Morgoth
New member
“Gibi”, birinci dönemiyle platform güldürülerine damga vururken “Exxen’in en iyisi” olarak dikkat çekiyordu. İkinci döneminde izleyicisini artıran, öte yandan çevrimiçinin tabiatına ters bir halde sadakat görüp hatırı sayılır bir “hayran kitlesi” toplayan dizi, entelektüel açıdan tartışılmaya, toplumsal karşılığı irdelenmeye başladı. Bir manada “olay haline geldi” diyebiliriz “Gibi” için. O denli ki geçtiğimiz günlerde siyasi parti önderi Meral Akşener iktidara seslenirken dizinin birinci döneminde geçen “yılgın hoşgörü” sözünü kullandı. tıpkı vakitte aforizmalarından kısım hikayelerine, “Gibi”nin her yere çekilip her duruma uyarlanabildiğini ve toplumun birfazlaca bölümünde karşılık bulduğunu görüyoruz. Hem genç seyirciyi yakalayıp hem alt metni güçlü bir anlatı tutturmak kolay iş sayılmaz; ötürüsıyla muvaffakiyetini salt esprilerine, güldürü anlayışına dayandırmak da yetersiz kalacaktır. Bu ilgiyi birinci elden mizahımızda kıymetli bir eksiğin kapatılmasına, samimiyetin bir daha yakalanmasına bağlayabiliriz. Güldürülerin acısı tatlısıyla insanımızı yansıttığı 90’ları anımsattı bize “Gibi”. Soluk renklerine karşın başardı irtibat kurmayı ve politik özünü satır ortalarına saklayan fakat “her neysek oyuz” halinden da milim şaşmayan bir çizgide güldürdü. İçimizi ısıtmasa da hani en azından elini omzumuza attı, yanağımızdan bir makas aldı.
YOKUŞ AŞAĞI YERLİ VE ULUSAL YA DA GÜNGÖREN DÜŞERKEN
Pekala, “Gibi”yi “Gibi” yapan nedir? Bilhassa “toplumsal bir olay” kılan ögeler neler? sıradan imajının gerisinde nasıl bir hazine yatmakta? Sonda söyleyeceğimi başta söyleyeyim: “Gibi” başarılı zira genç nesillerin gücünü paylaşırken hem de Recep İvedik şahsında tabir bulan bir çizginin mağlubiyetini duyuruyor, “İvedik’in, İvedikler’in devri” kapandı bildirisi veriyor. Bu bildirisi öteki bir boyutuyla “Zengo” sinemasında de almıştık. “Zengo”, niyetinden bağımsız olarak siyasi iktidarın kendi ortasındaki dönüşümünü, çekişmesini ortaya koyuyor, İvedikler dünyasında sivrilip zenginleşen Zengo’lara ağırlaşıyordu. “Gibi” ise sıkıntıyı “taraf hassasiyeti” sergileyerek İvedik söylemi gölgesinde güneşini arayan orta sınıf alışkanlıklar üzerinden yorumluyor.
Recep İvedik karakteri birinci üç sinemadaki toplumsallığını serinin devam hikayelerinde yitirirken dahası Şahan Gökbakar sembolik olarak bindiği iktidar gemisinden inerken, rüzgârın tarafını doğrulayan “Gibi” de çağı yakalayarak İvedik’te cisimleşmiş “tek adam”ın güçten düştüğünü, çok erkekliğin fanusuna kısılıp hamamlarda türkü söyleyebildiğini, en nihayetinde kendi söyleyip kendi dinlediği gerçeğini bildiriyor. Yani kabaca söylersek mizahımızın uzun müddet (toplumsal tesiri bakımından) lokomotifi olan İvedik’in gidip yerine Yılmaz ve İlkkan’ın, daha sonrasında Ersoy’un gelmesi erkeklik hudutlarında dahi olsa çoğulcu bir taban arayışına yorulabilir. Çünkü “Gibi” az epeyce bir çatışmanın eseri… Tahminen bir konsensüs karikatürü…
Olağan bu noktada dizinin “yerli ve milli” telaffuzunu fevkalade bir iştahla parodileştirdiğini görüyoruz. Recep İvedik hikayelerinde bir Günbakılırsan çocuğu tepeye çıkıyor, badireler atlatıyor, finalde kendi etrafına, ömür pratiğine kavuşuyordu. Su akıp yatağını buluyordu. Yeşilçam’dan itibaren benimsenen bir olay örgüsüydü bu. Kahramanı yükseltip kazandığı muvaffakiyetin akabinde bir daha halkın ortasına katan üretimciler büyük kentlerde ekmek arayan yahut taşrada mukadderatına razı gelmeyen seyirciyi bu biçimde kavramaktaydı. İvedik de “fakir fakat gururlu” delikanlılar üzere yükseliyor, işler başarıyor, tekrar mahallesine, konseyi nizamına dönüyordu. bu biçimdece mahalleler karışmıyor, hudutlar korunuyordu. Birinci hikayelerinde daha sade ve tertip aksisi bir tipleme çizen İvedik giderek yerli ve ulusal bir haset kuşanmıştı. Buna rağmen Yılmaz ile İlkkan hamasetin iflasını duyururken yerli ve ulusal bir yenilgiyi dışa vuruyor, 90’ların spor haberlerine nazire yaparcasına “yenildik ve ezildik” diyorlar. Sınıfsal bağlamda “ezilenlerin zaferi” biçiminde sunulan ve Başakşehir, Çukurambar üzere seçkin ucubeler yaratan yerli ve ulusal söylemi bugün üniversite mezunu işsiz gençlerin yılgınlığında, öfkesinde ufalanıyor.
“Gibi”nin erkekleri buralılar, bizdenler lakin hasar almışlar. Gençlikleri tükenmiş, yaşama dair hevesleri budanmış, “küçük şeylerle keyifli olma” ihtimalleri gasp edilmiş. örneğin Yılmaz, hiç parası olmamasını on lirası bulunmasına yeğliyor. Ne denir? Her çıkışın bir inişi oluyor. Dolar iki lirayken gidilen Erasmuslar’dan artık yalnızca yamyamlar geliyor! “Gibi” işte tam da bu yokuş aşağı gidişin dizisi… Ağlanacak halin güldürüsünü kırıp dökmeden yapıyor, bağrımıza saplı tespitleri cımbızla çekip alıyor.
ABLAKLIK İLE ABDALLIK ORTASINDA: YILMAZ’IM YA!
“Gibi”nin topluma açılan bir başka penceresiyse Yılmaz’ın yüzü! Feyyaz Yiğit rastgele bir kalıba sığmıyor, sığdıramıyoruz. Bizdenliğin temsili… Boş boş bakıyor, yeri geldi mi köpürüyor. çok pragmatist bir yaklaşıma sahip ancak unsurlarından ödün vermiyor! Ahlakına düşkün, şartlar aleyhine işlemedikçe… Bir soyunma odasında bir dolu beşerle mahsur kaldığında yıllar evvelce sattığı kemerin izini sürecek kadar ortamdan soyut, daha hakikat bir deyişle gamsız veya hasta odasında yaşlı bayanlardan meydana gelen bir seyirci kitlesine tekvando gösterisi sunduracak kadar pervasız. Ebediyen burnunun dikine giden, bencillikten öldü ölecek bir adam… Öte yandan gelenekçi: “İbana iban denir” onun kitabında! Flört etmek için kişiliğini ayaklar altına almaz ancak gerektiğinde direksiyonu libidosuna bırakır. Takıntılı, kuşkucu, patavatsız, harbi delikanlı! Ona (çoğu zaman) sırtınızı dönebilirsiniz lakin fazla yüz göz oldu mu şad kalmazsınız muhabbetinden! Sıkar, üzer, yorar… Cenazenize gelen bakkal Yılmaz… Bir market kasiyeri isminizi dahi bilmezken arkanızdan dedikodu yapan, sizi sizden güzel tanıyan bir bakkal…
Toplumumuzun zihinsel ve eylemsel ortalamasını yansıtan bu çelişkili karakterinin ötesinde olayları çözmek için hüner sergileyen bir daha o… Sıkıntı durumda kalınca her mimiğine işlemiş ablaklığını ince zekâsıyla aşıyor, her kısım taşı gediğine koyuyor. Aforizmaları, akıl yürütmeleri genelde ondan duyuyoruz. Hoca da durur mu, yapıştırıyor cevabı!
Nasreddin Hoca nasıl göle maya çalıyorsa Yılmaz da büyücüye o denli inanıyor! Ya tutarsa! Başka bir kısımda, bu defa kara büyü fikrine karşı çıkarken “Kimsenin hiç bir şey bilmediği yerde bir insan her şeyi bilebilir” diyerek cehalete savaş açıyor yahut “ne düşünüyorsun” sorusuna felsefi çıkarımlarda bulunup çemkirebiliyor. Yılmaz kallavi bir üniversiteden mezun bir moleküler biyolog karşısında yükseldikçe yükselip hür düşüşe geçeceği sıra İvedikvari bir hüzünle hayat okulundaki başarılarından bahis açan bir adam. Yersiz özgüveninden gayrı kaybedecek şeyi olmayan, küçük hesaplar yapıp büyük oyunlar bozan bu adam “dünyayı beş büyük aile yönetiyor” itirazının nispeten toplumsallaşmış, medeniyete ermiş bir versiyonu ve madalyonun öbür yüzünde meseleleri pratik zekâsıyla aşarak yozlaşmış bir bilgeliğin de karşılığı… Kahve köşelerinin, dükkân önlerinin hassas terazisini orta sınıfın masasına çarpan, öte yandan o meşhur Anadolu kerametini mahalle ortalarına taşıyan bir az harika kahraman! Tilkiler dönüyor, okey taşları birbirine karışıyor, pelerinini vatkalı diktirmek isteyen Yılmaz’ın başında…
GEYİKTE YENİ DALGA: ÇIKILAMAYAN GÖRÜNTÜLERDEN SPOTLAR
“Gibi”nin toplumu yakalamakla birlikte genç nesillere bu kadar hitap edişinin arkasında çağın irtibat formlarını kullanımı yatıyor. Toplumsal medyada vaktimizi çalan görüntüler, bir devir okul sıralarında dalgasını geçtiğimiz “bu bilgi gerçek hayatta ne işimize yarayacak” sorusunu boşa düşürdü. Artık “bizi hiç ilgilendirmeyen” zilyon saniye imaj ile muhatap oluyoruz. Daha acısı bu saçma sapan imajlar “gerçek ömrümüzün bir parçası” haline geliyor, ömrümüzü tastamam dolduruyor. Diş fırçalarken kaybettiğimiz mühlet “komik video” izlerken kaybettiğimiz müddetin yanında hiçleşiyor. olağan olarak hesap kitap kelam konusu… Görüntüler o denli yerden kesilip yapıştırılıyor ki arka arda tekraren izliyor, izlemek durumunda kalıyoruz. “Gibi”nin aforizma yahut geyik muhabbeti içeren görüntüleri da o denli… Dizinin hayranları (yahut reklamcıları) tarafınca spota taşınan bu görüntüler, bu “içerikcikler” toplumsal medya kullanıcısını “çıkamadığı” bir görüntü ile, sonsuz bir fragman ile baş başa bırakıyor.
Dizinin diyalogları bu tuzak görüntülere ahenk sağlamakta… Geyik muhabbetini basitlaştıran, tabir yerindeyse “halka indiren” bir stili var “Gibi”nin. Kaldı ki bu biçimi onu kolay tüketilir ve bir sefer daha “bize yakın” kılıyor. Yılmaz-İlkkan-Ersoy triosu bizi temsil ettikleri hissini gündelik ömürde geyik çevirerek pekiştirirken “Gibi” hayatın rastgele bir yerinden başlayıp rastgele bir yerinde devam ediyor ve başa dönüyor. Doğrusu bu durum çağımızın kısırlığı ile bağdaştırılabilir. Hani pencereden baktığımızda göğü görmemiz olağan ancak gökyüzünden bakınca niye pencereyi nazaranlim!
HACIYATMAZ-MATRUŞKA KOALİSYONU İKİNCİ DÖNEMİNDE
“Gibi”, ikinci döneminde da çizgisini sürdürerek bir daha gündelik hayatın ortasından sesleniyor. Saçma olay ve çıkışları rutine karşı bir itiraz olarak pahalandıran, bu tarafıyla dengeyi bozmaya uğraş eden dizi başka taraftan ise ayakların yerde kaldığı hacıyatmazvari bir üslup tutturmuş, kültürel, politik münasebetleri iç içe geçirmişti. Bir açıdan, üslubuyla hacıyatmazı, işlediği temalarla matruşka bebekleri andırıyordu. İkinci dönemde bu anlatısal zenginlik korunurken absürt olayların alakalara daha epeyce yansıdığını ve metinlerin olgunlaştığını, bu biçimdelikle “Gibi”nin giderek dizi kimliğine büründüğünü görüyoruz. “Çaça ve Cosplay” kısmı bu değişime âlâ bir örnek… hadiselerden çok bağlantı ve kümedeki problemler öne çıkmakta.
Güncellenmiş “Gibi”de Yılmaz’ın vatkalı ceket üzere tuhaf arayışları, dileklerinden fazla tuhaf durumlar karşısındaki pozisyonuna şahit oluyoruz. Ortada “Gelin Başı”, “Eşref Hidayet Gürdal Kültür Merkezi” vb. çıkışlar gelse dahi birinci döneme göre daha defansif bir Yılmaz ve “Gibi” izlediğimiz söylenebilir. “Vücutçu Yalvaç”, “Kuki”, “Sokak Röportajı” ve “İki İçi Dışı Bir Kişi” üzere kısımlar de bu savunma halinin özeti olmuş adeta. halbuki birinci dönem birinci kısımda Yılmaz ile İlkkan zorla “kokariççi” açmanın eşiğine gelirken bile ofansif bir anlayış benimsemiş, “ezik” figürünün altını “bayağı güruhlar”a ve çoğunluğun isterisine karşı koyarak çizmişlerdi. İkinci dönemde yılgın bir müsamahayla mağduriyetlerini pekiştirdikleri, sevgiyle karışık acıma hissini tatlı tatlı kaşıdıkları bir seyirden kelam edebiliriz. Yanı sıra “Gibi” ikinci döneminde üç mağdur erkek dizisi haline gelirken “çıkıntılık yapan” bayan karakterlerin de -“Resimdeki Ünlü” kısmını saymazsak- geri çekildiği anlaşılıyor. Hatırlarsanız birinci dönem Yılmaz birfazlaca kısımda kendisiyle (öyküdeki var oluşu gereği) zıtlaşan bir bayan karaktere rastlıyor, yenene yahut mağrur bir hezimet tadana kadar cebelleşiyordu. Hatta her kısım değişen bayan karakterler ne kadar göründükleri fark etmeksizin bir İlkkan, bir Ersoy kadar tartıya sahiplerdi.
Kaideler aksi istikamete gelişseydi, Yılmaz (Feyyaz Yiğit) ve İlkkan (Kıvanç Kılınç) rollerini Ersoy (Ahmet Kürşat Öçalan) haricinde bir tipleme ile kelam gelimi kuvvetli bayanlarla paylaşsaydı “Gibi” dar bir kitleye seslenmek durumunda kalır, birinci dönem yarattığı cazibeden gereğince randıman alamazdı. Zira erkeklik, yenik erkeklik üzere problemler günümüz siyasi şartlarından, toplumsal atmosferinden teğe bir besleniyor. Dizi erkeğin kaybını, mağlubiyetini öne sürdükçe “küskün gerçekliği”ni kabul ettiriyor ve bir manada “Recep İvedik”in düşüşünü de temellendiriyor.
ETHEMLER ARKADAŞIMIZ, KUTAYLAR YİĞENİMİZ! BU MAHALLE, BU ÇEMBER BİZİM!
Yazıyı toparlarken bir noktaya daha değinmek istiyorum. “Gibi” elbet topluma dair bir gereçten hareket ediyor. Yakası açılmadık tabirler, minibüs gerisi yazıları, anlatım bozuklukları dizinin bir nevi cephaneliğine dönüşmüş durumda… “Bizden” sorunları ele alırken mevcut duruşumuzu, reaksiyonlarımızı “absürt” bulabileceğimiz bir esneklikte, abartarak kıymetlendiriyor. Dizide kahramanlarımızın başından geçen olaylarla gündelik hayatta sık karşılaşmasak dahi günün sonunda Ethemler bizim arkadaşımız, Kutaylar bizim yeğenimiz… Bu mahalle, bu çember bizim!
Pekala, “güldürürken düşündürme” efsanesi “Gibi” için geçerli mi? Olaylar, haller akılda kalıyor mu? Bu “biz” vurgusundan öte bizi bize gösteriyor, bir şeyler öğretiyor mu? Feyyaz Yiğit ile Aziz Kedi’nin kaleme aldığı, Ömer Son’un yönettiği “Gibi” geleceğe taşınacak mı? Bir iz bırakacak mı yoksa periyodunu yakalamış, kuvvetli müşahedelerinin mükâfatını almış bir iş seviyesinde mi kalacak? Bu sorunun karşılığını olağan olarak vakte bırakmalı ancak mizahın, şartlarından var olduğu ölçüde kendi şartlarını da yarattığını, suyun her vakit dosdoğru akmayıp yatağını değiştirebildiğini unutmayalım. Kim bilir, bakarsınız yirmi sene daha sonra bir dizi gelir ve “Gibi”deki hisleri uyandırır. O vakit “Gibi” de başlı başına bir samimiyete kavuşmuş olur ve Ethem Whatsapp kümesinden ayrılır!
YOKUŞ AŞAĞI YERLİ VE ULUSAL YA DA GÜNGÖREN DÜŞERKEN
Pekala, “Gibi”yi “Gibi” yapan nedir? Bilhassa “toplumsal bir olay” kılan ögeler neler? sıradan imajının gerisinde nasıl bir hazine yatmakta? Sonda söyleyeceğimi başta söyleyeyim: “Gibi” başarılı zira genç nesillerin gücünü paylaşırken hem de Recep İvedik şahsında tabir bulan bir çizginin mağlubiyetini duyuruyor, “İvedik’in, İvedikler’in devri” kapandı bildirisi veriyor. Bu bildirisi öteki bir boyutuyla “Zengo” sinemasında de almıştık. “Zengo”, niyetinden bağımsız olarak siyasi iktidarın kendi ortasındaki dönüşümünü, çekişmesini ortaya koyuyor, İvedikler dünyasında sivrilip zenginleşen Zengo’lara ağırlaşıyordu. “Gibi” ise sıkıntıyı “taraf hassasiyeti” sergileyerek İvedik söylemi gölgesinde güneşini arayan orta sınıf alışkanlıklar üzerinden yorumluyor.
Recep İvedik karakteri birinci üç sinemadaki toplumsallığını serinin devam hikayelerinde yitirirken dahası Şahan Gökbakar sembolik olarak bindiği iktidar gemisinden inerken, rüzgârın tarafını doğrulayan “Gibi” de çağı yakalayarak İvedik’te cisimleşmiş “tek adam”ın güçten düştüğünü, çok erkekliğin fanusuna kısılıp hamamlarda türkü söyleyebildiğini, en nihayetinde kendi söyleyip kendi dinlediği gerçeğini bildiriyor. Yani kabaca söylersek mizahımızın uzun müddet (toplumsal tesiri bakımından) lokomotifi olan İvedik’in gidip yerine Yılmaz ve İlkkan’ın, daha sonrasında Ersoy’un gelmesi erkeklik hudutlarında dahi olsa çoğulcu bir taban arayışına yorulabilir. Çünkü “Gibi” az epeyce bir çatışmanın eseri… Tahminen bir konsensüs karikatürü…
Olağan bu noktada dizinin “yerli ve milli” telaffuzunu fevkalade bir iştahla parodileştirdiğini görüyoruz. Recep İvedik hikayelerinde bir Günbakılırsan çocuğu tepeye çıkıyor, badireler atlatıyor, finalde kendi etrafına, ömür pratiğine kavuşuyordu. Su akıp yatağını buluyordu. Yeşilçam’dan itibaren benimsenen bir olay örgüsüydü bu. Kahramanı yükseltip kazandığı muvaffakiyetin akabinde bir daha halkın ortasına katan üretimciler büyük kentlerde ekmek arayan yahut taşrada mukadderatına razı gelmeyen seyirciyi bu biçimde kavramaktaydı. İvedik de “fakir fakat gururlu” delikanlılar üzere yükseliyor, işler başarıyor, tekrar mahallesine, konseyi nizamına dönüyordu. bu biçimdece mahalleler karışmıyor, hudutlar korunuyordu. Birinci hikayelerinde daha sade ve tertip aksisi bir tipleme çizen İvedik giderek yerli ve ulusal bir haset kuşanmıştı. Buna rağmen Yılmaz ile İlkkan hamasetin iflasını duyururken yerli ve ulusal bir yenilgiyi dışa vuruyor, 90’ların spor haberlerine nazire yaparcasına “yenildik ve ezildik” diyorlar. Sınıfsal bağlamda “ezilenlerin zaferi” biçiminde sunulan ve Başakşehir, Çukurambar üzere seçkin ucubeler yaratan yerli ve ulusal söylemi bugün üniversite mezunu işsiz gençlerin yılgınlığında, öfkesinde ufalanıyor.
“Gibi”nin erkekleri buralılar, bizdenler lakin hasar almışlar. Gençlikleri tükenmiş, yaşama dair hevesleri budanmış, “küçük şeylerle keyifli olma” ihtimalleri gasp edilmiş. örneğin Yılmaz, hiç parası olmamasını on lirası bulunmasına yeğliyor. Ne denir? Her çıkışın bir inişi oluyor. Dolar iki lirayken gidilen Erasmuslar’dan artık yalnızca yamyamlar geliyor! “Gibi” işte tam da bu yokuş aşağı gidişin dizisi… Ağlanacak halin güldürüsünü kırıp dökmeden yapıyor, bağrımıza saplı tespitleri cımbızla çekip alıyor.
ABLAKLIK İLE ABDALLIK ORTASINDA: YILMAZ’IM YA!
“Gibi”nin topluma açılan bir başka penceresiyse Yılmaz’ın yüzü! Feyyaz Yiğit rastgele bir kalıba sığmıyor, sığdıramıyoruz. Bizdenliğin temsili… Boş boş bakıyor, yeri geldi mi köpürüyor. çok pragmatist bir yaklaşıma sahip ancak unsurlarından ödün vermiyor! Ahlakına düşkün, şartlar aleyhine işlemedikçe… Bir soyunma odasında bir dolu beşerle mahsur kaldığında yıllar evvelce sattığı kemerin izini sürecek kadar ortamdan soyut, daha hakikat bir deyişle gamsız veya hasta odasında yaşlı bayanlardan meydana gelen bir seyirci kitlesine tekvando gösterisi sunduracak kadar pervasız. Ebediyen burnunun dikine giden, bencillikten öldü ölecek bir adam… Öte yandan gelenekçi: “İbana iban denir” onun kitabında! Flört etmek için kişiliğini ayaklar altına almaz ancak gerektiğinde direksiyonu libidosuna bırakır. Takıntılı, kuşkucu, patavatsız, harbi delikanlı! Ona (çoğu zaman) sırtınızı dönebilirsiniz lakin fazla yüz göz oldu mu şad kalmazsınız muhabbetinden! Sıkar, üzer, yorar… Cenazenize gelen bakkal Yılmaz… Bir market kasiyeri isminizi dahi bilmezken arkanızdan dedikodu yapan, sizi sizden güzel tanıyan bir bakkal…
Toplumumuzun zihinsel ve eylemsel ortalamasını yansıtan bu çelişkili karakterinin ötesinde olayları çözmek için hüner sergileyen bir daha o… Sıkıntı durumda kalınca her mimiğine işlemiş ablaklığını ince zekâsıyla aşıyor, her kısım taşı gediğine koyuyor. Aforizmaları, akıl yürütmeleri genelde ondan duyuyoruz. Hoca da durur mu, yapıştırıyor cevabı!
Nasreddin Hoca nasıl göle maya çalıyorsa Yılmaz da büyücüye o denli inanıyor! Ya tutarsa! Başka bir kısımda, bu defa kara büyü fikrine karşı çıkarken “Kimsenin hiç bir şey bilmediği yerde bir insan her şeyi bilebilir” diyerek cehalete savaş açıyor yahut “ne düşünüyorsun” sorusuna felsefi çıkarımlarda bulunup çemkirebiliyor. Yılmaz kallavi bir üniversiteden mezun bir moleküler biyolog karşısında yükseldikçe yükselip hür düşüşe geçeceği sıra İvedikvari bir hüzünle hayat okulundaki başarılarından bahis açan bir adam. Yersiz özgüveninden gayrı kaybedecek şeyi olmayan, küçük hesaplar yapıp büyük oyunlar bozan bu adam “dünyayı beş büyük aile yönetiyor” itirazının nispeten toplumsallaşmış, medeniyete ermiş bir versiyonu ve madalyonun öbür yüzünde meseleleri pratik zekâsıyla aşarak yozlaşmış bir bilgeliğin de karşılığı… Kahve köşelerinin, dükkân önlerinin hassas terazisini orta sınıfın masasına çarpan, öte yandan o meşhur Anadolu kerametini mahalle ortalarına taşıyan bir az harika kahraman! Tilkiler dönüyor, okey taşları birbirine karışıyor, pelerinini vatkalı diktirmek isteyen Yılmaz’ın başında…
GEYİKTE YENİ DALGA: ÇIKILAMAYAN GÖRÜNTÜLERDEN SPOTLAR
“Gibi”nin toplumu yakalamakla birlikte genç nesillere bu kadar hitap edişinin arkasında çağın irtibat formlarını kullanımı yatıyor. Toplumsal medyada vaktimizi çalan görüntüler, bir devir okul sıralarında dalgasını geçtiğimiz “bu bilgi gerçek hayatta ne işimize yarayacak” sorusunu boşa düşürdü. Artık “bizi hiç ilgilendirmeyen” zilyon saniye imaj ile muhatap oluyoruz. Daha acısı bu saçma sapan imajlar “gerçek ömrümüzün bir parçası” haline geliyor, ömrümüzü tastamam dolduruyor. Diş fırçalarken kaybettiğimiz mühlet “komik video” izlerken kaybettiğimiz müddetin yanında hiçleşiyor. olağan olarak hesap kitap kelam konusu… Görüntüler o denli yerden kesilip yapıştırılıyor ki arka arda tekraren izliyor, izlemek durumunda kalıyoruz. “Gibi”nin aforizma yahut geyik muhabbeti içeren görüntüleri da o denli… Dizinin hayranları (yahut reklamcıları) tarafınca spota taşınan bu görüntüler, bu “içerikcikler” toplumsal medya kullanıcısını “çıkamadığı” bir görüntü ile, sonsuz bir fragman ile baş başa bırakıyor.
Dizinin diyalogları bu tuzak görüntülere ahenk sağlamakta… Geyik muhabbetini basitlaştıran, tabir yerindeyse “halka indiren” bir stili var “Gibi”nin. Kaldı ki bu biçimi onu kolay tüketilir ve bir sefer daha “bize yakın” kılıyor. Yılmaz-İlkkan-Ersoy triosu bizi temsil ettikleri hissini gündelik ömürde geyik çevirerek pekiştirirken “Gibi” hayatın rastgele bir yerinden başlayıp rastgele bir yerinde devam ediyor ve başa dönüyor. Doğrusu bu durum çağımızın kısırlığı ile bağdaştırılabilir. Hani pencereden baktığımızda göğü görmemiz olağan ancak gökyüzünden bakınca niye pencereyi nazaranlim!
HACIYATMAZ-MATRUŞKA KOALİSYONU İKİNCİ DÖNEMİNDE
“Gibi”, ikinci döneminde da çizgisini sürdürerek bir daha gündelik hayatın ortasından sesleniyor. Saçma olay ve çıkışları rutine karşı bir itiraz olarak pahalandıran, bu tarafıyla dengeyi bozmaya uğraş eden dizi başka taraftan ise ayakların yerde kaldığı hacıyatmazvari bir üslup tutturmuş, kültürel, politik münasebetleri iç içe geçirmişti. Bir açıdan, üslubuyla hacıyatmazı, işlediği temalarla matruşka bebekleri andırıyordu. İkinci dönemde bu anlatısal zenginlik korunurken absürt olayların alakalara daha epeyce yansıdığını ve metinlerin olgunlaştığını, bu biçimdelikle “Gibi”nin giderek dizi kimliğine büründüğünü görüyoruz. “Çaça ve Cosplay” kısmı bu değişime âlâ bir örnek… hadiselerden çok bağlantı ve kümedeki problemler öne çıkmakta.
Güncellenmiş “Gibi”de Yılmaz’ın vatkalı ceket üzere tuhaf arayışları, dileklerinden fazla tuhaf durumlar karşısındaki pozisyonuna şahit oluyoruz. Ortada “Gelin Başı”, “Eşref Hidayet Gürdal Kültür Merkezi” vb. çıkışlar gelse dahi birinci döneme göre daha defansif bir Yılmaz ve “Gibi” izlediğimiz söylenebilir. “Vücutçu Yalvaç”, “Kuki”, “Sokak Röportajı” ve “İki İçi Dışı Bir Kişi” üzere kısımlar de bu savunma halinin özeti olmuş adeta. halbuki birinci dönem birinci kısımda Yılmaz ile İlkkan zorla “kokariççi” açmanın eşiğine gelirken bile ofansif bir anlayış benimsemiş, “ezik” figürünün altını “bayağı güruhlar”a ve çoğunluğun isterisine karşı koyarak çizmişlerdi. İkinci dönemde yılgın bir müsamahayla mağduriyetlerini pekiştirdikleri, sevgiyle karışık acıma hissini tatlı tatlı kaşıdıkları bir seyirden kelam edebiliriz. Yanı sıra “Gibi” ikinci döneminde üç mağdur erkek dizisi haline gelirken “çıkıntılık yapan” bayan karakterlerin de -“Resimdeki Ünlü” kısmını saymazsak- geri çekildiği anlaşılıyor. Hatırlarsanız birinci dönem Yılmaz birfazlaca kısımda kendisiyle (öyküdeki var oluşu gereği) zıtlaşan bir bayan karaktere rastlıyor, yenene yahut mağrur bir hezimet tadana kadar cebelleşiyordu. Hatta her kısım değişen bayan karakterler ne kadar göründükleri fark etmeksizin bir İlkkan, bir Ersoy kadar tartıya sahiplerdi.
Kaideler aksi istikamete gelişseydi, Yılmaz (Feyyaz Yiğit) ve İlkkan (Kıvanç Kılınç) rollerini Ersoy (Ahmet Kürşat Öçalan) haricinde bir tipleme ile kelam gelimi kuvvetli bayanlarla paylaşsaydı “Gibi” dar bir kitleye seslenmek durumunda kalır, birinci dönem yarattığı cazibeden gereğince randıman alamazdı. Zira erkeklik, yenik erkeklik üzere problemler günümüz siyasi şartlarından, toplumsal atmosferinden teğe bir besleniyor. Dizi erkeğin kaybını, mağlubiyetini öne sürdükçe “küskün gerçekliği”ni kabul ettiriyor ve bir manada “Recep İvedik”in düşüşünü de temellendiriyor.
ETHEMLER ARKADAŞIMIZ, KUTAYLAR YİĞENİMİZ! BU MAHALLE, BU ÇEMBER BİZİM!
Yazıyı toparlarken bir noktaya daha değinmek istiyorum. “Gibi” elbet topluma dair bir gereçten hareket ediyor. Yakası açılmadık tabirler, minibüs gerisi yazıları, anlatım bozuklukları dizinin bir nevi cephaneliğine dönüşmüş durumda… “Bizden” sorunları ele alırken mevcut duruşumuzu, reaksiyonlarımızı “absürt” bulabileceğimiz bir esneklikte, abartarak kıymetlendiriyor. Dizide kahramanlarımızın başından geçen olaylarla gündelik hayatta sık karşılaşmasak dahi günün sonunda Ethemler bizim arkadaşımız, Kutaylar bizim yeğenimiz… Bu mahalle, bu çember bizim!
Pekala, “güldürürken düşündürme” efsanesi “Gibi” için geçerli mi? Olaylar, haller akılda kalıyor mu? Bu “biz” vurgusundan öte bizi bize gösteriyor, bir şeyler öğretiyor mu? Feyyaz Yiğit ile Aziz Kedi’nin kaleme aldığı, Ömer Son’un yönettiği “Gibi” geleceğe taşınacak mı? Bir iz bırakacak mı yoksa periyodunu yakalamış, kuvvetli müşahedelerinin mükâfatını almış bir iş seviyesinde mi kalacak? Bu sorunun karşılığını olağan olarak vakte bırakmalı ancak mizahın, şartlarından var olduğu ölçüde kendi şartlarını da yarattığını, suyun her vakit dosdoğru akmayıp yatağını değiştirebildiğini unutmayalım. Kim bilir, bakarsınız yirmi sene daha sonra bir dizi gelir ve “Gibi”deki hisleri uyandırır. O vakit “Gibi” de başlı başına bir samimiyete kavuşmuş olur ve Ethem Whatsapp kümesinden ayrılır!