’a muharip güç olmadığını, insani yardımlar, ticaret ve milletlerarası sistemden izole olmamasını sağlayacak adımların atılması için havalimanında bulunmasının değerli olduğunu söylüyor. Taliban ise bunun lakin kendi idaresinde mümkün olabileceği cevabını veriyordu.
“Anlaşma Afgan Hükümeti’yle imzalanabilir, Taliban’la değil”
Türkiye, askeri kısmının iç güvenliğini sağladığı Kabil Havalimanı’nı müdafaa nazaranvini devralmak için, alanda kuvvetli olan Taliban’la görüşse de, milletlerarası hukuka göre bunun Afgan hükümetiyle uzlaşılarak yapılması gerekiyor.
Bunun için Afganistan Hükümeti’yle notalar üzerinden uzlaşı sağlandığı, oradan gelen talep doğrultusunda TBMM’den tezkere çıkarılabileceği, bu koşullar oluşturulduktan daha sonra Türk askerinin Kabil Havalimanı’na konuşlandırılabileceği belirtiliyor.
Tüm bu adımlar atıldıktan daha sonra Taliban’ın başşehri ele geçirmesi halinde Taliban’la buna yönelik görüşmeler yapılabilirdi.
Lakin artık idarenin Taliban’a devredilmesi halinde, Türkiye’nin Kabil Havalimanı’nın güvenliğini sağlaması için artık yasal Afgan hükümetiyle değil Taliban’la muahedesi gerekiyor. Bu da misyonun meşruiyetiyle ilgili biroldukça soru işareti doğuruyor.
Getty ImagesKabil
Taliban Türkiye’yle mutabakata niye yanaşmıyor?
Türkiye, Nisan ayında Taliban’la Afgan Hükümeti’nin İstanbul’da masaya oturması planlanırken üstlendiği mesken sahipliği rolü sebebiyle, Taliban’la bağlantısını artırmıştı.
Fakat ABD’nin hangi kaide altında olursa olsun çekileceğinin muhakkak olmasının akabinde Taliban, hükümetle İstanbul’da masaya oturmadı.
Haziran ayından itibaren Türkiye’nin Kabil Havalimanı’nın güvenliğinden sorumlu bulunmasına yönelik planlar gündeme geldiğinde, Taliban’ın hali daha yumuşaktı.
Halin sertleşmesinin ve “işgalci güç sayarız” açıklamalarının artması üzerine Türk yetkililer dertlerini lisana getirdiğinde, Amerikalı mevkidaşları, Taliban’ın bu açıklamalarının göstermelik olduğunu, zımnen bir muahedeleri bulunduğu için Taliban’ın Türkiye’ye tehdit oluşturmayacağını iletti.
Lakin açıklamalar sertleşerek devam etti ve nihayetinde Doha’daki görüşmelerde Taliban bunu Türklere direkt söylemiş oldu.
Ankara, bu sertleşmenin gerisinde, Türkiye’nin Kabil’de nazaranv almasını istemeyen ve Taliban üzerinde tesirli olan dış ülkelerin hissesi olduğunu görüşüne sahip.
İran ve Türkiye ile ABD içindeki görüşmelerden duyduğu rahatsızlığı açıkça lisana getiren Rusya, bunların başında geliyor. Taliban’ın bu ülkelerle üst seviye irtibat kurabilmek için Türkiye’ye yönelik sert açıklamalar yapmış olabileceği, güvenlik yetkilileri tarafınca lisana getiriliyor.
Taliban üzerine belirli bir tesiri olan Pakistan ve Katar’ın da bu süreçte yapan olmayan biçimde rol oynadığı düşünülüyor.
Dışişleri kaynakları, İstanbul’daki görüşmeler planlanırken Katar’ın bundan rahatsız olduğunu, kendi ülkelerinde görüşmelerin devam edebileceğini belirttiğini ve Taliban’ı da bu türlü yönlendirmiş olabileceğini belirtiyor.
İstanbul görüşmelerine katılmayarak haftalar daha sonra büsbütün iptal edilmesine yol açan Taliban, Temmuz ayında Afgan hükümetiyle Doha’da masaya oturmuştu.
Akabinde Doha, Ağustos ayının başında Afganistan için bir memleketler arası toplantıya mesken sahipliğini yapacağını deklare etti. Afganistan’ın altı hudut komşusu (İran, Pakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Çin) ile ABD, Rusya, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği’nden de temsiclilerin çağrıldığını toplantıya Türkiye davet edilmedi. Bu da Ankara’da reaksiyonla karşılandı. Reaksiyonun iletilmesine karşın Doha, Ankara’yı iştirakçiler ortasına eklemedi.
Pakistan da Ankara’nın bu süreçte Taliban’la irtibatı hesaba katılarak en çok dayanak beklenen ülkelerden bir tanesiydi. Lakin o da, Türkiye’nin ABD’nin çekilmesi daha sonrasında Kabil Havalimanı’nda bu biçimde kritik bir bakılırsavi üstlenmesine dayanak olmak konusunda istekli davranmadı.
Ankara, Pakistan’ın Taliban üzerinde kuvvetli bir otoritesi bulunmadığını kabul etmekle birlikte daha yapan bir diyalog için yardımcı olabileceği; lakin bunu tercih etmediği görüşünde.
Getty Images
Taliban ile üst seviye görüşme gündemde
ABD ile olumlu gündem yakalayabilmek ve S-400’ler, PYD’ye takviye üzere öbür uyuşmazlık alanlarında da aralık kat edebilmek için Kabil Havalimanı’nın güvenliğini üstlenmeye hazır olan Ankara, Afgan Hükümeti’nin çabucak hemen bakılırsavde olduğu müddette, Taliban’ı da ikna edebilmek için daha üst seviye bir görüşme gerçekleştirmeyi de masaya yatırdı.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Taliban’ın üç yöneticisinden biri olan siyasi heyetin başındaki Molla Abdulgani Baradar ile Temmuz ayı sonunda Pekin’de görüşmüştü.
Bu görüşmenin sembolik değeri olduğunu; Çin’in bu biçimdece Taliban üzerinde tesir yaratmak için bir meşruiyet gösterisi yaptığını belirten diplomatik kaynaklar, tıpkı biçimde bir Taliban heyetinin Ankara’da ağırlanabileceğini; bunun için Molla Baradar’a bir ileti iletildiğini de söylemiş oldu.
Erdoğan da, 11 Ağustos’ta katılığı bir canlı yayında “Taliban’la kimi görüşmelere varıncaya dek şu an ilgili kurumlarımız çalışıyor. Hatta tahminen benim bile onların başkanı durumunda olacak olanı kabul etme durumum olabilir.” demişti.
Fakat Taliban’ın Kabil’i ele geçirdiği ve Afgan Hükümeti’nin ortadan kalktığı bir senaryoda bu biçimde bir adım atılabilir mi; bu hem Taliban’ın tutumuna birebir vakitte milletlerarası alanda Taliban’ın ne kadar kabul goreceğine bağlı.
ABD’nin çekilmeyi sürdürdüğü Afganistan’ın başşehri Kabil’deki havalimanının güvenliği için, Türkiye’nin hem ABD hem Taliban’la görüşmeleri sürerken, Taliban Kabil’i kuşattı. Son gelişmeler ışığında Türkiye’nin havalimanı misyonuyla ilgili atmayı planladığı adımları Türk yetkililere sorduk.
ABD’nin çekilme süreci tamamlanmadan Afganistan’ın büyük bir kısmını ele geçiren Taliban, Pazar sabahı Başşehir Kabil’i de kuşattığını duyurdu.
Taliban’ın son ilerleyişiyle birlikte Türkiye’nin Kabil Hamid karzai Milletlerarası Havalimanı’nda üstleneceği güvenliği sağlama vazifesiyle ilgili de soru işaretleri oluştu.
Kabil’deki başta ABD olmak üzere birfazlaca Batı ülkesinin büyükelçilikleri ve diplomatik misyonları kapasitelerini küçültme sonucu aldı ve çalışanlarını Kabil Havalimanı üzerinden tahliye etmeye başladı.
BBC Türkçe’nin ulaştığı, Afganistan’daki gelişmeler üzerine çalışan Türk diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin Kabil Büyükelçiliği’nde çalışan gorevlilerin ve Afganistan’daki Türk askerinin tahliyesi edilmesi için çabucak hemen bir karar alınmadığını; fakat gelişmelerin yakından takip edildiğini söylemiş oldu.
Bu esnada Taliban’la Türkiye içindeki görüşmeler de sürüyor.
“Taliban’a karşın Afganistan’da bir adım atmak artık mümkün değil”
BBC Türkçe’ye bilgi veren bir Türk güvenlik yetkilisi, son gelişmeler ışığında, artık Türkiye’nin Kabil Havalimanı’nda üstlenmesi planlanan bakılırsavin Taliban’a karşın yapılmasının mümkün olmadığını söylemiş oldu.
Türkiye, son günlerde Taliban’ın ülke genelinde süratle ilerlemesi ve Kabil’e yaklaşması karşısında tahliye için gerekli tedbirleri almış durumda.
Ankara bir yandan da Taliban’la görüşmeleri sürdürerek Kabil Havalimanı’ndaki bakılırsavi üstlenmek için hazırlıklarına devam ediyor.
Fakat görüştüğümüz yetkililer, son sonucun verilmesi için çabucak hemen erken olduğunu; bu hususta belirleyici iki etken olduğunu söylüyor: Taliban’ın yaklaşımı ve ABD başta olmak üzere NATO müttefikleri ile Batı ülkelerinin ülkedeki varlığının boyutu.
Üst seviye bir Türk güvenlik yetkilisine bakılırsa “Taliban’ın biroldukca ülkeyle direkt temas kurmuş olması, milletlerarası sisteme entegre olma eforu ve izole olmamak için attığı adımlar göz önünde bulundurulduğunda, Türkiye ile uzlaşması hâlâ mümkün. Yani Taliban’la görüşerek Kabil Havalimanı’na bakılırsav alma ihtimali yüksek.”
Birebir yetkiliye göre ABD’nin ve Avrupa ülkelerinin büyükelçiliklerini büsbütün kapatmamış olması, Rusya’nın da diplomatik temsilciğinin açık kalacağını açıklaması, Kabil Havalimanı’na duyulan muhtaçlığın devam ettiğini gösteriyor.
İngiliz Savunma Bakanı Ben Wallace’ın, “Afganistan’da hükümette kim olursa olsun, belli milletlerarası normları karşılıyorsa, İngiltere o hükümetle çalışacaktır” açıklamasını hatırlatan yetkiliye göre, Taliban’la bu ülkelerin temasının devam ettiği düşünüldüğünde, Ankara için “Taliban’la ipleri koparmak makul görünmüyor:”
“Kabil Havalimanı’nda planlanan nazaranvin hedefi Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesini engellemek ya da Taliban’la savaşmak değil. Gereksinim devam ettiği sürece memleketler arası hava güvenliğini sağlamak. Taliban ülkede sıhhat, iktisat, eğitim sistemlerini oturtması, ticaret yapması için havayoluna muhtaçlık duyacak. Öbür ülkelerin oradaki varlığına da gereksinim duyacak. bu biçimde bir durumda, Taliban’la görüşmelerin gidişatına bağlı olarak havalimanını muhafaza nazaranvini üstlenebiliriz.
“Ama Taliban’ın havalimanını ben denetim edeceğim, burada hiç bir ülkeye gereksinimim yok demesi halinde, tüm öbür ülkelerin büyükelçiliklerini kapatıp gitmesi halinde, esasen kullanılmayacak bir havalimanını Taliban’a karşın niye koruyalım?”
Getty Images
Taliban’la görüşmelerde ilerleme sağlanabilir mi?
Taliban Kabil’e yaklaşırken, hafta ortasında son durumu konuştuğumuz üst seviye diplomatik yetkililer, Taliban’ın masada direkt Türkiye’ye “Ülkede büyükelçiliğinizi muhafaza bakılırsavi haricinde asker bulundurmaya devam ederseniz, işgal gücü sayarız” söylemiş olduğini belirtti.
Yani Taliban’ın bu istikametteki açıklamaları, basına verilen demeçlerle hudutlu değil.
Türkiye ise Taliban’a muharip güç olmadığını, insani yardımlar, ticaret ve milletlerarası sistemden izole olmamasını sağlayacak adımların atılması için havalimanında bulunmasının değerli olduğunu söylüyor. Taliban ise bunun lakin kendi idaresinde mümkün olabileceği cevabını veriyordu.
“Anlaşma Afgan Hükümeti’yle imzalanabilir, Taliban’la değil”
Türkiye, askeri kısmının iç güvenliğini sağladığı Kabil Havalimanı’nı müdafaa nazaranvini devralmak için, alanda kuvvetli olan Taliban’la görüşse de, milletlerarası hukuka göre bunun Afgan hükümetiyle uzlaşılarak yapılması gerekiyor.
Bunun için Afganistan Hükümeti’yle notalar üzerinden uzlaşı sağlandığı, oradan gelen talep doğrultusunda TBMM’den tezkere çıkarılabileceği, bu koşullar oluşturulduktan daha sonra Türk askerinin Kabil Havalimanı’na konuşlandırılabileceği belirtiliyor.
Tüm bu adımlar atıldıktan daha sonra Taliban’ın başşehri ele geçirmesi halinde Taliban’la buna yönelik görüşmeler yapılabilirdi.
Lakin artık idarenin Taliban’a devredilmesi halinde, Türkiye’nin Kabil Havalimanı’nın güvenliğini sağlaması için artık yasal Afgan hükümetiyle değil Taliban’la muahedesi gerekiyor. Bu da misyonun meşruiyetiyle ilgili biroldukça soru işareti doğuruyor.
Getty ImagesKabil
Taliban Türkiye’yle mutabakata niye yanaşmıyor?
Türkiye, Nisan ayında Taliban’la Afgan Hükümeti’nin İstanbul’da masaya oturması planlanırken üstlendiği mesken sahipliği rolü sebebiyle, Taliban’la bağlantısını artırmıştı.
Fakat ABD’nin hangi kaide altında olursa olsun çekileceğinin muhakkak olmasının akabinde Taliban, hükümetle İstanbul’da masaya oturmadı.
Haziran ayından itibaren Türkiye’nin Kabil Havalimanı’nın güvenliğinden sorumlu bulunmasına yönelik planlar gündeme geldiğinde, Taliban’ın hali daha yumuşaktı.
Halin sertleşmesinin ve “işgalci güç sayarız” açıklamalarının artması üzerine Türk yetkililer dertlerini lisana getirdiğinde, Amerikalı mevkidaşları, Taliban’ın bu açıklamalarının göstermelik olduğunu, zımnen bir muahedeleri bulunduğu için Taliban’ın Türkiye’ye tehdit oluşturmayacağını iletti.
Lakin açıklamalar sertleşerek devam etti ve nihayetinde Doha’daki görüşmelerde Taliban bunu Türklere direkt söylemiş oldu.
Ankara, bu sertleşmenin gerisinde, Türkiye’nin Kabil’de nazaranv almasını istemeyen ve Taliban üzerinde tesirli olan dış ülkelerin hissesi olduğunu görüşüne sahip.
İran ve Türkiye ile ABD içindeki görüşmelerden duyduğu rahatsızlığı açıkça lisana getiren Rusya, bunların başında geliyor. Taliban’ın bu ülkelerle üst seviye irtibat kurabilmek için Türkiye’ye yönelik sert açıklamalar yapmış olabileceği, güvenlik yetkilileri tarafınca lisana getiriliyor.
Taliban üzerine belirli bir tesiri olan Pakistan ve Katar’ın da bu süreçte yapan olmayan biçimde rol oynadığı düşünülüyor.
Dışişleri kaynakları, İstanbul’daki görüşmeler planlanırken Katar’ın bundan rahatsız olduğunu, kendi ülkelerinde görüşmelerin devam edebileceğini belirttiğini ve Taliban’ı da bu türlü yönlendirmiş olabileceğini belirtiyor.
İstanbul görüşmelerine katılmayarak haftalar daha sonra büsbütün iptal edilmesine yol açan Taliban, Temmuz ayında Afgan hükümetiyle Doha’da masaya oturmuştu.
Akabinde Doha, Ağustos ayının başında Afganistan için bir memleketler arası toplantıya mesken sahipliğini yapacağını deklare etti. Afganistan’ın altı hudut komşusu (İran, Pakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Çin) ile ABD, Rusya, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği’nden de temsiclilerin çağrıldığını toplantıya Türkiye davet edilmedi. Bu da Ankara’da reaksiyonla karşılandı. Reaksiyonun iletilmesine karşın Doha, Ankara’yı iştirakçiler ortasına eklemedi.
Pakistan da Ankara’nın bu süreçte Taliban’la irtibatı hesaba katılarak en çok dayanak beklenen ülkelerden bir tanesiydi. Lakin o da, Türkiye’nin ABD’nin çekilmesi daha sonrasında Kabil Havalimanı’nda bu biçimde kritik bir bakılırsavi üstlenmesine dayanak olmak konusunda istekli davranmadı.
Ankara, Pakistan’ın Taliban üzerinde kuvvetli bir otoritesi bulunmadığını kabul etmekle birlikte daha yapan bir diyalog için yardımcı olabileceği; lakin bunu tercih etmediği görüşünde.
Getty Images
Taliban ile üst seviye görüşme gündemde
ABD ile olumlu gündem yakalayabilmek ve S-400’ler, PYD’ye takviye üzere öbür uyuşmazlık alanlarında da aralık kat edebilmek için Kabil Havalimanı’nın güvenliğini üstlenmeye hazır olan Ankara, Afgan Hükümeti’nin çabucak hemen bakılırsavde olduğu müddette, Taliban’ı da ikna edebilmek için daha üst seviye bir görüşme gerçekleştirmeyi de masaya yatırdı.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Taliban’ın üç yöneticisinden biri olan siyasi heyetin başındaki Molla Abdulgani Baradar ile Temmuz ayı sonunda Pekin’de görüşmüştü.
Bu görüşmenin sembolik değeri olduğunu; Çin’in bu biçimdece Taliban üzerinde tesir yaratmak için bir meşruiyet gösterisi yaptığını belirten diplomatik kaynaklar, tıpkı biçimde bir Taliban heyetinin Ankara’da ağırlanabileceğini; bunun için Molla Baradar’a bir ileti iletildiğini de söylemiş oldu.
Erdoğan da, 11 Ağustos’ta katılığı bir canlı yayında “Taliban’la kimi görüşmelere varıncaya dek şu an ilgili kurumlarımız çalışıyor. Hatta tahminen benim bile onların başkanı durumunda olacak olanı kabul etme durumum olabilir.” demişti.
Fakat Taliban’ın Kabil’i ele geçirdiği ve Afgan Hükümeti’nin ortadan kalktığı bir senaryoda bu biçimde bir adım atılabilir mi; bu hem Taliban’ın tutumuna birebir vakitte milletlerarası alanda Taliban’ın ne kadar kabul goreceğine bağlı.